Sportska oluja od deset milijardi

Ljubitelji sporta su vidjeli mnogo iznenađenja ovog ljeta. Karlos Alkaraz je osvojio Vimbldon, okončavajući godine dominacije tenisa od strane trija Novak Đoković, Rodžer Federer i Rafael Nadal. U golfu su pobjednici US Opena i Britanskog Otvorenog prvenstva bili autsajderi kojima su šanse za pobjedu bile jedan odsto ili manje. Nepobjedivi ženski fudbalski tim SAD-a je početkom avgusta ispao sa Svjetskog prvenstva nakon što je Švedska postigla pobjednički penal. Lopta je prešla gol liniju samo za nekoliko milimetara.

Ipak, najveći šok je van terena, jer se Saudijska Arabija probila u sportsku industriju. Naduvana dolarima od nafte i u očajničkoj želji da se drugačije doživi pod Muhamedom bin Salmanom (MBS), 37-godišnjim faktičkim vladarom, potrošila je 10 milijardi dolara na igrače, timove i lige, potresajući golf i fudbal. To je uzrujalo zapadne navijače, aktiviste i političare, koji to vide kao “sportwashing” (pranje imidža preko sporta) za zloupotrebe ljudskih prava i žale se na skrnavljenje svetih trofeja sporta.

“Ekonomist” napominje da nije fan saudijskog vladara, ali konstatuje da sportski bijes nema utemeljenje. Zapad naširoko trguje sa Saudijskom Arabijom, dogovori neće pogoršati loš učinak kada je u pitanju poštovanje ljudskih prava, i nije jasno da li bi zemlja mogla ili htjela monopolizovati i uništiti bilo koji globalni sport. U turbulentnom svijetu mnogi navijači vide svoje timove kao izvor ponosa i stabilnosti. Ali mnogi zaboravljaju da je sport takođe posao koji je poremećen. Treba da bude otvoren za novi kapital i svježe ideje.

Sport je dugo gledao takva ulaganja, bilo od medijskih tajkuna ili ruskih oligarha. Čak i prema tim standardima, saudijski napor je velik. U fudbalu plaća neke od najboljih igrača na svijetu, uključujući Karima Benzemu da igraju u obnovljenoj domaćoj ligi. Kontroliše Njukasl junajted, engleski klub, i može se prijaviti za Svjetsko prvenstvo 2030. godine. U golfu saudijski finansirani turnir se spaja sa PGA Tourom, američkim muškim takmičenjem. Kraljevina sponzoriše Formulu 1, ima ugovore u rvanju i boksu i razmatra zimske sportove i e-sport.

Nemojte misliti da je ovo moderna verzija arapskih vladara koji kupuju trkačke konje koji im zapadnu za oko. Plan Saudijske Arabije je podržan državom i sistematičniji je od toga. Kraljevina vidi sport kao način da ponovo investira prihode od nafte i pokrene reforme kod kuće stvaranjem veće uslužne industrije i povećanjem turizma. MBS je nestabilni autoritarni vladar, ali takođe sprovodi neku liberalizaciju, uključujući i prava žena. Širenje globalne, potrošačke sportske kulture može pomoći Saudijskoj Arabiji da pomakne društvene norme daleko od stroge religiozne konzervativnosti.

Saudijski pohod odražava porast institucionalnih kapitalnih tokova prema sportu. Od početka 2020. godine, preko 100 milijardi dolara privatnog kapitala je uloženo. Američke bejzbol, košarkaške, hokejaške i fudbalske lige sadrže brendove sa pouzdanim gotovinskim tokovima (djelimično zato što su ovo samoregulišući karteli). Evropski fudbalski timovi, koji se mogu degradirati, su rizičniji, ali ponekad su nedovoljno vrednovani s obzirom na svoje velike baze navijača. Aktivni su u kupovini i drugi suvereni. Katar, koji je bio domaćin Svjetskog kupa prošle godine, ima Pari Sen Žermen, francuski klub, i udio u Vašington Vizardsima, košarkaškom timu u NBA. Bloomberg procjenjuje da 17 od 98 najboljih evropskih fudbalskih klubova sada imaju kapital od nekog od arapskih suverena ili kapital povezan sa tamošnjim institucijama.

