Narodne kuhinje širom Crne Gore pune siromašnih: Ponos pokatkad jači i od gladi

Više od 1.000 besplatnih obroka podijeli se dnevno samo u Podgorici.

To su podaci dvije narodne kuhinje - jedne koja se finansira iz budžeta Glavnog grada i druge pri Hramu Hristovog vaskrsenja, Mitropolije crnogorsko-primorske.

Međutim, to je dovoljno za tek četvrtinu građana Podgorice koji žive na rubu egzistencije.

Prema podacima Ministarstva rada i socijalnog staranja, u maju ove godine od materijalnog obezbjeđenja porodice (MOP), jedinog socijalnog davanja koje država dodjeljuje na osnovu imovinskog stanja, živjelo je 1.264 porodice, odnosno 4.487 Podgoričana.

U opštini Tuzi MOP prima 121 porodica, sa 438 članova. U najmlađoj crnogorskoj opštini - Zeti, 53 osobe žive od socijale (144 građana).

U Crnoj Gori, MOP prima 6.151 porodica, odnosno 20.820 građana, za šta je država u maju obezbijedila 726.000 eura.

Besplatne obroke dobijaju građani u više opština, a sagovornici “Vijesti” ističu da je, nažalost, za mnoge besplatan obrok poniženje, zbog čega je “stvoren privid da u Crnoj Gori nema gladi”.

Podgorica: Svakog dana topli obrok

Narodna kuhinja Glavnog grada dnevno pripremi oko 700 obroka.

Besplatan obrok može se preuzeti svakog dana u sedmici, u periodu od 12 do 14 sati.

To pravo se ostvaruje u skladu sa Odlukom o pravima iz socijalne i dječje zaštite.

“To su korisnici materijalnog obezbjeđenja porodice, dodatka za njegu i pomoć, korisnici lične invalidnine i penzioneri čija mjesečna primanja ne prelaze visinu minimalne zarade u Crnoj Gori”, kazali su “Vijestima” iz Sekreterijata za socijalno staranje Glavnog grada.

Iz gradske administracije ističu da su potencijalni korisnici dužni da, uz prijavu, prilože i dodatnu dokumentaciju.

“… Dokaz o prebivalištu, kopija biometrijske lične karte, dokaz o broju članova porodičnog domaćinstva, izvod iz matičnog registra rođenih za članove domaćinstva, dokaze o prihodima članova domaćinstva, dokaz o zdravstvenom stanju podnosioca zahtjeva i članova porodičnog domaćinstva”, objasnili su iz podgoričkog Sekretarijata.

Budžet gradske Narodne kuhinje je 615.000 eura na godišnjem nivou, ali iz Sekretarijata tvrde da ih to ne ograničava u radu.

“… Svako ko se javio sa potrebom za obrokom ga je i dobio, pod uslovom da zadovoljava sve kriterijume”, kazali su.

Mitropolija crnogorsko-primorska i Eparhija budimljansko-nikšićka u četiri narodne kuhinje podijeli 750 obroka, od kojih 350 u Podgorici, po 150 na Cetinju i u Beranana, dok je 100 rezervisano za Bijelo Polje.

“Vijestima” su kazali da broj obroka varira na dnevnom nivou, kao i da svako budžetsko opterećenje teže podnose.

6.151

porodica, odnosno 20.820 građana, prima materijalno obeznjeđenje porodice, za šta je država u maju obezbijedila 726.000 eura

Najteže im, kako kažu, pada dostava koja je najizraženija u Podgorici.

“U periodu raspusta i godišnjih odmora, hranu uspijevamo mnogo lakše da dostavimo, ali od septembra nastaju saobraćajne gužve, kada i za našu dostavu nastaju problemi, te smo zbog toga i limitirani primanjem novih zahtjeva za dostavu”, navode i dodaju da je najveća posjećenost Narodnoj kuhinji u blizini Hrama Hristovog vaskrsenja, u jesenjem i zimskom periodu, što objašnjavaju nedostatkom sezonskih poslova u tim periodima.

Uprkos budžetskim ograničenjima, trude se da hranu podijele svima, u skladu sa mogućnostima.

