Rovčani traže obustavu zaštite Mrtvice

Mještani Rovaca mahom traže obustavu svih daljih aktivnosti koje vode ka usvajanju predloženih dokumenata za proglašenje Parka prirode Mrtvica.

Tvrde da ne postoje podloge u razvojno-planskim dokumentima za usvajanje Nacrta odluke i Studije zaštite i proglašenja zaštićenog područja te rijeke sa okolinom. Smatraju da je, prije svega, trebalo naručiti izradu dokumenta koji bi odgovorio na pitanje na koji način unaprijediti razvoj Rovaca kao ruralnog područja.

U zaključcima s javnih prezentacija ocijenili su i da je stvaranje Parka prirode put da se iseli “i onih 20 odsto Rovčana koji su ostali da žive na tom prostoru”.

Javna rasprava o nacrtima odluke i studije, na zahtjev mještana tog kraja, produžena je do 5. septembra. U međuvremenu, organizovane su dodatne javne prezentacije u Veljem Dubokom, te u mjesnim zajednicama (MZ) Međuriječje, Vlahovići i Bulatovići, Mrtvo Duboko i Granica, na kojima su mještani imali puno zamjerki na predložene dokumente.

“Studija nije u saglasnosti sa Zakonom o zaštiti prirode, a nijesu ispoštovani ni ostali zakonski propisi, koji tretiraju lokalnu samoupravu, njen rad, postojanje i organizaciju. Kome je to u interesu da se prije plansko-razvojne dokumentacije na nivou države, a nakon toga i Opštine Kolašin (plan opšte regulacije i drugi razvojni planovi), donese Strategija zaštite rijeke Mrtvice s okolinom? Zbog čega predlozi plana razvoja Rovaca, dostavljeni Opštini Kolašin, nikada ne zavrijediše pažnju i razmatranje?”, pitaju u MZ Velje Duboko.

Smatraju i da su Studijom ugrožena prava vlasnika imovine na tom prostoru, ali i da su “rijeka Mrtvica i njena okolina dovoljno zaštićene od zlonamjernih poduhvata”.

Podsjećaju da su pješačku stazu probili prvo Veljedubočani, a onda JNA u akciji kojom je rukovodio general Danilo Jauković.

“Sad se, izgleda, ono što je nekad osuđivano u vezi s probijanjem kanjona želi na brzinu iskoristiti i uraditi da se na tuđoj imovini postavi rampa, kod koje će se naplaćivati prolaz - putarina kroz kanjon i preko privatne imovine. Pritom, vlasnicima te zemlje ne pada na pamet da se na taj način okoriste”, piše u zaključcima MZ Velje Duboko.

Ocjenjuju da je neshvatljivo da se štiti, ne samo kanjon rijeke Mrtvice, već i okolina u površini od oko 7.500 hektara. Problem je, tvrde, u zadatku koji je dat Agenciji za zaštitu životne sredine, a Studija je, konstatuju, “morala biti strogo ekološka, bez zadiranja u svojinsko-pravna pitanja i predloge rješenja da se na tuđoj imovini uspostavlja pravo tutorstva”.

“Radi se o posebnom vidu ujdurme, jer naručilac nije u stanju da sačini urbanističko rješenje na lokaciji Kapetanovo jezero, već je omogućeno pojedincima da za svoj račun i po svom nahođenju devastiraju prostor na ovoj lokaciji. Nadležni nijesu u stanju da sprovedu pravosnažna rješenja o uklanjanju pojedinih objekata”, konstatuju u Rovcima.

Nacrtom studije zaštite predloženo je da kanjon rijeke Mrtvice sa okolinom bude park prirode (PP), na koji se primjenjuju smjernice iz IUCN-ove (Međunarodna unija za zaštitu prirode) kategorije IV za upravljanje zaštićenim područjima prirode.

U tu kategoriju, kako podsjećaju u Nacrtu, koji je, na predlog Opštine Kolašin, obradila Agencija za zaštitu životne sredine, spadaju zaštićena područja čiji je prioritetni cilj zaštita/očuvanje određenih vrsta ili staništa. Veliki dio područja u toj kategoriji “zahtijeva redovne, aktivne intervencije za zadovoljavanje potreba određenih vrsta ili za održavanje staništa, ali to nije uslov za ovu kategoriju upravljanja zaštićenim područjima”.

Područje koje je obrađeno u Studiji zaštite nalazi se na teritoriji opštine Kolašin, a odnosi se i na dio toka rijeke Morače.

Kanjon Mrtvice, kako piše u nacrtu Studije, nije samo geomorfološki i hidrogeološki fenomen,”već i veoma interesantan i specifičan skup raznolikih zajednica živoga svijeta, u kojima su na poseban način integrisani fizički, hemijski i biološki sistemi”.

“U kanjonu rijeke Mrtvice registrovali smo 122 vrste mahovina, što predstavlja 1/5 flore mahovina Crne Gore”, konstatovano je, između ostalog, u tom dokumentu.

Podaci o biodiverzitetu budućeg zaštićenog područja “kanjon rijeke Mrtvice s okolinom” obezbijeđeni su u okviru terenskih istraživanja koja su izvršena tokom 2022. godine. U okviru istraživanog područja (slivno područje Morače do Smokovca) kanjon rijeke Mrtvice je prepoznat kao Važno biljno stanište - Important plan Area (IPA) u Crnoj Gori.

Zahtjev Agenciji za izradu Studije podnijela je, prije dvije godine, Opština Kolašin, na inicijativu nevladinih organizacija Eko-tim i TNC. U nastavku postupka, to jest nakon što dokument prođe javnu raspravu, trebalo bi da se donese Akt o proglašenju zaštićenog područja. Nacrtom su definisani i mogući načini upravljanja PP, pa se Opštini preporučuje, pored odluke o PP da donese i Odluku o određivanju upravljača do formiranja preduzeća koje će preuzeti ulogu upravljača uz nadzor Sekretarijata za zaštitu životne sredine. Za potrebe izrade studije sprovedeno je i istraživanje javnog mnjenja, koje je pokazalo da većina ispitanika želi zaštitu tog prostora.

( Dragana Šćepanović )