Jedanaest godina pregovora sa EU: Proevropska vlada krči put do Brisela

Ukoliko se proces EU integracija zbog suštinske važnosti i za unutrašnjo-političku i spoljnopolitičku konsolidaciju države postavi kao temeljni konsenzus nove vlade, formira novi i efikasan pregovarački tim, osnaži komunikacija sa Briselom i napravi jasna politička strategija nove većine, Crna Gora će izaći iz stagnacije na putu ka Evropskoj uniji.

To je za “Vijesti” ocijenio politikolog Predrag Zenović, komentarišući, u susret još jednoj godišnjici od početka pregovora sa Evropskom unijom, od čega će zavisiti da li će se nova vlast prioritetno baviti izlaskom iz faze stagnacije na evropskom putu.

“Proces pregovora sa EU je takav da je sa strane države koja aplicira za članstvo potrebno imati jedne političke i administrativne adrese koje taj proces usmjeravaju i sprovode. U momentu demokratskog i političkog višeglasja, to nije uvijek moguće i to je bio jedan od razloga stagnacije, a ne neka prikrivena antievropska agenda bilo aktuelne tehničke ili vlade prije nje”, istakao je Zenović.

Crna Gora je u decembru 2010. godine postala kandidat za članstvo, a pregovore sa EU je zvanično otpočela 29. juna 2012. godine.

Za 11 godina Crna Gora je otvorila sva (33) pregovaračka poglavlja, a privremeno zatvorila samo tri - posljednje 2017. godine.

To, prema posljednjem istraživanju koje je rađeno za potrebe Delegacije EU u Crnoj Gori, ne umanjuje podršku građana. Istraživanje koje je objavljeno sredinom juna, pokazalo je da je podrška građana Crne Gore članstvu zemlje u EU dostigla rekordno visok nivo od 79,3 odsto.

Odgovarajući na pitanje da li visok nivo podrške javnosti članstvu Crne Gore u EU ukazuje da građani očekuju od svojih predstavnika da aktivnosti na ovom polju budu apsolutni politički prioritet, Zenović je kazao da vjeruje da je podrška građana rezultat njihovih očekivanja od samog integracionog procesa:

“U prvom redu boljeg socio-ekonomskog statusa građana i evropskog prostora kao šanse za mobilnost i bolji život. Istovremeno smatram da građani polaze od zdravorazumske pretpostavke da je manjim državama mjesto u sistemima zajedničkog, podijeljenog upravljanja, ali i način da se kompenzuju bezbjednosni i strukturni problemi koje država kao servis potreba građana ima”, istakao je Zenović.

On je podsjetio da je sa više od 610 miliona eura dodijeljene bespovratne pomoći od potpisivanja Sporazuma o stabilizaciji i pridrživanju, EU najveći donator u Crnoj Gori i najveći partner države u podršci razvoju i reformama, te da građani to prepoznaju i uvažavaju.

Optimizam uprkos neslavnom rekordu

Istraživač Centra za evropske politike iz Beograda Sava Mitrović kazao je da je uvjeren da građani Crne Gore prepoznaju da je, kako sa geopolitičke, tako i sa unutarpolitičke tačke gledišta, nastupio momentum za ubrzanje procesa pristupanja EU.

“To je građanima Crne Gore, koja drži neslavan rekord države koja o članstvu u EU pregovara više od svih dosadašnjih kandidata, ponovo povratilo optimizam i vjeru da je članstvo dostižno i realno ostvarivo u bližoj budućnosti”.

On je ocijenio da će za proces evropskih integracija Crne Gore od neprocjenljive važnosti biti da naredna Vlada bude nedvosmisleno proevropski orijentisana, ali i dovoljno stabilna i jedinstvena, kako bi mogla da sprovede sve reforme koje se od Crne Gore očekuju.

“Stoga je osobito važno da se među svim političkim akterima, kako u vlasti, tako i onih koji ostanu u opoziciji, postigne konsezus da je članstvo u EU u nacionalnom interesu Crne Gore, što će u kompleksnom socio-političkom kontekstu te države biti ozbiljan izazov buduće Vlade”.

Za stagnaciju Crne Gore u procesu pristupanja EU, kako je kazao, krivice ima u samoj Crnoj Gori, ali i u EU, u kojoj je već neko vrijeme provejavao takozvani “zamor od proširenja”, a on se onda prelamao i preko Zapadnog Balkana i ispoljio u sintagmi “zamora od pristupanja”, odnosno reformi koje je bilo potrebno sprovesti.

“Međutim, sa ratom u Ukrajini situacija se bitno mijenja i proširenje na Zapadni Balkan se ponovo pozicionira visoko na agendi Brisela. S tim u vezi, Crna Gora kao država koja je u tom procesu odmakla najdalje u poređenju sa drugima u regionu, može da iskoristi ovaj momenat za ubrzavanje unutrašnjih reformi, pogotovo u prioritetnim oblastima vladavine prava i demokratije, i nada se skorom ulasku u EU”.