“Socijalno ugroženi, bolesni, porodice sa malom djecom, potrebiti ljudi koji nas kontaktiraju preko svojih parohijskih sveštenika, ili dođu u kancelariju Narodne kuhinje, popunjavanjem obrazaca apliciraju za primanje dnevnog obroka. Naravno i oni koji dođu do Narodne kuhinje i ištu obrok dobiju shodno mogućnostima”, naveli su.

Budva: Profesori i đaci spremaju hranu

Koordinator budvanske Narodne kuhinje Željko Srdanović kazao je “Vijestima” da trenutno pripremaju oko 35 obroka dnevno.

Prema podacima Ministarstva rada i socijalnog staranja, u Budvi 32 porodice, odnosno 84 osobe, primaju socijalu.

Srdanović je podsjetio da je kuhinja otvorena sredinom februara 2021, u restoranu Srednje mješovite škole “Danilo Kiš”, kao i da obroke svakodnevno spremaju profesori i učenici gastronomskog smjera.

Kuhinja je od tada do kraja 2021. pripremila 22.000 obroka.

“Ovaj projekat Opština Budva realizovala je u saradnji sa Crvenim krstom Budve i Centrom za socijalni rad, te uz svesrdnu podršku same srednje škole”, kazao je Srdanović.

Istakao je da se trenutno priprema 35 obroka, te da narodna kuhinja radi uprkos otežanom finansiranju zbog, kako je naveo, poznate situacije u kojoj se trenutno nalazi Opština Budva.

Srdanović je, takođe, objasnio da usluge budvanske Narodne kuhinje može koristiti isključivo lokalno stanovništvo.

I pored dobre volje, rad Narodne kuhinje nedavno je bio doveden u pitanje.

“Prije mjesec, nakon pritvaranja predsjednika Opštine Mila Božovića, projekat Narodne kuhinje je bio doveden u pitanje, jer je ugovor o korišćenju prostora u srednjoj školi istekao, a zbog nemogućnosti da ga lično potpiše predsjednik Opštine, kuhinja je umalo zatvorena. Ipak, ta situacija je prevaziđena, pa je ugovor produžen, a obezbijeđeno je i dalje finansiranje cijelog projekta”, naveo je Srdanović i kazao da je još jedan aktivan problem taj što tokom ljetnjih mjeseci škola ne radi, pa samim tim u kuhinji treba da se dodatno plate ljudi koji bi spremali obroke.

Nikšić: Manje donacija ne obeshrabruje

U Nikšiću, prema podacima Ministarstva rada i socijalnog staranja, 801 porodica (2.426 građana) prima MOP.

Nevladina organizacija “Izvor života” iz Nikšića u julu 2019. godine otvorila je Narodnu kuhinju u objektu Mjesne zajednice Centar II, u Ulici “Novaka Ramova”, a prostorije im je besplatno ustupila Opština Nikšić.

Od tada do danas, prema riječima Konstantine Vojinović, spremili su više od 400.000 obroka, a od početka ove godine oko 32.000.

“Na dnevnom nivou se spremi po 270 obroka, a nekada to bude i 250. Znatno povećan broj korisnika bio je za vrijeme korone. Najviše korisnika imamo u zimskom periodu, dok ih je od maja do kraja septembra manje, jer se trudimo da dio korisnika zaposlimo, zahvaljujući našim prijateljima koji drže restorane i objekte na primorju”, kazala je Vojinović.

Navodi da su, uglavnom, u pitanju isti korisnici, mada imaju i određeni broj njih koji povremeno dolaze za obroke.

“To su obično starije osobe koji primaju tuđu njegu i invalidninu, penzioneri sa najnižim primanjima, koji su još i bolesni, samci, višečlane porodice koje su u stanju socijalne potrebe. Imamo i određeni broj korisnika koji su zavisnici od alkohola i psihoaktivnih supstanci”, istakla je Vojinović.

U kuhinji radi sedam volontera, a, kako je kazala, ova godina im je znatno teža nego prethodna, kada je u pitanju nabavka namirnica, jer je manji broj donacija.

