Između religije i fizike

Van uobičajenih programskih koncepcija u kojima se prepliću djela različitih stilova i epoha, KotorArt je priredio slušanje samo jednog djela, koje je po obimu i trajanju ekvivalentno drugim resitalima, a sadržajno nadmašuje ponekad nespretno koncipirane koncertne programe. Klarinetista Aleksandar Tasić, violinistkinja Nadežda Artamonova, violončelista Dmitrij Prokofjev i pijanista Bojan Martinović izveli su kvartet “Muzika za kraj vremena” francuskog kompozitora Olivijea Mesijana, u crkvi Svetog duha, u utorak, 9. avgusta.

Birajući Mesijanovo djelo, umjetnici su se, pored sa izazovom u pogledu tehnički zahtjevnih djelova dionica, susreli sa kompozitorovom idejom o vremenu odnosno dualizmom religijskog i fizičkog promišljanja. Naime, na temelju stihova iz desete glave Otkrovenja Jovanovog Mesijan je napisao kvartet tokom zatočeništva u njemačkom logoru u Drugom svjetskom ratu, 1941. godine, premijerno izveden pred zatvorenicima i čuvarima. Kompoziciju visokog emotivnog naboja, uslijed literarnog podteksta na koji se referiše, umjetnici su oživjeli kroz svih osam stavova. Oni su Mesijanovu inspiraciju apokalipsom i nagovještaj vječnog života aktuelizovali ne samo kao onovremenu stvarnost već i ovovremenu koju živimo. Međutim, pored religijskog poimanja vremena, djelo dozvoljava i promišljanje vremena kao fizičkog fenomena. Tako su ritam i harmonija pružili polazne tačke u interpretaciji umjetnicima, čime su podcrtali Mesijanovu poetiku po kojoj se razlikuje od svojih prethodnika i savremenika.

Zaklinjanje anđela da u budućem vijeku više neće biti vremena, koje se računa brojevima, kompozitor je razradio kroz osam stavova koristeći se različitim instrumentalnim kombinacijama i muzičkim simbolima. Kada je riječ o muđuinstrumentalnim interakcijama, klarinetista Tasić i violončelista Prokofjev su već na samom početku djela uspostavili čvrst dijalog kroz muzičke simbole ptice kos (klarinet) i slavuja (violončelo), a uslijedile su interakcije između violine, violončela i klarineta u skercoznom četvrtom stavu, odnosno violončela i klavira u petom.

Posebno je inspirativna interakcija bila u drugom stavu sa nadahnutim središnjim dijelom, odnosno dijalogom između gudača (pjesme anđela) i pijaniste Bojana Martinovića to jest njegove interpretacije kaskade akorada kojima se priziva zvuk zvona u daljini. Ritmički najkarakterističniji stav, Ples bijesa za sedam truba, dat u unisonu sva četiri instrumenta uz fortisimo, mogao je biti izrazitiji u transfiguraciji bijesa koji je kompozitor naglasio kroz imitaciju gongogova i truba. Klarinetista Tasić je posebno imao značajan nastup u solističkom, trećem po redu stavu, Ponor ptica, koji je sam po sebi veliki interpretativni izazov za svakog klarinetistu. Dok je svoju poetičnost violončelista Prokofjev istakao u petom stavu (Slava Isusovoj vječnosti), violinistkinja Artamonova ostvarila je svoj solistički gest u završnom stavu djela.

( Boris Marković )