Unajmljeni avioni državne kompanije često ne lete: Milionska šteta zbog ispada

Avioni koje je uprava državne aviokompanije “ToMontenegro” unajmila ove godine, airbus A320 od početka aprila i embrajer E190 od početka juna, već su imali više ispada sa linija, izazivajući kašnjenje i odlaganje letova, što je nanijelo višemilionsku štetu kompaniji, ali i negativno uticalo na njen ugled kod putnika.

Prema dokumentaciji “Vijesti” ova dva aviona su u ovom periodu imala osam ispada, dok iz kompanije tvrda da su bila četiri. S obzirom da je prošlogodišnji iznajmljeni avion tokom cijele ljetnje sezone imala samo jedan ispad, ovdje je riječ o velikom broju incidenata u kratkom periodu i to u predsezoni kada, za razliku od sezone, ne postoji veliki zamor aviona i posada.

“Vijesti” posjeduju dokumentaciju iz koje se vidi da su dva prethodne sedmice smijenjena člana Odbora direktora “ToMontenegro” Vukadin Stojanović i Mirko Škerović mjesecima upozoravali na pogrešan pristup i način unajmljivanja spornih aviona, kada i da su Odboru direktora analize i ugovori dostavljeni svega nekoliko sati pred sjednicu na kojoj trebaju dati saglasnost na višemilionski vrijedne zakupe aviona.

Ono što je vrlo važno je da se ne može reći da je jurenje uvezenih posada po crnogorskom primorju, haosi po hotelima, repetitivni kvarovi na avionima i slično, uobičajena stvar u avijaciji, a to je bezmalo 70% razloga zbog kojih je generisana tolika šteta", naveo je Stojanović

Šteta nije 6.000, već milion

Stojanović nekoliko dana pred smjenu u dopisu novom izvršnom direktoru Marku Anžuru šalje dopis u kojem traži “urgentno organizovanje sastanaka sa zakupodavcima vazduhoplova A320 i E190, a iz razloga što su ispadi iz saobraćaja sve učestaliji i nanose štetu kako finansijske prirode, tako i ugledu kompanije”.

“Avioni su pribavljeni na brzinu, bez adekvatne analize, iako se za isto imalo dovoljno vremena, međutim kako Vaš prethodnik, tako i dio Odbora direktora tu su stvar otežali do tačke u kojoj smo avion iznajmili po cijeni koja je i do 100% veća od one koja je prije nekoliko mjeseci odbijena kao nepovoljna”, napisao je Stojanović.

On navodi i da je crnogorska javnost, nekoliko dana ranije, obmanuta izjavom da je po osnovu kašnjenja letova kompanija imala trošak od svega 6.000 eura i da će se taj iznos eventualno duplirati do kraja tekuće godine.

“Istina je da je trošak rezervisanja po ovom osnovu, do danas, na nivou većem od jednog milion eura, dok se procjenjuje da će do kraja godine to iznositi više od tri miliona eura. Samo jedan let sa 100 putnika, po ovom osnovu generiše trošak rezervisanja od 25.000 eura, pa je špekulisanje sa 6.000 eura prije svega igranje sa inteligencijom javnosti, a u prvom redu zaposlenih u ‘ToMontenegro’. Ono što je vrlo važno je da se ne može reći da je jurenje uvezenih posada po crnogorskom primorju, haosi po hotelima, repetitivni kvarovi na avionima i slično, uobičajena stvar u avijaciji, a to je bezmalo 70% razloga zbog kojih je generisana tolika šteta”, naveo je Stojanović.

Tokom ljeta može doći do eskalacije problema

On je novom direktoru u dopisu dostavio svoja ranija mišljenja i upozorenja o načinu i izboru vazduhoplova koji su iznajmljeni, koji su dominantno uzrok kašnjenja, a poziva ga i da pogleda zapisnike sa sjednica Odbora direktora na kojima se odlučivalo o zakupu ovih aviona.

