Kako je privatizacija "udavila" Kolašin

Više se neće ponoviti rijeme kada je skoro 2.000 Kolašinki i Kolašinca bilo zaposleno u proizvodnim djelatnostima i kada je iz centra grada svakog dana po nekoliko autobusa odvozilo radnike na posao u industrijsku zonu, kažu bivši privrednici.

Od drvoprerađivačkih giganata, ali i ostalih privrednih firmi, ostale su samo opustošene hale, prazni fabrički krugovi i vrlo sumnjive privatizacije.

Privatizacioni procesi u tim preduzećima, kaže nekadašnji direktor Šumsko industrijskog kombinata (ŠIK) “Tara” koje je zapošljavalo oko 850 radnika, Dragiša Dožić, mogu se okarakterisati kao “drugo potapanje Kolašina”.

Dožić, nekadašnji predsjednik Opštine, tvrdi i da su, na taj način, vlasti ostale “vječni dužnik tog grada”. On podsjeća da je tu opštinu zbog planova o gradnji brane u Bakovića klisuri i potapanja varoši, zaobišao intenzivan privredni razvoj od kraja Drugog svjetskog rata sve do šezdesetih godina prošlog vijeka.

“Međutim, i pored mnogobrojnih teškoća i limitirajućih faktora, period od polovine 60-ih pa do 90-ih godina prošlog vijeka, može se smatrati periodom najintenzivnijeg razvoja opštine Kolašin. U oblasti privrede posebno se tada profilisalo nekoliko subjekata, koji će biti nosioci privrednog razvoja opštine Kolašin. Te firme i njihova pespektivnost bili su i garant dobrog života i nade u budućnost radnika koje su zapošljavali”, sjeća se Dožić.

Nakon nešto više od tri decenije koliko je trajao “period dobrog življenja” u Kolašinu, došli su “tranzicioni i privatizacioni procesi”, koji su tu opštinu na sjeveru upisali u najmanje razvijene. Devastirana su, naglašava sagovornik “Vijesti”, privredna dobra, uništeni proizvodno-industrijski objekti i mnoge uslužne djelatnosti.

“Tranzicioni i privatizacioni procesi koji još traju imaju rušilači karakter i kriminalističko obilježje i to ne samo na području kolašinske opštine, već i u cijeloj Crnoj Gori. Radnici su prevareni, ostali bez posla, otjerani na ulice, bez isplaćenih otpremnina i povezanog radnog staža. Dezintegrisani su glavni privredni subjekti, nosioci dotadašnjeg razvoja opštine Kolašin - ŠIK Tara i Veletrgovina. Dezintegracijom tih preduzeća po OOUR-ima, konstituisano je više preduzeća. Tako su bili lak plijen za pojedinačne interese”, tvrdi on.

To je, kaže, omogućilo “planerima” i nosiocima privatizacionih procesa da lakše privatizuju i otkupe privredne jedinice bivših preduzeća. Dožić podsjeća da je, recimo, “Impregnacija” prvo transformisana u dioničarsko društvo, sa solidarnom odgovornošću dioničara.

“Dioničari su bili državni fondovi, banke i radnici. Pod izgovorom finansijske konsolidacije i izmirivanjem obaveza prema povjeriocima, isplate višemjesečnih zaostalih zarada, uplate poreza, doprinosa i otpremnina, uveden je stečaj 14, februara 2007. godine. Iste godine, na ponovljenom javnom nadmetanju, jedino je “Vektra” ponudila za cjelokupnu imovinu preduzeća 2,8 milona eura. Bivši radnici tog preduzeća su u više navrata novinarima saopštavali kako “Vektra” nije uplatila cjelokupni iznos kupoprodajne cijene, već samo depozit za javno nadmetanje. Radnici kažu da u privrednom sudu ne postoji dokaz da je “Vektra” platila išta više, osim depozita”.

Dožić tvrdi da privatizacija i ostalih kolašinskih preduzeća zaslužuje pažnju nadležnih institucija

Dožić tvrdi da privatizacija i ostalih kolašinskih preduzeća zaslužuje pažnju nadležnih institucija. Prodaja preduzeća i formiranje dioničarskih društava, kao i uvođenje programiranih stečaja u “Ski centru”, “Eksportdrvu” , “Sinjavini”, “Veletrgovini”, prema njegovom mišljenju, i danas je enigma Kolašinaca.

“Bivši radnici Ski centra 'Kolašin' i manjinski akcionari ogorčeni su na Specijalno tužilaštvo, jer se nije oglašavalo povodom krivične prijave, koju su podnijeli 2015 godine. Bivši radnici tvrde da je u to preduzeće 1998. godine, bez zakonitog razloga, uveden stečaj. Prema njihovim saznanjima, u vrijeme uvođenja stečaja, obaveze prema povjeriocima bile su neznatne - svega dva odsto vrijednosti imovine tog preduzeća”, podsjeća Dožić.