Mnogi novi investitori vide digitalne poremećaje kao priliku. Prihodi su u opasnosti jer gledaoci napuštaju tradicionalnu televiziju i u Americi “sjeku kabl” na pakete kablovskih kanala koji uključuju sportske sadržaje. Za stare medijske kompanije ovo je noćna mora: Dizni traži investitora koji će preuzeti udio u ESPN-u, svom ogromnom sportskom kanalu koji se smanjuje. Za okretne vlasnike timova i brendova, digitalni poremećaj sa sobom nosi priliku da direktno dođu do publike, s bogatijim interaktivnim iskustvom.

Navijači često strahuju da će promjene uništiti nešto što vole. Međutim, sport nije samo takmičenje među igračima, već i za publiku - a konkurentske forme zabave se ne zaustavljaju. Italijanska fudbalska liga Serija A je upozorenje šta se događa ako je reforma preuska. Njeni prihodi padaju, timovi su ispod očekivanja i uglavnom su gubitnički. Evropski fudbal košta preko sedam milijardi dolara godišnje za operativne troškove, ne računajući plate igrača, i ne postiže ravnotežu. Može imati koristi od novca.

Osim toga, poremećaj može dovesti do poboljšanja koja privlače nove fanove. Engleska Premijer liga se odvojila od ostatka igre 1991. godine i sada je jedno od najuspješnijih takmičenja na svijetu. Indijska Premier liga, lansirana 2008. godine, privukla je milione u indijski kriket. Formula 1 je pronašla mlađu publiku u Netflix emisiji “Drive to Survive” i direktnom strimovanju potrošačima. Ko zna šta će donijeti Apple ulaganje od 2,5 milijarde dolara u strimovanje MLS-a, američke fudbalske lige; ili podršku Katara padelu, rivalu tenisu, sa 25 miliona igrača.

Stoga je slučaj za poremećaj jasan. Međutim, Saudijska Arabija se suočava s još dvije primjedbe. Prva je da je državni akter koji nije motivisan profitom i ima ogromne resurse. Sport zahtijeva konkurentsku ravnotežu, pa ako vlasnik kupi sve najbolje igrače, njegov tim teoretski može uvijek pobjeđivati i igra trpi. Ovaj rizik treba pratiti. Međutim, uprkos decenijama ludih iznosa novca, nijedan tim nije uspio dominirati fudbalom. Saudijska Arabija troši na igrače samo 6 odsto godišnjih operativnih troškova evropskog fudbala. Ali, pobunjenička liga je uzdrmala golf.

Druga primjedba je loša reputacija Saudijske Arabije u vezi sa ljudskim pravima, uključujući ubistvo novinara Džamala Kašogija. Neprijatelji Zapada poput Rusije suočavaju se s sankcijama, uključujući i sportske. Međutim, kraljevina se ne nalazi u toj kategoriji. Amerika i Evropa su u 2022. godini trgovale sa Saudijskom Arabijom u iznosu od 140 milijardi dolara, uključujući naftu i oružje - oba su strateški osjetljivija od sporta. I iako neki vlasnici klubova stiču uticaj, kontrola sportskih resursa ne čini se da zasljepljuje zapadnu javnost ili njihove vlade. Čak i Roman Abramovič, oligarh koji je kupio Čelsi da se približi britanskoj eliti, nije izmakao sankcijama. Kao što je Katar saznao s pravima LGBT osoba i radničkim pravima na Svjetskom kupu 2022. godine, sponzorstvo ponekad može donijeti više pažnje.

Sve duža lista aktivnosti je ograničena širom svijeta zbog nacionalne bezbjednosti, blagostanja ili moralnosti: pomislite na poluprovodnike, društvene mreže, energiju i oružje. Dodavanje sporta na tu listu je autogol.

Prevod: S.K.

( Ekonomist )