“Vjerovatno je to zbog svih okolnosti koje su u državi. Mislim da je vrijeme da, što se tiče narodnih kuhinja, država preuzme odgovornost. Smatram da su sve nevladine organizacije u Crnoj Gori dokazale da potrebe za narodnim kuhinjama itekako postoje i da one jesu rješenje za određen broj ljudi koji su u stalnu socijalne potrebe”, poručila je direktorica NVO “Izvor života”.

Kako je kazala, pored obroka koje spremaju korisnicima, narodna kuhinja mjesečno uruči i humanitarne pakete (prehrambene i pakete sa higijenom) za 30 porodica. Riječ je o porodicama koje žive u mjestima koja su udaljena od grada i koje nijesu u mogućnosti da svakodnevno dođu za obrok.

Bijelo Polje: Bez narodnih kuhinja pri vjerskim zajednicama bilo bi dosta gladnih

Da nema narodnih kuhinja pri Sprskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini, Islamskoj zajednici i humanitarnog fonda Hilal, u Bijelom Polju bi bilo najmanje 250 gladnih.

Iz bjelopoljske Narodne kuhinje “Mileva Vojvodić” dnevno izađe do 120 toplih obroka.

Kuhinja “Obrok za sve” iz iste opštine pripremi do 80 obroka, zavisno od potreba. Uz to, samo humanitarni fond Hilal podijeli pakete za 50 porodica na mjesečnom nivou.

Prema zvaničnim podacima, tom gradu 398 porodica, odnosno ukupno 1.309 Bjelopoljaca, prima socijalu.

Narodna kuhinja Srpske pravoslavne crkvene opštine Bijelo Polje (SPCO) “Mileva Vojvodić” u posljednjih pet godina koliko postoji podijelila je više od 100.000 obroka, kao i više stotina paketa jednokratne pomoći.

Kuhinja, kako je kazao protojerej stavrofor Darko Pejić, radi u iznajmljenom prostoru, što otežava njen rad obzirom na to da je samo za zakup do sada izvojeno blizu 13.000 eura, a cjelokupan rad zavisi od dobre volje donatora.

“Nedavno je SPCO pokrenula akciju prikupljanja pomoći za izgradnju Doma Miroslavljevog jevanđelja, pored crkve Svetih Apostola Petra i Pavla, u sklopu kojeg bi radila i narodna kuhinja, što bi znatno olakšalo njen rad, tim prije što su potrebe naših sugrađana mnogo veće od onoga što mi možemo da ponudimo”, kazao je on.

Narodna kuhinja “Mileva Vojvodić” svakodnevno isporuči od 80 do 120 obroka, zavisno od godišnjeg doba, a broj je manji ljeti, kada dio stanovništva ode na sela, a mladi na rad u primorske i druge gradove.

“Godišnje se isporuči od 20 do 25 hiljada obroka. Pored toga imamo između 90 i 120 porodica, koji žive u udaljenim selima Bijelog Polja, koje tri puta godišnje dobijaju pakete osnovnih životnih namirnica u vidu jednokratne pomoći, koju pored Bijelog Polja dijele i za nekoliko porodica u Mojkovcu. Ova pomoć dijeli se porodicama koje su udaljene od grada, gdje bi dostava svakodnevnih obroka znatno povećala troškove prevoza, što bi bilo neodrživo”, objasnio je Pejić.

Dvije godine poslije ove narodne kuhinje, u Bijelom Polju je osnovana i narodna kuhinja “Obrok za sve” pri Islamskoj zajednici - Džemat Potkrajci, koja svakodnevno dostavlja obroke za socijalno ugrožene, iznemogla i stara lica kao i djecu bez roditelja.

“Dnevno dijelimo od 40 do 60 obroka za oko 30 porodica. Do sada je podijeljeno ukupno oko 45.000 obroka. Trenuttno nemamo veliki kapacitet i pored stalnih 40 ima još toliko prijavljenih za kuhinju, ali nažalost, trenutno zbog kapaciteta nismo u mogućnosti da tople obroke spremimo i dostavimo za sve zainteresovane”, kazao je Aldin Pilavac, osnivač kuhinje i predsjednik Džamijskog odbora Potkrajci.

Džemat je organizovao više podjela poklona i bajramskih ručkova za ustanove za djecu sa posebnim potrebama, ne zaobilazeći nikada ni korisnike Doma starih u Bijelom Polju.