Mitrović je kazao da je optimista da će nova vlada, koja tek treba da se formira, “zaista biti proevropska, i to ne samo deklarativno, već i suštinski”:

“Da će fokus sa identitetskih tema koje dijele crnogorsko društvo biti prebačen na političke, ekonomske i društvene reforme koje su na opšte dobro svih građana Crne Gore. Takođe, novoizabrani predsjednik (Jakov) Milatović je naglasio da će se zalagati za unapređenje odnosa sa susjedima i produbljivanje regionalne saradnje, što je još jedan od bitnih kriterijuma za dostizanje članstva u EU”.

Kada je riječ o daljim očekivanjima na evropskom putu, Predrag Zenović je rekao da očekuje od političkih elita da evropske integracije više ne ostvaruju kao formu, nego kao suštinski proces reformi, da pokažu dosljednost u istrajavanju na državničkim i opštim, a ne samo partijskim interesima i da novu geopolitičkoj konstelaciju prepoznaju kao šansu za evropsku budućnost Crne Gore.

“Treba ubijediti evropske donosioce odluka, od kojih neki pokazuju manjak entuzijazma za Zapadni Balkan, da je zajednička budućnost jedini put i za Balkan i za Evropu. Ove godine obilježavamo i drugu neslavnu godišnjicu. Dvije decenije od samita u Solunu su izgubljeno vrijeme i šanse, i podsjećaju nas na ćorsokak u kojem se Zapadni Balkan našao”, kazao je Zenović.

U Solunu, u Grčkoj, u junu 2003. godine održan je samit EU na kom su šefovi država te zajednice usvojili deklaraciju o Zapadnom Balkanu, i saopštili Crnoj Gori i susjedima da su dobrodošli u njihov klub, ističući da će brzina tog procesa zavisiti od kandidata ponaosob.

Od tada su u EU, od bivših jugoslovenskih država, ušle samo Slovenija (2004. godine) i Hrvatska (2013. godine).

Zenović je kazao da, istovremeno, novi plan približavanja Brisela Zapadnom Balkanu više liči na kratkoročnu birokratsku strategiju, nego na iskrenu namjeru da se i tamo i ovdje opet probudi istinska evropska ideja.

Novi plan za Balkan na četiri stuba

Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen prošlog mjeseca je predstavila novi plan za približavanje Zapadnog Balkana EU, koji počiva na četiri stuba - približiti Zapadni Balkan jedinstvenom tržištu EU, produbiti regionalne ekonomske integracije, ubrzati osnovne reforme i povećati pretpristupne fondove.

Koordinatorka Ministarstva evropskih poslova Ana Novaković Đurović nedavno je za “Vijesti” kazala da očekuje da će nova evropska strategija za Zapadni Balkan trasirati put i pomoći stvarno približavanje država regiona EU.

Novaković Đurović ocjenjuje da Crna Gora može i treba da bude sljedeća članica EU jer je najdalje odmakla u procesu pristupanja i jer postoji izražena podrška građana evropskim integracijama.

“Ako svi u društvu damo svoj puni doprinos, a prije svega ukoliko sve tri grane vlasti postignu konsenzus u vezi sa najvažnijim pitanjima iz oblasti vladavine prava, Crna Gora može završiti svoj dio posla do 2027. godine”, istakla je Novaković Đurović.

Sava Mitrović je, kako je rekao, uvjeren da bi prva država sa Zapadnog Balkana koja bi mogla postati članica EU, bila upravo Crna Gora.

“Iako je nakon 11 godina pregovaranja Crna Gora zatvorila svega tri poglavlja, istraživanja Centra za evropske politike i naših partnerskih organizacija u regionu, pokazala su da je Crna Gora država koja je u ovom momentu dostigla najviši stepen pripremljenosti za članstvo u EU, u poređenju sa svim drugima na Zapadnom Balkanu”.

Kao najmanja država i ekonomija regiona, članstvo Crne Gore ne bi bitnije uticalo, kako na budžet EU, tako i na njene institucije, te se može zaključiti da je upravo Crna Gora država čijim bi prijemom Unija mogla i morala da pokaže da proširenje nije napušteno i da davno obećana perspektiva članstva Zapadnog Balkana, koje je uspjela da dostigne samo Hrvatska, sada nastavlja da se ostvaruje, kazao je Mitrović

On je kazao da ne treba zaboraviti da je Crna Gora članica NATO-a od 2017. godine, da je gotovo u potpunosti usaglašena sa spoljnom i bezbjednosnom politikom EU, kao i da praktično nema bitnih otvorenih pitanja sa susjedima, što sve može pozitivno uticati na ubrzanje njenog ulaska u EU.

( Željka Vučinić )