Državna kasa da bude preča od političkih prepucavanja

Zakonska je obaveza ove Vlade koja još uvijek radi da u oktobru ima nacrt budžeta. Eventualna nova Vlada će taj plan naslijediti i može u njemu nešto promijeniti do usvajanja, ali se budžet mora usvojiti do kraja godine. Najgora od svih opcija bi bilo privremeno finansiranje u 2024. godini i svi treba da pokažu odgovornost i ulože napor da do njega ne dođe.

To je stav istraživača javnih politika u NVO Institut altertnativa Marka Sošića, dok iz Ministarstva finansija ističu da se predlog budžeta za narednu godinu finalizuje i da će možda i prije zakonskog roka (15. novembar) biti upućen poslanicima na usvajanje.

Zbog aktuelne političke krize kojoj se kraj ne nazire država još uvijek nema predsjednika Skupštine i konstituisanu Vladu, pa je neizvjesno za sada šta će biti sa najvažnijim ekonomskim zakonom za narednu godinu, da li će biti usvojen ili će država drugi put u posljednje dvije godine ući u privremeno finansiranje. Da bi se poslanici izjasni o predlogu budžeta moraju biti formirani skupštinski odbori (najprije administrativni, pa svi ostali), ali i taj posao čeka rasplet političke krize.

Prema Zakonu o budžetu i fiskalnoj odgovornosti predlog zakona o budžetu države utvrđuje Vlada i do 15. novembra ga dostavlja Skupštini, a ako se zakon o budžetu države ne donese do 31. decembra tekuće za narednu fiskalnu godinu, Ministarstvo finansija do njegovog donošenja potrošačkim jedinicama mjesečno odobrava novac do iznosa 1/12 (jedne dvanaestine) stvarnih izdataka u prethodnoj fiskalnoj godini.

U skupšinskoj proceduri je od maja i predlog rebalansa ovogodišnjeg budžeta koji do danas nije usvojen. Iz Ministarstva finansija za “Vijesti” su kazali da su do sada redovno izmirivali sve obaveze zahvaljujući zakonskoj mogućnosti preusmjeravanja novca po potrošačkim jedinicima, ali da se rebalans mora usvojiti do kraj godine da se ne bi u potpunosti potrošila budžetska rezerva.

Država je u 2021. godinu ušla sa privremenim finansiranjem jer Vlada tadašnjeg premijera Zdravka Krivokapića koja je konstituisana početkom decembra nije imala vremena da ga pripremi. Privremeno finansiranje je trajalo pola godine.

Skupština da pokaže odgovornost

Iz resora kojim rukovodi ministar Aleksandar Damjanović su kazali da su, shodno Zakonu o budžetu i fiskalnoj odgovornosti, počeli finalnu fazu izrade predloga budžeta za 2024. godinu, a to su razgovori sa potrošačkim jednicima da bi se pripremio nacrt i uputio Vladi u skladu sa zakonskim rokom.

“Vlada će predlog budžeta uputiti u skupštnsku proceduru u zakonskom roku kao i prošle godine, a činimo napore da to bude i prije tog roka, nadamo se čak i do kraja oktobra”, kazali su iz Ministarstva finansija.

Iz ovog resora su pojasnili da osnov za pripremu budžeta predstavljaju Smjernice makroekonomske i fiskalne politike za period 2023-2026. godine, jer sadrže limite potrošnje potrošačkih jedinica bazirane na postojećim i novim politikama.

“Projektovani deficit budžeta za 2024. godinu je na nivou od 263 miliona (3,8% projektovanog BDP-a), što smo kao i ove godine konzervativno planirali. Očekivanja su nam još bolji pokazatelji od zacrtanih. Glavni cilj fiskalne politike u narednom, srednjoročnom periodu, je intenziviranje ekonomskog rasta, unapređenje makroekonomskog ambijenta, suzbijanje neformalne ekonomije, obezbjeđivanje održivosti javnih finansija i fiskalna podrška investicionom ciklusu. Ti ciljevi istovremeno znače neophodan i kontinuirani rast budžetskih prihoda. U dijelu poreske politke akcenat će biti na mjerama za suzbijanje sive ekonomije, širenju poreskog obuhvata, implementaciji usvojenih i izmjenama postojećih zakonskih rješenja, sprovođenju strukturnih reformi, jačanju institucionalnog okvira i unapređenju fukcionisanja poreskog sistema, čime se utiče na projekcije nivoa prihoda i jačanje poreske politike u srednjem roku”, naveli su iz ministarstva koje projektuje smanjenje deficita i javnog duga što su, kako navode u ovom resoru, ostvarili i u prethodnom periodu.

Iz ovog resora su poručili da ako se uđe u privremeno finansiranje da će u tom dijelu zakonske obaveze biti poštovane.

“Kroz privremeno finansiranje se u značajnoj mjeri može obezbijediti izmirenje tekućih obaveza koje proizilaze iz tekućih politika. Međutim, limitirajući faktor postoji, a on se ogleda u značajnom ograničenju u finansiranju razvojnih i strateških odluka, finansiranju novih politika, kao i određenih izdataka koji su utvrđeni drugim zakonskim rješenjima, a na koje Vlada ili Ministarstvo finansija ne mogu da utiču, kao i drugih mandatornih izdataka. Međutim, imajući u vidu dobre pokazatelje za tekuću godinu, kao i apsolutnu spremnost Ministarstva finansija na saradnju sa Skupštinom, što smo do sada i djelima pokazali, očekujemo da Skupština, nevezano za politički momenat, pokaže odgovornost i obezbijedi raspravu o budžetu koji će, ako to bude u prilici, predložiti ova Vlada i koji će biti dobra osnova za dalji rast crnogorske privrede, čuvanje životnog standarda građana i obezbjeđivanje pune stabilnosti javnih finansija”, kazali su u Ministarstvu finansija.