Prema njegovim riječima, uspone i padove Kolašina moguće je precizno vidjeti i kroz statistku. On podsjeća da je od polovine prošlog vijeka do danas broj stanovnika te opštine prepolovljen. Prema njegovim riječima, 1990. godine u obje kolašinske škole bilo je više od 2.000 đaka, a sada je ukupan broj srednjoškolaca i osnovaca duplo manji.

“Više od petine stanovništva je u zoni siromaštva, a taj procenat se povećava iz godine u godinu. Prema procjeni kompetentnih stručnjaka i naučnih radnika, kolašinsko područje je prirodno i geografski bilo predodređeno da bude jedno od razvijenijih i atraktivnijih u Crnoj Gori, ali i šire. Priroda je darovala, a vlastodršci razgrađivali i uništavali“, tvrdi Dožić.

Veletrgovina - nosilac razvoja turizma

Privredno preduzeće “Veletrgovina” sa više Osnovnih organizacija udruženog rada (OOUR-a) i prometnim trgovinskim jedinicama van opštine Kolašin, a i republike, sa nekoliko stotina radnika bila je nosilac razvoja turizma i ugostiteljstva, poljoprivrede, trgovine na veliko i malo.

To preduzeće izgradilo je više turističkih objekata duž Jadranske magistrale. Vrhunac turističkog razvoja grada bila ja izgradnja hotela “Bjelasica”, ali i najava izgradnje atraktivnih turističkih sadržaja prema planini Bjelasici. Veletrgovina je umjela da prepozna i poljoprivredne potencijale opštine, pa je je doprinijela unapređenju i valorizaciji i te oblasti.

“Transportna djelatnost, tokom sedmadesetih i osamdesetih prošlog vijeka, bila je organizovana u dva OOUR-a, koje su poslovali u okviru ŠIK Tara i Radne organizacije Veletrgovina. Svojim kapacitetima te dvije jedinice u potpunosti su zadovoljavale potrebe prevoza proizvoda radnih organizacija, u čijem sastavu su poslovale. Po potrebi, obavljale su usluge i trećim licima”, sjeća se Dožić.

U pogonu u Smajlagića Polju nekada je radilo 300 Kolašinki

Privredna struktura na prostoru kolašinske opštine bila je značajno poboljšana izgradnjom Fabrike aluminijsko - čeličnih užadi (FAK), sa preko 200 zaposlenih u proizvodnji i asortimanom, koji je imao siguran plasman preko matične firme – Kombinata aluminijuma Podgorica.

Pozitivnim poslovanjem ta fabrika je bila garant socijalne sigurnosti zaposlenih i njihovih porodica, što se značajno odrazilo i na ukupnu privrednu sliku Kolašina.

“Pogon u Smajlagića Polju, koji je poslovao u okviru podgoričkog kombinata Titeks, bio je, takođe, značajan privredni subjekt, prije svega, jer je zapošljavao nekvalifikovanu žensku radnu snagu. Radnice tog pogona su na kursevima osposobljene za namjensku tekstilnu proizvodnju. To je značajno smanjilo procenat nezaposlenosti u opštini, jer je u pogonu bilo oko 300 radnica”, podsjeća Dožić.

'Impregnacija' je dobijala priznanja, pohvale i plakete

Šumsko industrijski kombinat (ŠIK) “Tara”, kako kaže Dožić, sa 850 radnika gazdovao je šumama u tarskom šumsko privrednom području, koje je obuhvatalo visoke ekonomske šume u slivu rijeke Tare, na području opština Mojkovac i Kolašin, kao i Opasanice, koja teritorijalno pripada podgoričkoj opštini.

Kombinat se sastojao od šest osnovinih organizacionih jedinica udruženog rada (OOUR).

“'Impregnacija' je građena od 1958. do 1962. godine. Bila je to fabrika za proizvodnju i hemijsku zaštitu željezničkih pragova, skretničke građe i TT stubova za elektroditribuciju. Bila je jedina fabrika te tehnologije u Crnoj Gori, a peta u bivšoj Jugoslaviji, kapaciteta 12.000 kubika drvnog asortimana i sa 140 do 160 zaposlenih. Po kvalitetu proizvoda, dohotku i broju zaposlenih bila je značajan subjekt kolašinske privrede. Za kvalitete proizvodnog asortimana, atestiranog od Direkcije jugoslovenskih željeznicam, dobijala je priznanja, pohvale i plakete. To joj je otvaralo jugoslovensko tržište“, priča Dožić.

( Dragana Šćepanović )