Operacije na mozgu u budnom stanju

Do sada za 23 godine uradio sam preko osam hiljada pacijenata u Srbiji i inostranstvu sa minimalnim procentom smrtnosti i komplikacija koje se kreću ispod 0,5 %. Najmlađi pacijent sa aneurizmom je imao 4 godine a najstariji 90 godina, kaže u razgovoru za “Vijesti” dr Slobodan Ćulafić, specijalista interventne neuroradiologije.

Šta je, zapravo, interventna neuroradiologija?

Interventna neuroradiologija je oblast kojom se na minimalno invazivan način rješavaju vaskularna oboljenja krvnih sudova mozga, vrata i kičmene moždine (intrakranijalna aneurizma, arteriovenske malformacije, suženja krvnih sudova mozga i vrata, moždani udar, disekcije (rascjep krvnih sudova glave i vrata). Najčešća oboljenja koja se liječe ovom procedurom su moždane aneurizme i akutni moždani udari.

Šta su aneurizme i kako se manifestuje njihovo postojanje?

Aneurizme su vrećasta proširenja krvnih sudova mozga koje su u 95% slučajeva urođene i najčešće su bez simptoma. Nekada mogu da daju duple slike, pad kapka ili smetnje sa gutanjem u zavisnosti gde su lokalizovane.

Prosječan broj pacijenata koje smo radili na godišnjem nivou je stalno rastao, od Bolnice "Sveti Sava" gdje smo radili 500 godišnje, do 700 pacijenata za godinu i dva mjeseca u Centru za vaskularna oboljenja mozga na Dedinju. Svi su prošli bez ijedne komplikacije, nismo imali smrtne ishode

Kada dođe do pucanja, onda se manifestuju iznenada nastalom jakom glavoboljom i različitim oblicima poremećaja svijesti kao posljedica krvarenja u mozgu.

To je veoma urgentno stanje gdje polovina pacijenata ukoliko se ne uradi intervencija ne preživi.

Šta izaziva moždani udar?

Kod moždanog udara tromb zatvori krvni sud i dovede do iznenadne oduzetosti polovine tijela i gubitka govora. Nekada i suženje krvnog suda dovede do moždanog udara. Ovdje se mora uraditi endovaskularna intervencija u prvih šest sati kada je u pitanju prednja cirkulacija ili unutar devet sati kod zadnje cirkulacije.

Kako se interveniše u ovakvim situacijama?

Sve ove intervencije se rade kroz preponsku arteriju ili kroz arteriju ruke gdje se sistemima katetera i mikrokatetera dođe kroz krvne sudove vrata, mozga ili kičmene moždine do željenog krvnog suda na kom postoji aneurizma koja se zatvori spiralama ili stentovima, ukoliko postoji tromb, on se izvadi stentom ili aspirira da se obezbijedi protok kroz krvni sud i spriječe posljedice moždanog udara, ukoliko je u pitanju AV malformacija, ona se zatvara specijalnim lijepkom.

Po čemu je specifičan ovaj komplikovan zahvat i zašto ga radite na pacijentima u budnom stanju?

Prvih 1000 pacijenata sam radio u opštoj anesteziji, a od 2009. godine skoro sve pacijente radim u budnom stanju, izuzev pacijenata koji imaju akutni moždani udar ili krvarenje u mozgu, pa ne mogu da budu mirni u toku intevencije. Prvi sam i počeo da radim pacijente u budnom stanju i uspeo sam to da uvedem u KC Tuzla, Kragujevac i Skoplje kao standard.

Aneurizme su vrećasta proširenja krvnih sudova mozga koje su u 95% slučajeva urođene i najčešće su bez simptoma. Nekada mogu da daju duple slike, pad kapka ili smetnje sa gutanjem u zavisnosti gdje su lokalizovane

Prednost rada u budnom stanju je u tome što pacijenti mogu da se kontrolišu neurološki, kraće traje sama procedura, i oporavak pacijenata je brži. U prosjeku ove intervencije traju oko 40 minuta i prosjek ležanja pacijenata kada su u pitanju hladne aneurizme u bolnici, u centru gdje sam radio je dva dana. Nakon toga pacijenti su sposobni za normalne životne aktivnosti i praktično nije potreban nikakav oporavak.

Prosječan broj pacijenata koje smo radili na godišnjem nivou je stalno rastao, od bolnice “Sveti Sava” gde smo radili 500 godišnje, do 700 pacijenata za godinu i dva mjeseca koje smo uradili u Centru za vaskularna oboljenja mozga na Dedinju. Svi su prošli bez ijedne komplikacije, nismo imali smrtne ishode.

Onda prelazite u KBC Dedinje gde formirate Centar za interventnu neuroradiologiju.