Sošić je za “Vijesti” istakao da se predlog budžeta za 2024. godinu mora pripremiti, pa bilo da to uradi trenutna Vlada ili neka nova i mora se predati Skupštini, za oko mjesec i po dana do 15. novembra. On je ukazao da je režim privremenog finansiranja gotovo sasvim neuređen, prošlog puta je izazvao brojne probleme u funkcionisanju države, kašnjenje projekata, agrobudžeta, nabavki, itd, kao i negativno mišljenje Državne revizorske institucije.

Ćute i ulažu napore da sastave Vladu

On je kazao da se budžet za narednu godinu pravi gotovo cijele godine i to nije posao koji se može brzo, a valjano završiti, te da je mnogo bolje da eventualna nova Vlada naknadnim rebalansom budžeta naredne godine uvede izmjene koje smatra potrebnim, nego da provedemo pola godine ili više bez ikakvog budžeta.

“Racionalizacija potrošnje i dubinske analize budžetskih linija tekuće potrošnje su neophodni, kakvi god planovi da budu u agendi ove ili neke druge vlade.

Iz političkog Pokreta Evropa sad, čiji je lider Milojko Spajić koji je i mandatar ima još 43 dana da sastavi Vladu, nijesu odgovorili na pitanja “Vijesti” u vezi sa predlogom budžeta za narednu godinu - imajući u vidu aktuelna politička dešavanja kako planirate da u zadatim zakonskim rokovima završite predlog budžeta za narednu godinu i šta ste planirali da iz programa Evropa sad 2 uvrstite u budžet za narednu godinu i vjerujete li da ćete imati podršku skupštinske većine za te mjere.

Iz ovog pokreta su se juče oglasili saopštenjem u kome su, između ostalog, naveli da će “narednih dana ulagati dodatne napore da dobijemo Vladu koja će realizovati program Evropa sad 2, jednako uspješno kao i program Evropa sad 1”. Spajićeva partija mjesecima odbija da odgovori na pitanje u vezi sa programom Evropa sad 2.

Novi budžet mora se zasnivati na rezanju nepotrebnih troškova

Sošić je kazao da jedan od osnovnih principa novog budžeta mora biti odlučno rezanje nepotrebnih i neracionalnih troškova.

“Nijedna vlada od 2020. do danas tu nije uradila ništa i imamo rast tekućeg budžeta za 10% ili 200 miliona u odnosu na 2020. godinu, na svim pozicijama zbog kojih su vlade DPS kritikovane. Bilo bi važno novim budžetom iskazati tu namjeru, ali u ovom poslu sam zakon o budžetu je konačni korak. Treba da mu prethode dubinske analize potrošnje i izmjene zakonskog okvira čiji je budžet samo odraz — od zapošljavanja, ugovora o djelu, nabavki, voznog parka do regulisanja rada javnih ustanova i preduzeća”, istakao je Sošić.

Prema njegovim riječima još jedna ključna stvar je reforma kapitalnog budžeta, gdje nije urađeno ništa.

“Pa se ne treba nadati da ćemo u skorijem roku imati bolje projekte koji će se brže sprovoditi od budžeta u djelo”, zaključio je sagovornik “Vijesti”.

Rebalans se mora usvojiti da se ne bi potrošila sva budžetske rezerva

Iz ovog resora su pojasnili da do sada nijesu imali problema zbog neusvajanja rebalansa budžeta u parlamentu, jer su koristili zakonsku mogućnost da preusmjeravaju novac, ali da se rebalans mora usvojiti da se ne bi u potpunosti potrošila budžetska rezerva. Rebalans je predložen u maju.

“U sistemu javnih finansija postoje mehanizmi za prevazilaženje izazova u finansiranju kod potrošačkih jedinica tako što se preusmjeri novac sa pozicija koje neće biti utrošene do kraja godine u korist budžetskih pozicija na kojima nedostaje novac, a sve u skladu sa limitima utvrđenim Zakonom o budžetu i fiskalnoj odgovornosti. Koristeći ovaj mehanizam, uz oslanjanje na ostvareni suficit do sada su sve obaveze države redovno izmirivane. Međutim, redovno finansiranje svih obaveza do kraja godine zahtijeva rebalans budžeta kako ne bismo došli u situaciju da budžetsku rezervu u potpunosti iscrpimo”, istakli su u Ministarstvu finansija, dodajući da je višemilionska svota za izbore obezbijeđena iz budžetske rezerve koja je po tom osnovu umanjena.

Iz ministarstva su podsjetili da je predlogom rebalansa predviđeno rješavanje pitanja subvencija firmama koji zapošljavaju osobe sa invaliditetom (nedostaje 13 miliona kod Zavoda za zapošljavanje), dodatni novac za realizaciju niza aktivnosti za prevazilaženje energetske krize u okviru paketa podrške EU...

“S obzirom na navedeno, kao i imajući u vidu ograničenost raspoloživog novca u tekućoj budžetskoj rezervi, koja je u značajnoj mjeri iscrpljena kako bi se obezbijedilo do sada redovno finansiranje obaveza države, u što skorijem roku je potrebno razmotrati izmjene budžeta za 2023. godinu. Ovo, tim prije što je zahvaljujući dodatnim budžetskim prihodima obezbijeđen neophodni novac za izmirivanje navedenih obaveza i svih ostalih potreba budžeta do kraja ove godine”, kazali su u ministarstvu.

( Marija Mirjačić )