“Radi lakšeg sagledavanja situacije, dobro bi bilo da znate da je kompletna flota tokom čitave ljetnje sezone 2022. imala samo jedan ispad iznajmljenog aviona, dok su ove godine prije ulaska u pik turističke sezone, kada su vrućine velike i naprezanje aviona na najvišem nivou, iznajmljeni avioni iz saobraćaja ispali osam puta. Nije teško pretpostaviti da će doći do eskalacije tokom dva najtoplija i najopterećenija mjeseca koji slijede”, naveo je Stojanović.

On je naveo da su na sjednici odbora direktora od 20. marta, kada se odlučivalo o zakupu A320, tri člana odbora direktora zatražila dodatnu dokumentaciju, koja im ni do danas nije dostavljena, iako taj ugovor vrijedi 5,5 miliona eura fiksnih i najmanje 10 miliona eura direktnih operativnih troškova.

U više dopisa tadašnjem odboru direktora Stojanović upozorava i da se u analizama nalaze pogrešni podaci, kao i da postoje značajne razlike u onome što im je ranije saopšteno o zakupima u odnosu na ono što piše u konačnim materijalima.

U dopisu od 5. maja Stojanović upozorava ostale članove da se primiče 1. juna do kada je neophodno da se angažuje novi avion iz zakupa.

“Upozoravam Vam da, makar mene kao člana Odbora direktora, ne dovodite pred svršen čin kako biste mi na glasanje stavili višemilionski ugovor jedan dan pred potpisivanje”, naveo je tada Stojanović a zatim zatražio da mu se dostavi dokumentacija u vezi s pregovaranjem za zakup novog aviona.

Za milionske odluke uvid od par sati

Škerović i Stojanović u dopisu od 26. maja ostalim članovima odbora i tadašnjem vršiocu dužnosti izvršnog direktora Saši Radoviću, navode više neslaganja u priloženoj dokumentaciji za zakup novog aviona, kao i da ne mogu raditi na takav način.

“Analiza za E190 odboru direktora je dostavljena svega nekoliko sati prije nego što je o istoj trebao da se izjasni i donese odluku koja generiše šest miliona troškova. Da li je takva analiza sačinjena blagovremeno, koliko je trajala izrada iste i zašto je ovako kasno prispjela, pitanja su na koja definitivno Odbor direktora treba da dobije odgovore, a kako ne bi djelovalo da se ovako važne stvari planiraju i o istima se odlučuje stihijski, pri čemu se troše sredstva poreskih obveznika Crne Gore.... Sve ukazano je posljedica kratkog uvida u dokumentaciju, a iz čega bi trebalo biti jasno da se ovakav i sličan materijal ne može razmatrati na način na koji se to kontinuirano forsira, već je neophodno radu pristupiti na odgovoran i profesionalan način”, naveli su Stojanović i Škerović pritom napuštajući učešće u toj elektronskoj sjednici.

“Nisu uzrok samo kvarovi...”

Povodom ove dokumentacije, “Vijesti” su pitale novu upravu kompanija koliko je od perioda zakupa ovih aviona bilo ispada, kašnjenja i odlaganja letova i šta je bio njihov uzrok.

“Ukupno su iznajmljeni avioni u četiri prilike bili prizemljeni, tri puta A320 i jednom E190, sa maksimalnim trajanjem od 48 sati. Uzroci su bili tehničke prirode, avioni nisu mogli biti otpremljeni sa određenim tehničkim komponentama u kvaru, a imajući u vidu stroga pravila koja regulišu plovidbenost vazduhoplova. Jednom prilikom je avion A320 doživio i nezgodu u Tel Avivu - kamion za dopunu goriva načinio mu je manju štetu na oplati, te je prouzrokovano kašnjenje od 24 sata, kako bi se šteta sanirala. Najčešći razlog kašnjenja je gusta frekvencija saobraćaja na evropskom nebu i aerodromima tokom ljetnje sezone, koja je značajno povećana u odnosu na period prije COVID-a, imajući u vidu nagli porast saobraćaja protekle i tekuće godine”, kazali su iz kompanije.

