Evropski sud za ljudska prava i Sud Evropske unije još vijećaju da li Skaj krši prava

Evropski sud za ljudska prava, kao ni Sud Evropske unije još se nijesu izjasnili o eventualnim povredama Konvencije za zaštitu ljudskih prava i osnovnih sloboda, odnosno prava EU, koje bi bile posljedica izuzimanja komunikacije sa SKY ECC, Anom, EncroChat i Exclu aplikacija i njenog korišćenja u krivičnim postupcima.

To između ostalog piše u izvještaju “Izdvajanje nezakonito pribavljenih dokaza u krivičnom postupku”, koji je uradila nevladina organzcaija Akcija za ljudska prava. Najavljeno je da će taj tekst danas predstaviti na konferenciji.

Kada je u pitanju upotreba dokaza pribavljenih iz aplikacije SKY ECC ili sličnih aplikacija, kako se navodi u preporukama izvještaja, treba se postarati o tome da se utvrdi njihova autentičnost i pouzdanost, a za to je, kao i u pogledu svih drugih dokaza, ključno da se odbrani omogući da djelotvorno osporava sve “inkriminirajuće dokaze i da joj bude omogućen pristup eventualno ekskulpirajućim dokazima koji su u posjedu tužilaštva ili im ono može pristupiti”.

“U ovom konkretnom kontekstu, dobro je što državno tužilaštvo autentičnost dokaza pribavljenih iz aplikacije SKY ECC nastoji potvrditi drugim dokazima, jer tako može doprinijeti tome da se provjeri njihova pouzdanost, ali bi, da bi djelotvorna odbrana bila moguća, njoj trebalo da budu poznati relevantni podaci o operaciji u kojoj su prikupljeni i treba joj dati pristup svim dokazima koji su u vezi sa okrivljenim”, piše u izvještaju.

HRA navodi da su pravna pitanja i dileme, koja se postavljaju u postupcima pred brojnim nacionalnim sudovima, a u vezi sa korišćenjem SKY ECC komunikacije u najvećoj mjeri slična.

U postupku, koji se vodi pred ESLJP, podnosioci predstavki su dvojica državljana Ujedinjenog Kraljevstva koji se u svojoj zemlji krivično gone na osnovu dokaza koje su sa aplikacije EncroChat pribavile francuske vlasti.

“Oni smatraju da su im povrijeđena prava na pravično suđenje i djelotvoran pravni lijek iz članova 6 i 13 Konvencije. Predstavke, dakle, još nijesu podnijeli zbog korišćenja tako pribavljenih dokaza u krivičnom postupku”, navodi se u izvještaju.

HRA navodi da u optužnici podignutoj 30. decembra 2022. godine, protiv grupe od 11 osoba, piše da je materijal sa kriptovanom komunikacijom pribavljen po zamolnicama SDT-a u postupku međunarodne pravne pomoći i da je pribavljen kao “pravno valjan dokaz u proceduri koja je u skladu sa materijalnim i procesnim zakonodavstvom Francuske, po pisanim naredbama Apelacionog suda u Parizu, te da je na osnovu njega izvršena identifikacija okrivljenih kao korisnika aplikacije”.

Akcija za ljudska prava se u izvještaju u velikom dijelu bavi nezakonitim prikupljanjem dokaza gdje su iskazali da Zakon o krivičnom postupku jasno uspostavlja mehanizme za ispitivanje zakonitosti dokaza i izdvajanje nezakonitih u svim fazama postupka.

“Međutim, ove mogućnosti se u praksi nedovoljno koriste pa nerijetko tek najviše sudske instance, Vrhovni i Apelacioni sud, zahtijevaju izdvajanje dokaza za koje od početka postupka nije moglo biti nikakve sumnje da su nezakoniti i da se na njima ne može zasnivati sudska odluka”, piše u izvještaju.

“Sve do donošenja jednog rješenja Višeg suda u Podgorici krajem juna 2023. u sudskoj praksi nijesmo naišli ni na jedan primjer izdvajanja dokaza pribavljenih zlostavljanjem ili dokaza za koje postoji ozbiljna sumnja da su pribavljeni na taj način, iako je bilo više slučajeva u kojima su okrivljeni iznosili dobro potkrijepljene tvrdnje da su njihovi iskazi ili iskazi svjedoka bili iznuđeni, a i drugi dokazi su ukazivali na to. Ovo je, makar u nekim predmetima, posljedica stava sudova da je potrebno da zlostavljanje bude dokazano “van razumne sumnje”, odnosno s vrlo visokim stepenom vjerovatnoće. Takav stav nije u skladu sa međunarodnim standardom”, navodi HRA.

( Biljana Nikolić )