Obrazovanje i AI: Varanje ili koristan alat

Na vodećem švedskom Lund univerzitetu profesori odlučuju koji studenti mogu koristiti vještačku inteligenciju prilikom rješavanja zadataka.

Na Univerzitetu Zapadne Australije u Pertu profesori su razgovarali sa studentima o izazovima i mogućim benefitima upotrebe vještačke inteligencije, dok Univerzitet u Hong Kongu dozvoljava korišćenje ChatGPT-a uz poštovanje strogih pravila.

Pokrenut od strane MSFT.O, uz podršku Majkrosofta, ChatGPT je aplikacija koja se najbrže širi na svijetu i podstakao je pojavu konkurencije poput Guglovog GOOGL.O Bard-a.

Alati GenAI, poput ChatGPT-a, koriste obrasce u jeziku i podatke kako bi generisali sve, od eseja preko video-zapisa do matematičkih proračuna koji na prvi pogled izgledaju kao proizvod čovjeka, što je podstaklo debatu o transformaciji bez presedana u mnogim oblastima, uključujući i obrazovanje.

Akademici su među onima koji se mogu suočiti s egzistencijalnom prijetnjom ukoliko se ispostavi da AI može da replicira - i to znatno brže - istraživanja koja trenutno rade ljudi. Mnogi takođe vide koristi od sposobnosti GenAI-a da procesuira informacije i podatke koji mogu poslužiti kao osnova za dublju analizu od strane ljudi.

“To može pomoći studentima da prilagode materijale kurseva sopstvenim potrebama, pomažući im na sličan način kao što bi to činio lični mentor”, kazao je za Rojters Lif Kari, zamjenik predsjednika za obrazovanje u KTH, Kraljevskom tehnološkom institutu u Stokholmu.

Organizacija Ujedinjenih nacija za obrazovanje, nauku i kulturu (UNESCO) juče je predstavila ono za što tvrdi da je prvo globalno uputstvo o primjeni vještačke inteligencije u obrazovanju i akademskom istraživanju.

Uputsvo sadrži korake koje nacionalne regulatorne agencije treba da sprovedu u oblastima kao što su zaštita podataka i revidiranje zakona o autorskim pravima i poziva države da se pobrinu da nastavnici steknu potrebne vještine u vezi sa vještačkom inteligencijom.

Pojedini prosvjetni radnici porede vještačku inteligenciju sa ručnim digitronima, koji su počeli da ulaze u učionice 1970-ih godina izazivajući debatu o tome kako će uticati na proces učenja prije nego što su brzo prihvaćeni kao dragocjena pomoć.

Drugi su izrazili zabrinutost da bi se učenici mogli prosto osloniti na AI da radi umjesto njih što je ravno varanju - naročito kako sadržaj koji generiše vještačka inteligencija bude vremenom postajao kvalitetniji. Predstavljanje rada vještačke inteligencije kao originalnog djela takođe pokreće teme autorskih prava i pitanje o tome da li AI treba da bude zabranjena u akademskom okruženju.

Rejčel Forsajt, projekt menadžerka u Kancelariji za strateški razvoj na Lund univerzitetu u južnoj Švedskoj kazala je za Rojters da zabrana “ne djeluje kao nešto što se može sprovesti”.

“Pokušavamo da vratimo fokus na učenje i ostavimo po strani pitanje varanja i kontrolu studenata”, kazala je ona.

Širom svijeta, softver Turnitin je decenijama bio jedan od glavnih načina za provjeru plagiranja.

U aprilu predstavili su alat koji koristi AI za otkrivanje sadržaja generisanog vještačkom inteligencijom. Taj alat je besplatno dostupan za više od 10.000 obrazovnih institucija širom svijeta, mada je od januara planirana naplata nadoknade za korišćenje.

Do sada, alatom za detekciju sadržaja koji je proizvela AI utvrđeno je da je svega tri odsto studenata koristilo vještačku inteligenciju za više od 80 odsto radova, a da je njih 78 odsto uopšte nije koristilo, pokazali su podaci Turnitina.

Problemi su se pojavili u vezi s takozvanim lažnim pozitivima, kada su tekstovi napisani od strane ljudi - u nekim slučajevima od strane profesora koji su pokušavali da testiraju softver - označeni kao djelo vještačke inteligencije, mada oni koji su nepravedno optuženi za korišćenje vještačke inteligencije mogu da se brane ako su sačuvali različite verzije svojih radova.

Sami studenti eksperimentišu sa vještačkom inteligencijom i pojedini su je ocijenili kao lošu ističući da može da proizvodi sadržaj na osnovnom nivou, ali da je neophodno provjeriti činjenice jer AI ne može da razlikuje činjenicu od fikcije kao ni ispravno od pogrešnog.

Znanje joj je takođe ograničeno na ono što može da skine sa interneta, što nije dovoljno za pojedina konkretna pitanja.

“Mislim da je pred AI dugačak put prije nego što postane korisna na pravi način”, kazala je za Rojters Sofi Konstant, 19-ogodišnja studentkinja prava na Oksford univerzitetu u Engleskoj.

“Ne mogu da joj postavljam pitanja o slučajevima. Prosto ne zna i nema pristup materijalu koji ja proučavam i stoga nije od velike pomoći.”

Najnovije smjernice UNESCO-a takođe ističu rizik da će GenAI produbiti društvene podjele, budući da obrazovni i ekonomski uspjeh sve više zavise od pristupa električnoj energiji, računarima i internetu, što najsiromašniji nemaju.

“Borimo se da uvežemo brzinu transformacije obrazovnog sistema sa brzinom tehnološkog napretka”, kazala je za britansku agenciju Stefanija Đanini, pomoćna generalna direktorka za obrazovanje u UNESCO-u.

Do sada, Evropska unija je među onima koji predvode proces regulacije upotrebe vještačke inteligencije nacrtom zakona koji tek treba da bude usvojen. Regulative se ne bave konkretno obrazovanjem već širim etičkim pravilima koja mogu biti primijenjena u toj oblasti.

Nakon izlaska iz EU, Britanija takođe pokušava da izradi smjernice za upotrebu vještačke inteligencije u obrazovanju konsultujući prosvjetne radnike i tvrdi da će kasnije ove godine objaviti rezultate.

Singapur, koji predvodi napore za obuku nastavnog kadra kako da koriste ovu tehnologiju, je među skoro 70 država koje su razvile ili planiraju strategije u vezi sa AI.

“U smislu univerziteta, kao profesor smatram da je umjesto borbe protiv vještačke inteligencije neophodno da je iskoristimo, upoznamo, razvijemo dobar okvir, smjernice i odgovoran AI sistem, a zatim da radimo sa studentima kako bismo pronašli mehanizme koji djeluju”, kazala je Kirsten Rulf, partnerka u Boston konsultantskoj grupi.

Rulfova je učestvovala u pregovorima o Zakonu o vještačkoj inteligenciji Evropske unije dok je bila šefica za digitalnu politiku u njemačkoj vladi.

“Mislim da smo mi posljednja generacija koja je živjela u svijetu bez GenAI”.

( N. Bogetić )