Na pitanje šta su preduzeli kako bi se taj problem umanjio i da li očekuju da se broj kašnjenja i odlaganja letova smanji u nastavku turističke sezone, iz “ToMontenegro” su odgovorili da je operativna kontrola i tehničko održavanje iznajmljenih vazduhoplova odgovornost njihovih partnera.

“Dodatno, održava se stalna komunikacija između naših operativnih centara i pružamo svu moguću asistenciju partnerima, kako bi se problemi zajednički otklonili. Napominjemo da kašnjenja nisu prouzrokovana samo tehničkim problemima vazduhoplova, u mnogo većem broju situacija se radi o vremenskim nepogodama i velikoj gužvi na prometnim evropskim aerodromima i na evropskim vazdušnim rutama - što su veoma izraženi problemi za sve operatere u dosadašnjem toku ljetnje sezone. Te situacije su van naše kontrole, pa je nezahvalno davati procjenu, da li će ih biti manje ili više”, naveli su iz kompanije.

“ToMontenegro” uzela je u zakup avion”airbus A320 od litvanske kompanije “Heston”, dok je E190 iznajmljen od kompanije “Wind Rose”.

U kompaniji sada ne znaju kolika će biti šteta

Na pitanje koliki su do sada bili direktni troškovi zbog kašnjenja i odlaganja letova a koliko će kompanija morati da izvrši rezervacije troškova tim povodom, iz kompanije ovaj put nisu mogli da daju precizan odgovor.

“Uzimajući u obzir da “ToMontenegro” strogo vodi računa o sigurnosti putnika prije svega i uzimajući u obzir da nam je priroda posla i posvećenosti takva da je sigurnost važnija od finansijskih pokazatelja u situacijama koje su neizbježne, teško je u ovom trenutku odrediti troškove, već se isti prate na mjesečnom i kvartalnom nivou, pa ćemo krajem ljetnje sezone imati konkretnije pokazatelje rezultata i u tom dijelu troškova koji su inače predviđeni i planirani našim budžetom”, naveli su iz kompanije.

Nedavno su saopštili da su dosadašnja odlaganja koštala svega šest hiljada eura, dok donedavni član Odbora direktora Stojanović u dopisu izvršnom direktoru navodi da je trošak veći od milion.

Avioni bili pregledani, štetu trpe obje strane

“Vijesti” su pitale ko je i u kojem periodu izvršio pregled ovih aviona ispred “ToMontenegra”, da li je neko dao garancije za njihovu ispravnost, da li državna kompanija od zakupodavca može nadoknaditi troškove nastale zbog tehničkog ispada tih aviona. Iz odgovora se može vidjeti da su avioni bili pregledani a da troškove zbog njihovih ispada imaju obje strane.

“Pregled aviona je tek finalna faza sklapanja ugovora, koju su ispred ‘ToMontenegra’ izvršile kolege iz Sektora tehničkog održavanja. Prije toga se sprovodi detaljna provjera dokumentacije operatera i vazduhoplova, kako bi se utvrdila usklađenost sa svim sigurnosnim i bezbjednosnim pravilima Evropske unije. Nakon toga se radi procjena rizika eventualnih manjih neusklađenosti i donose mitigacione mjere kojima se rizik umanjuje. Avion se naravno iznajmljuje u potpuno ispravnom tehničkom stanju, a garancije za ispravnost predstavljaju dokumenta od sertifikovanih organizacija koje se bave tehničkim održavanjem i kontinuiranom plovidbenošću, kojima se potvrđuje da je avion prošao sve neophodne periodične tehničke radove i da je plovidben. Pored obaveznog osiguranja, obaveze partnera u ovakvim aranžmanima se dogovaraju preciznim stavkama u ugovoru, te u specifičnim situacijama troškovi mogu padati na jednog ili drugog, ponekad i na oba partnera. Ukoliko se radi o tehničkom ispadu iznajmljenih aviona, može se reći da finansijski gube obije strane - partner ne može naplatiti planirane letove tokom prizemljenja, a naša kompanija reorganizuje saobraćaj sa eventualnim ad-hoc angažovanjem treće strane i snosi troškove prema putnicima.

( Goran Kapor )