Ovaj Centar je i formiran sa svom pratećom strukturom, nabavljena nova angiosala i materijal da bi se zaokružilo liječenje svih krvnih sudova na Institutu na Dedinje, od glave do pete, što je bio veliki benefit za pacijente.

U sklopu samog Centra su bile dve intenzivne njege, prijemna ambulanta i angio sala gdje su izvođene interventne neuroradiološke procedure. U sklopu tog odeljenje bilo je zaposleno 18 medicinskih radnika, a od toga tri interventna neuroradiologa, dva anesteziologa, dva neurologa plus dva konsultanta - profesora neurohirurgije i jedan profesor neurologije.

Broj pacijenata koje smo uradili na godišnjem nivou predstavlja 65-70% svih pacijenta koji se urade u Srbiji ovom metodom.

Jedan dio pacijenata je bio iz inostranstva i nije bilo potrebe da se naši ljudi šalju bilo gdje van zemlje jer smo bili referentni centar.

Centar za vaskularna oboljenja mozga na Dedinju je dobio sertifikat i tako postao centar za edukaciju ljekara za Evropu i Afriku.

Za sve je bilo prilično iznenađenje kad je ovaj Centar zatvoren. Zašto se to dogodilo?

Nakon svega što sam uradio za 23 godine u ovoj oblasti i nakon toliko pacijenata, edukacije kolega i rada u drugim centrima i državama, pri čemu smo vratili sa operativnog programa za mjesec dana 60 pacijenata, Centar na Dedinju zatvoren je nerazumnom i ličnom odlukom ministarke zdravlja.

Rođeni ste u Crnoj Gori, neko vrijeme i radili u Podgorici. Kako ocjenjujete stanje u crnogorskom zdravstvu, posebno u oblasti kojom se vi bavite?

Po mom saznanju u KBC Podgorica se ove procedure rade povremeno i to rade kolege iz Beograda i ranije iz Kragujevca, a jedan deo pacijenata se upućuje u UKC Srbije.

Najbolje je formirati i edukovati mladi kadar za ove intervencije, mada je to dug proces. Poslije specijalizacije je potrebno najmanje 6-7 godina da se formira dobar interventni neuroradiolog pod uslovom da je talentovan, voli ove intervencije i spreman je na rizik i stres koji sa sobom nose ove intervencije.

Impresivna radna biografija

Dr Slobodan Ćulafić je rođen u Beranama gde je završio osnovnu i srednju školu.

Diplomirao je na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Nakon toga 1988. godine počeo je da radi u DZ u Podgorici. Posle tri godine odlazi u Peć i tamo specijalizira urologiju. U Podgoricu se vraća 1993, a nakon završenog kursa iz vazduhoplovne medicine u Batajnici, počinje da radi na Vojnom aerodromu u Golubovcima kao ljekar za vojne pilote. Posle dvije godine dobija specijalizaciju iz radiologije na VMA gdje je radio do 2012. godine. Bio je radiolog na Institutu za radiologiju VMA u početku, zatim načelnik Odeljenja za neuroradiologiju i tri godine načelnik radiologije Instituta za radiologiju VMA kao najmlađi načelnik u istoriji Instituta i potpukovnik u to vrijeme.

VMA napušta 2012. godine i prelazi u bolnicu “Sveti Sava” gde je formirao odjeljenje za interventnu neuroradiologiju na kojem bio i načelnik do 2021. godine kada u IKVB “Dedinje” formira Centar za vaskularna oboljenja mozga čiji je bio upravnik.

Stručno usavršavanje iz oblast interventne neuroradiologije ili, kako kažu u SAD, endovaskularna hirurgije počeo je 2003. godine u Čikagu, na Rush Univerzitetu, zatim 2006. godine u Parizu, u Hospital Lariboisereu (odjeljenje neuroradiologije), a potom i u Hjustonu i Njujorku.

Kao konsultant radio je na Univerzitetu u Tuzli, u KC Niš, KC Kragujevac, KC u Novom Sadu, na Univerzitetu u Sofiji i Univerzitetu u Skoplju, kaoi i u Adži Bademu gdje je još uvijek konsultant.

Edukovao je brojne lekare iz zemlje i inostranstva, među kojima kolege iz Kragujevca, tri neurohirurga iz Sofije, dva neurohirurga i interventog radiologa iz Skoplja, lekare iz Sarajeva, Tuzle i Prištine.

Sve ove procedure dr Ćulafić je kao pionir uveo u Srbiju i region.

Prvu aneurizmu je uradio 2004. godine, arteriovensku malformaciju 2007., stenozu arterije bazilaris 2006. godine, lečenje moždanog udara 2008. dok je radio na VMA.

Lečenje akutnog moždanog udara uvodi 2014 godine u Bolnici “ Sveti Sava” sa novim stentovima i aspiracionim kateterima, godinu dana pre nego je procedura zvanično uvedena u protokol u svetu.

( Vukašin Obradović )