Razvoj start ap preduzeća u Crnoj Gori: Državna pomoć za inovativnu privredu

Razvoj inovativne privrede (start ap preduzeća) posljednjih godina dobija na značaju u Crnoj Gori, a onima koji žele da se upuste u taj biznis na raspolaganju su brojne mjere pomoći koje nude Fond za inovacije, Direkcija za inovacije Ministarstva nauke, Ministarstvo ekonomskog razvoja i turizma, Inovaciono-preduzetnički centar “Tehnopolis”, Naučno tehnološki park...

Ta pomoć dostupna je kroz novčane grantove, prostor za rad, povezivanje sa institucijama i investitorima, obuke, radionice...

Start ap je novoosnovano preduzeće ili preduzetnik koji se bavi inovacijom i ima potencijal brzog i velikog razvoja.

Fond za inovacije je ove godine za inovativnu zajednicu opredijelio dva miliona eura koje će plasirati kroz sedam programa podrške, dok pojedinačna start ap preduzeća mogu dobiti grantove u visini od osam do 200 hiljada eura.

To je “Vijestima” zvanično rečeno iz Fonda, kao i da su u toku prošle godine podržali dva start apa, a do sada tom tipu firmi dodijelili 13 inovacionih vaučera, kao i sedam kolaborativnih grantova ukupne vrijednosti 1,72 miliona eura, koje Fond sufinansira sa 628 hiljada eura.

Program za ova preduzeća ima i Direkcija za inovacije Ministarstva nauke, koje je nadležno za ovaj sektor. Iz tog resora su “Vijestima” kazali da su prethodne dvije godine sproveli Program podrške ranoj fazi razvoja startapova, kao i da je kroz dva konkursa bespovratno dodijeljeno nešto manje od 400 hiljada eura.

Oni su istakli da je u toku 2021. uspješnost inovativnih startapova bila 50 odsto i kazali da će uspjeh prošlogodišnjih projekata biti poznat tek krajem godine. Što se tiče razvoja startapova, navode da je Crna Gora prema Evropskoj tabeli uspješnosti u inovacijama označena kao skromni inovator.

Iz Direkcije smatraju da interesovanje i odvažnost za inovacije raste i dodaju da većinu registra trenutno čine startapovi, što prema njihovoj ocjeni znači da crnogorska inovaciona zajednica nimalo ne zaostaje za svjetskom i ima ogroman potencijal.

“U Crnoj Gori trenutno postoji 117 upisanih privrednih subjekata od kojih 58 čine startapovi koji se bave inovacijom”, naglašavaju iz Direkcije.

Kao naredni korak razvoja ovog sektora ističu da je važno obezbijediti da startapove ne grabe “veliki igrači”, već da se razvije sistem koji će prepoznati najbolja preduzeća, koja će dobiti veće investicije i razvoj pa će ih na taj način zadržati u Crnoj Gori.

Ponude za startapove, ali i za sva mikro, mala i srednja preduzeća (MMSP) u Crnoj Gori nude i iz Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma (MERT), resora koji je za podršku ovom tipu firmi bio nadležan do aprila prošle godine. Iz MERT-a posebno ističu dvije bespovratne grant šeme, jednu za unapređenje konkurentnosti malih i srednjih preduzeća kroz podršku ženskom i preduzetništvu mladih za koju je opredijeljeno 300 hiljada eura, čije je potpisivanje sa najbolje rangiranima planirano za avgust.

Za taj mjesec je najavljeno i potpisivanje druge šeme sa najboljim MMSP, naučno-istraživačkim ustanovama, javnim i privatnim univerzitetima. Za nju je izdvojeno 900 hiljada eura a namijenjena je podršci uvođenja “Strategije pametne specijalizacije kroz projekte”, čiji je cilj ojačavanje konkurentnosti i inovacionih kapaciteta kroz jačanje veza između nauke i industrije.

Oni smatraju da su za startapove ključni i programi Evropske unije za podršku istraživanja, kao i sistemsko stvaranje preduslova za učešće u istim, koji omogućavaju učenje, umrežavanje i razmjenu iskustava sa drugim zemljama.

Nije važan samo novac

Iako su programi podrške dobra polazna tačka za startapove, sagovornici “Vijesti” su saglasni da za ta preduzeća nije ključna samo finansijska pomoć. Tako mentorsku pomoć zainteresovani mogu dobiti i od Direkcije i Fonda za inovacije.

Osim njih, u ranoj fazi ovog tipa preduzeća podršku pružaju i iz državnog Inovaciono-preduzetničkog centra “Tehnopolis” iz Nikšića.

