Ekonomist: Rat u Ukrajini je snažan razlog za širenje i poboljšanje EU

Užas dva svjetska rata podstakao je Francusku, Zapadnu Njemačku i druge zemlje da se udruže i stvore ono što je danas Evropska unija. Sedamdeset godina kasnije, rat se vratio na kontinent. Iz ruševina Ukrajine ponovo se formira nešto slično raspoloženju koje je podstaklo očeve osnivače EU.

Sada se priča o prijemu čak devet novih članica, uključujući Ukrajinu.

“Pridruživanje najuspješnijem klubu miroljubivih, prosperitetnih demokratija na svijetu postavilo bi ratom razorenu zemlju, kao i kandidate na Zapadnom Balkanu, te Gruziju i Moldaviju, na novi put koji obećava”.

Za samu EU to bi bio istorijski potez kojim bi velika kontinentalna unija bila kompletirana što bi označilo kraj procesa koji je započeo pobjedom nad nacistima. Sa izuzetkom jedne ili dvije zemlje, oblik EU bi bio definisan.

Međutim, način na koji EU funkcioniše bi morao da se promijeni.

Proširenje EU sa 27 članica na 36 možda djeluje nezgodno: ali nakon dugo vremena tokom kojeg je ideja o proširenju bila “uspavana”, s obzirom da je najnovija članica Hrvatska pristupila prije deset godina sada se čini se da je ta ideja ponovo na dnevnom redu EU.

Lideri sa cijelog kontinenta, uključujući i one iz država koje žele da se pridruže, sastaće se 5. oktobra u španskom gradu Granada, a članice EU će narednog dana predočiti reforme koje su potrebne kako bi se proširenje nastavilo. Slijedi mukotrpan proces. Države kandidati i EU mašinerija će se morati da promijeniti.

Rok do 2030. koji se pominje za finalizaciju proširenja je optimističan, ali tome vrijedi tome težiti. Lideri koji razmatraju budući oblik EU treba da zapamte da je proširenje bila njena najuspješnija politika.

Veliki projekti poput eura, jedinstvenog tržišta i regulacije tehnoloških giganata su važni, ali veliki dio njihove vrijednosti potiče od činjenice da se njihov opseg proteže izvan Francuske i Njemačke do Finske, Grčke, Slovačke i Španije. Zamislite koliko bi EU bila slabija u pomaganju Ukrajini da već nije prigrlila četiri zemlje koje se graniče sa ratnom zonom. Dalje proširenje moglo bi povećati geopolitičku težinu Evrope, što sada priznaje i francuski predsjednik Emanuel Makro, koji je nekada bio skeptik po pitanju proširenja.

EU više sebi ne može da priušti da odugovlači proces pristupa za devet potencijalnih kandidata bez realne nade da će se pridružiti. Ostavljanje evropskih susjeda u sivoj zoni otvara vrata onima koji bi destabilizovali kontinent, počev od ruskog lidera Vladimira Putina. Ova nezdrava dinamika hranila je ciničnu i ponekad nefunkcionalnu politiku šest zemalja zapadnog Balkana i ostala tri kandidata. Nijednu od njih neće biti lako integrisati. Gruzija, Moldavija i Ukrajina sve imaju dijelove teritorije koje su pod okupacijom ruskih trupa (što je bio slučaj i sa Njemačkom do 1990).

Organizacija Freedom House smatra da su sve zemlje koje se trenutno žele da se pridruže EU samo “djelimično slobodne”.

Ulaskom u ovu misiju EU treba da preuzme tri čvrste obaveze. Prva je poruka nade državama: Sve dok sprovode reforme neophodne da bi bili dostojni članovi, biće pušteni unutra. Slično obećanje dato je Zapadnom Balkanu još 2003. godine, ali je brzo zaboravljeno.

Kandidati i dalje moraju ispunjavati iste kriterijume koje su ispunili i drugi da bi se pridružili EU, naročito u pogledu demokratije. Uslovi za usvajanje eura treba da budu strogi.

Međutim, onima koji se dobronamjerno trude treba ponuditi više pomoći kako njihovo putovanje bude napredovalo. Neke beneficije članstva mogle bi biti dodjeljivane postepeno kako ekonomske reforme budu sve više ukorijenjene, uključujući pristup jedinstvenom tržištu. Istovremeno mora ostati jasno da je krajnja destinacija punopravno članstvo u EU, a ne limbo sa spoljašnje strane.

Druga obaveza je da unutrašnje reforme EU ne smiju odložiti pristupanje onih koji su spremni da se pridruže. Da, unija mora preispitati svoje unutrašnje funkcionisanje: veća EU neće biti bolja ako se nađe u blokadi. Jednom kada se poveća na 36 članica, bilo bi nerazumno dozvoliti vladi jedne zemlje da stavi veto na kolektivnu akciju, kao što je sada slučaj za spoljne poslove i poreze.

Zajedničkoj poljoprivrednoj politici, koja proždire trećinu budžeta bloka, biće potrebne drastične reforme i sažimanje kako bi se spriječio priliv previše subvencija ukrajinskim oligarsima koji vode farme veličine nekih zemalja EU. Ulazak siromašnijih članica preusmjeriće razvojna sredstva od nekih sadašnjih primalaca. Ali EU ne bi trebalo da drži zatvorena vrata dok svoju kuću dovedi u red.

Posljednji imperativ za EU je da uči iz prošlih proširenja.

Većina zemalja koje se reformišu kako bi ušle u EU ostaje na pravom putu i postaje slobodnija i prosperitetnija. Međutim, nekolicina je krenula pogrešnim putem: Mađarska i Poljska su prkosile normama EU koje su potpisale. Ako klub želi da rizikuje sa novim članicama koje se nijesu uvijek najbolje pokazale u upravljanju, onda mora imati mehanizme za kažnjavanje lošeg ponašanja.

Dobro mjesto za početak bi bilo da se olakša uskraćivanje sredstava EU problematičnim režimima. Ovo je sa pravom počelo da se dešava. Mogućnost prijema velikog broja novih članova djeluju zastrašujuće. Međutim Evropa je, nakon puno razmišljanja, i ranije skakala u nepoznato i učinila da to funkcioniše.

Grčka, Portugal i Španija su dovedene oko deceniju nakon što su srušile diktature, a sada napreduju kao snažne demokratije. U periodu između 2004. i 2007. blok je primio desetak novih članica, od kojih je većina nekada bila pod okriljem Sovjetskog Saveza. To je skoro udvostručilo broj zemalja EU i povećalo broj stanovnika kluba za 27%, što je skoro dvostruko više od onoga što se sada predlaže.

Ono što je tada izgledalo nemoguće, sada se pamti kao neizbježno i vitalno.

Prije svega, ako Evropa želi da bude smatrana silom u svijetu, mora pokazati da ima kapacitet da djeluje. Odlaganje proširenja zato što je preteško oslabilo bi kontinent, a time i uniju u njenom srcu, i to pogotovo ako bi današnju rusku agresiju pratio sjutrašnji američki izolacionizam. Koliko god da su ratne okolnosti strašne, one su stvorile podsticaj za jednu bolju i veću EU. Evropa mora pronaći način da to izgradi.

Prevod: N.B.

( Ekonomist )