Rekordan rast BDP-a zbog kiše i stranaca

Crna Gora je sa rastom lične potrošnje od 140 miliona i rastom izvoza roba i usluga za 130 miliona postala evropski rekorder po rastu bruto domaćeg proizvoda (BDP) od 6,9 odsto u drugom kvartalu ove godine (april, maj i jun) u odnosu na isti period prošle godine, pokazuju podaci Uprave za statistiku Monstat.

Skoro polovinu crnogorskog izvoza od 400 miliona ove godine čini električna energija, uz rast od 45 odsto, koji je ostvaren zbog dobre kišne sezone u odnosu na prošlogodišnju sušu. Na rast lične - opšte potrošnje građana utiče to što u Crnoj Gori sada boravi, prema zvaničnim podacima, oko 80 hiljada stranaca, većinom Turaka, Rusa i Ukrajinaca koji su došli zbog rata i političkih kriza u svojim domovinama i ovdje troše svoj novac.

To pokazuje da na najveći dio ovog rasta nije uticala ekonomska i politička elita i njihove odluke i aktivnosti, već priroda i ratovi na drugom djelu kontinenta.

Da Crna Gora osim proizvodnje struje, koja zavisi “od neba”, i turizma, najosjetljivije ekonomije, nema skoro ništa drugo pokazuju i podaci o robnotrgovačkoj razmjeni.

Nakon električne energije, najveći “izvoz” ostvaren je kod obojenih metala - aluminijuma. Kombinat aluminijuma je u maju ove godine prestao i sa simboličnom proizvodnjom aluminijuma na dotadašnjih 12 ćelija, od nekadašnjih ukupno 520 ćelija, tako da se sada ovaj nekadašnji gigant bavi proizvodnjom legura od uvezenog aluminijuma.

Prema podacima Monstata, Crna Gora je uvezla aluminijuma za 44 miliona a izvezla za 51 milion, tako da bi stvarni izvoz mogao vrijedjeti tek oko sedam miliona eura. Prije dvije godine KAP, u vlasništvu biznimena Veselina Pejovića, ugasio je većinu proizvodnje jer je nudio Elektroprivredi produženje ugovora o snabdijevanju po cijeni od 45 eura za megavat jer je to bila najveća po kojoj bi se isplatila proizvodnja, dok je na međunarodnim berzama cijena tada bila oko 150 eura.

KAP je konzervirao ćelije za neku buduću proizvodnju, ali je cijene struje i dalje preko sto eura za megavat i neisplativa za pravljenje aluminijuma.

Još gori pokazatelj, o padu proizvodnje, je kod čelika, nekadašnje strateške industrije. Za sedam mjeseci uvezeno je čelika za 40 miliona a izvezeno je 1,8 miliona. Bivši vlasnik Željezare, turska Tosjali grupa, je prekinula dvosmjensku proizvodnju kada je cijena narasla na preko 24 eura po megavat-času, pa su jedno vrijeme lili čelik samo u noćnoj smjeni kada je jeftina struja.

Vlasnik Željezare je sada Elektroprivreda, koja bi trebalo da obezbijedi dokapitalizaciju fabrike od 6,5 miliona eura, kako bi obnovila dio proizvodnje i kupila repromaterijal. Zbog strogih procedura koji se odnose na konkurenciju i državnu pomoć, EPCG ni svojoj firmi ne može prodavati struju po nižoj cijeni koja bi omogućila rentabilnu proizvodnju, a i ova dokapitalizacija može biti upitna, odnosno potrebna je saglasnost Vlade i Agencije za zaštitu konkurencije u vezi državne pomoći.

Još gori pokazatelj, o padu proizvodnje, je kod čelika, nekadašnje strateške industrije. Za sedam mjeseci uvezeno je čelika za 40 miliona, a izvezeno je 1,8 miliona

Takođe nekada strateška grana drvna industrija i proizvodnja namještaja je skoro potpuno marginalizovana, i pored višegodišnjih priča i pravljenja strategija o njenoj obnovi. Uvoz namještaja za sedam mjeseci vrijedio je 58 miliona eura, uz rast od deset miliona u odnosu na isti period prošle godine, a izvoz je istovremeno iznosio 1,2 miliona.

Za sigurniji i stabilniji rast BDP-a osim turizma i proizvodnje električne energije, potreban je razvoj nekoliko industrijskih grana, povećanje proizvodnje i smanjenje uvoza.

( Goran Kapor )