Mnogi nijesu spremni da mole za zalogaj

Podsjećajući da ljudi oko nas gladuju i da kod nas postoji privid da nema gladi, pomoćnik reisa Islamske zajednice u Crnoj Gori i glavni imam u Bijelom Polju Enis efendija Burdžović kaže da se govori o standardima i kvalitetu života, ali tiho, van domašaja javnosti, mnogi ljudi gladuju.

“Zar da se zovemo ljudima, a ljudi oko nas gladuju”, upitao je.

Prema riječima efendije Burdžovića, mnogi su spremni da “radije umru od gladi, nego od poniženja i odluke da mole za zalogaj”.

“Zato u javnosti postoji privid da gladi nema. Ali vjerske zajednice su češće u kontaktu sa ljudima i znaju koliko je ta nevolja izražena. Humanitarni fond Hilal dugi niz godina osim pružanja pomoći trudi se da evidentira i ima podatke o porodicama slabijeg imovinskog stanja, uz pažnju o stepeni ugroženosti. Vjerujem da kao društvo se ne možemo hvaliti civilizacijskim težnjama, ako su najslabiji među nama najsnažnije zanemareni. Da li to bila izvjesna humanitarna banka hrane, da li neki drugi oblik, kako god, sramotno je da smo svjesni da gladi ima oko nas, a da ne reagujemo”, kazao je Burdžović.

Nezamjenjivu ulogu u pomoći socijalno ugroženima u Bijelom Polju ima humanitarni fond Hilal, koji je osnovan još 2012, u okviru Islamske zajednice Bijelo Polje.

Kako je kazao zamjenik predsjednika tog humanitarnog fonda Nusret Erović, organizacija ima više pravaca djelovanja, od pomaganja porodicama sa osnovnim životnim namirnicama, bolesnim za liječenje, pomoć seoskim domaćinstvima kroz donaciju stoke ili izgradnje štalskih objekata, stipendiranje studenata, do pomoći samohranim roditeljima i djeci bez roditelja.

“Kroz godišnji plan pomoći Hilal fond, u redovnom ili povremenom obliku pomoći pomaže više od 50 porodica mjesečno. Pomoć se dostavlja za gradove sjevera Crne Gore, ali i Podgorice i Bara. Posebnu pažnju posvećujemo starim i nemoćnim osobama i samohranim majkama. U ovom dijelu obezbjeđujemo drva za ogrijev kao i mjesečne stipendije za djecu siročad i to za njih 46. Drva za zimu za proteklu godinu od po pet metara kvadratnih dobilo je 17 porodica. Ove godine imali smo 10 studenata, raznih usmjerenja koji su dobijali mjesečnu stupendiju u iznosu od 80 do 250 eura po osobi. Posebna pomoć izražena je u vrijeme vjerskih praznika ramazanskog i kurbanskog Bajrama, gdje se u periodu od par dana pomogne više od 200 porodica u osnovnim životnim namirnicama”, kazao je Erović.

Pored dostavljanja paketa hrane za najugroženije, Hilal fond dostavlja hranu za javnu kuhinju “Žene Bara” i javnu kuhinju Merhamet iz Rožaja.

“Ovakvim pristupom želimo da pomoć dođe na prave adrese i njene korisnike”, kazao je Erović.

Da je nekada bolje naučiti čovjeka da lovi ribu, nego mu istu pokloniti, Hilal je više domaćinstava pomogao kupovinom poljoprivrednih mašina i krava.

U Rasovu kod Bijelog Polja u toku je izgradnja Humanitarnog centra Hilala, pri Islamskoj zajednici, površine 509 metara kvadratnih, koji će služiti za centralizaciju svih aktivnosti, bolje ažuriranje podataka, kao i mjesto na kojem će se pružati dodatna pomoć shodno potrebama.

Narodna kuhinja “Žene Bara” osnovana je prije više od četiri godine. Na dnevnom nivou, spremaju 250 toplih obroka za sugrađane koji su ivici egzistencije, za iznemogle, bolesne… Samo u prošloj godini, “Žene Bara” pripremile su više od 61.000 kuvanih obroka.

( Nikola Saveljić, Vuk Lajović, Jadranka Ćetković, Svetlana Mandić )