Građani oštećenog vida nejednaki na glasanju, OIK na popravnom
Zaštitnik ljudskih prava i sloboda donio mišljenje na pritužbu Saveza slijepih na diskriminaciju tokom lokalnih izbora koji su prošle jeseni održani u 13 opština
Na lokalnim izborima koji su u trinaest opština održani 23. oktobra 2022, prilikom upotrebe šablona za glasački listić, birači oštećenog vida stavljeni su u nejednak položaj u odnosu na druga lica i povrijeđeno je njihovo pravo na tajnost glasanja. Nije sigurno utvrđeno i da je na svim biračkim mjestima bilo propusta prilikom upotrebe šablona za glasački listić.
To, pored ostalog, proizlazi iz mišljenja Zaštitnika za ljudska prava i slobode (Ombudsman) na pritužbu Saveza slijepih da na tim izborima ni na jednom biračkom mjestu nisu bili izrađeni propisani šabloni, zbog čega je, kako tvrde, došlo do povrede tajnosti glasanja, ponovljene i direktne diskriminacije, a naveli su i da su prekršeni i brojni standardi, smjernice i zakonske norme.
Savez slijepih podnio je Ombudsmanu pritužbu zbog neposredne diskriminacije i povrede prava tajnosti glasanja birača oštećenog vida, prilikom korišćenja šablona za glasački listić za glasanje na lokalnim izborima u 13 crnogorskih opština. U pritužbi, oni navode da je primjena šablona pokazala da on ima određene, ozbiljne nedostatke, te da ga treba što hitnije unaprijediti.
Ukazali su i na ranije inicijative Saveza i Udruženja mladih sa hendikepom, izmjene propisa i da je sugerisana njihova primjena, kako bi se obezbijedili uslovi za samostalno i tajno glasanje osoba s invaliditetom (OSI). Tvrde, međutim, da opštinske izborne komisije u Glavnom gradu Podgorica, te opštinama Bar, Bijelo Polje, Budva, Danilovgrad, Žabljak, Zeta, Kolašin, Plav, Plužine, Pljevlja, Rožaje i Tivat, nisu ispoštovale pravila.
U pritužbi su dodali i da su predstavnici OIK u tim opštinama “obmanuli birače oštećenog vida”, jer su najavili da će primijeniti smjernice Državne izborne komisije (DIK).
U mišljenju na pritužbu, koje potpisuje zamjenica zaštitnika Nerma Dobardžić Kurti, navodi se da su se na zahtjev zaštitnika izjasnile izborna komisija Glavnog grada, Rožaja, Bara i Bijelog Polja, da su se nakon urgencija, izjasnile i OIK Danilovgrad, Tivat i Plav, ali i da se skoro polovina opštinskih izbornih komisija nije izjasnila u vezi sa pritužbom.
Nakon uvida u izjašnjenja, piše u mišljenju, “Zaštitnik zapaža da IK Glavnog grada, OIK Bar i Bijelo Polje, u suštini nisu osporile da je prilikom korišćenja šablona za glasanje došlo do nepravilnosti”, te da su “stavile poseban akcenat na opisivanje problema tehničke i druge prirode sa kojima su se suočile, a koji su u konačnom dovele do tih nepravilnosti”.
Iz tih OIK, pored ostalog, navedeno je da su na vrijeme pokrenule postupke nabavke, ali da su ih štamparije informisale da ne mogu da do traženog datuma isporuče šablone za glasačke listiće koji odgovaraju propisanim zahtjevima - da na rubovima proreza imaju metalne prstenove, da nisu opremljene za štampanje tog materijala po novim standardima ili da, ako su i obezbijedili šablone u plavoj boji, kako je propisano, zbog broja koalicija, političkih partija i kandidata (Bijelo Polje) nije postojala i tehnička mogućnost ugradnje metalnih prstenova oko kružnog proreza za broj... Iz OIK Bijelo Polje naveli su i da su za šablon dobili saglasnost saveza slijepih.
OIK Danilovgrad i Tivat odgovorile su slično i navele da su obezbijedile potrebne uslove za glasanje birača oštećenog vida i drugih lica s invaliditetom.
OIK Rožaje navela je da nisu dobili nijedan prigovor niti pritužbu vezano za neposrednu diskriminaciju i povredu prava tajnosti glasanja birača oštećenog vida. Slično su odgovorili i iz OIK Plav.
Zaštitnik je u mišljenja da je, u cjelini posmatrano, na izborima 23. oktobra, bilo propusta prilikom upotrebe šablona za glasački listić, da je to birače oštećenog vida stavilo u nejednak položaj u pogledu ostvarenja biračkog prava, odnosno tajnosti glasanja, ali navodi i da se nije sa sigurnošću moglo utvrditi da je na svim biračkim mjestima došlo do propusta prilikom upotrebe šablona za glasački listić.
Kako se skoro polovina opštinskih izbornih komisija nije izjasnila u vezi sa pritužbom, zaštitnik je mišljenja da su time propustile da eventualno argumentovano opovrgnu pritužbene navode.
Takođe navodi da problemi sa kojima su se suočile pojedine izborne komisije u postupku obezbjeđivanja šablona, “ne predstavljaju dovoljno objektivno i razumno opravdanje za nepovoljno postupanje prema biračima oštećenog vida”.
“Ovakvi i drugi problemi moraju se pravovremeno i efikasno rješavati kako bi birači oštećenog vida biračko pravo mogli ostvarivati bez diskriminacije, na bazi jednakosti sa drugima”, piše u mišljenju Dobardžić Kurti.
Opštinskim izbornim komisijama na koje se pritužba odnosi, ona je preporučila da u svim budućim slučajevima dosljedno primjenjuju relevantne nacionalne i međunarodne propise, radi ostvarivanja biračkog prava lica s invaliditetom...
Šablon za birače oštećenog vida plotiran je na predsjedničkim izborima 2013. godine, a u Zakon o izboru odbornika i poslanika ušao je 2014.
( Damira Kalač )