Iz tog centra su “Vijestima” kazali da mladima, startapovima i preduzetnicima za realizaciju ideja mogu ponuditi infrastrukturu, prostor za rad, mentorstvo, povezivanje s institucijama i investitorima, programe, radionice i obuke. Iako, kako kažu, ne raspolažu novcem kojim bi direktno pomogli, pružaju konsultantsku, mentorsku podršku kroz biznis inkubator i sektor za pravne i finansijske usluge i projekte “Boostmeup” i “Rise” za socijalno preduzetništvo, preko kojih određeni razvojni timovi i startapovi mogu dobiti direktnu novčanu podršku.

Iz “Tehnopolisa” tvrde i da mogu obezbijediti podršku inovativnih laboratorija, te da je “Techlab” do sada izradio više od 20 prototipa i da pomaže i ustupanje resursa “Data centra”.

Iz “ICT Cortexa” koji okuplja brojne informatičke i komunikacijske firme u Crnoj Gori, kazali su da put za statapove nije lak, te da je stvaranje poslovnih veza jedan od najvrednijih resursa za ta preduzeća. Posebno su istakli “Montenegro tech and startup bridge”, program koji nudi startapovima sa Zapadnog Balkana priliku za turneju u pet američkih država, tokom kojeg predstavljaju svoje inovativne ideje istaknutim i potencijalnim investitorima, univerzitetima, fondovima i biznis inkubatorima.

U “Cortexu” smatraju da će se podrške uvećati nakon otvaranja objekta Naučno-tehnološkog parka (NTP) na kampusu tehničkih fakulteta Univeziteta Crne Gore kojim je predviđena podrška razvoju preduzetničkih ideja i startapova, koji se nalaze u fazama pred-inkubacije i inkubacije.

“U okviru NTP postojaće i Inkubator, koji će pružati podršku u pravcu razvoja poslovnog modela i komercijalizacije ideja, baziranih na kreativnosti i inovativnosti”, navodi se u odgovoru.

Između ostalih, ovaj park će preduzetnicima nuditi programe mentorstva i edukacije, predavanja, stručne radionice i javne događaje.

Status u Crnoj Gori

Iz “ICT Cortexa” su kazali da je razvoj startapova u Crnoj Gori sve veći i da imaju pozitivna očekivanja. Naglašavaju da kompanije počinju da rade na razvoju sopstvenih preduzeća ovog tipa te da su neke od njihovih firmi članica već pokrenule preko deset ovih firmi.

U “Tehnopolisu” smatraju da je osnivanje tog centra uz Fond za inovacije i Naučno tehnološki park, kao i donošenje Zakona o inovacionoj djelatnosti, snažan podsticaj za razvoj startapova u državi.

Ipak iz državne Direkcije za inovacije ističu da je startap relativno “mlad” pojam za crnogorsko ekonomsko okruženje te da je regulativa stara tek nekoliko godina.

“Ako uzmemo u obzir da se oblast inovacija počela sistemski uređivati od 2016. godine možemo reći da smo zadovoljni kretanjem razvoja u Crnoj Gori”, naveli su u odgovoru.

Kako kažu, startapovi se u sistemu jasno raspoznaju, obezbijeđena je kontinuirana podrška što smatraju za dobra osnovu za dalji napredak.

“Start ap naravno i jeste rizik, kako za samog pokretača, tako i za državu, pa u tom smislu svi moraju pokazati posvećenost, razumijevanje i maksimalan trud da se ideje sprovedu u djelo”, zaključili su iz Direkcije za inovacije.

Dostupno milion eura

Jedan od programa Fonda za inovacije, za jačanje inovativnosti novoosnovanih ili postojećih mikro, malih i srednjih preduzeća biće otvoren do 1. septembra.

Na ovaj poziv se, kako su kazali iz Fonda, mogu prijaviti i startapovi. Preduzećima je putem ovog programa dostupno ukupno milion eura.

Dodaju da ukupna vrijednost poziva koje su raspisali u ovoj godini iznosi 1,65 miliona eura.

Za startapove ključni su i programi Evropske unije za podršku istraživanja kao i sistemsko stvaranje preduslova za učešće u istim, koji omogućavaju učenje, umrežavanje i razmjenu iskustava sa drugim zemljama, smatraju u MERT-u

Start ap je i rizik za pokretača i za državu, pa u tom smislu svi moraju pokazati posvećenost, razumijevanje i maksimalan trud da se ideje sprovedu u djelo, istakli su iz Direkcije za inovacije

( Mirko Kotlaš )