INTERVJU Danijel Cerović: Uživam u svakom momentu rađanja interpretacije

Iako je to rijetko, uvijek se obraduje pozivu da svira pred domaćom publikom... Tako, nakon niza nastupa širom Evrope, virtuoz na klasičnoj gitari Danijel Cerović u razgovoru za “Vijesti” najavljuje da ga u ovoj koncertnoj sezoni Muzičkog centra Crne Gore očekuje predstavljanje u Podgorici, a nada se i nastupima u duetu sa Goranom Krivokapićem sa kojim odavno već nastupa.

Sumirajući utiske iz prestižnih koncertnih dvorana koje je ispunjavao zvuk njegovih žica, Cerović “Vijestima” prenosi oduševljenje Štelcen festivalom u Njemačkoj i svojim riječima jasno slika ambijent u kojem je nastupao.

Bliži se i novo izdanje Internacionalnog festivala gitare u Nikšiću koji je tokom godina postao jedan od najprepoznatljivijih u svojoj sferi, regionalno, ali i u inostranstvu, a od ove godine segment Festivala plus, na kojem su gostovali umjetnici iz različitih muzički popularnijih žanrova u odnosu na umjetičku klasiku koja je i dalje fokus manifestacije, prerasta u festival Balkan soul koji će se nezavisno razvijati, otkriva on.

Kao neko ko živi život protkan muzikom na svim poljima, Cerović za “Vijesti” komentariše i situaciju po pitanju klasike u Crnoj Gori, ali i rad Muzičkog centra, te okolnosti koje čine da veliki broj umjetnika, pa tako i muzičara, odlazi da stvara, živi ili se predstavlja u inostranstvu. Pored sistemskih stvari, mnogo toga se može objasniti i time da je Crna Gora zemlja bez velike muzičke tradicije, smatra Cerović koji se sve više okreće pedagoškom radu u kojem takođe ima dugo i bogato iskustvo.

Jedan od vodećih crnogorskih predstavnika klasične muzike ima zavidnu karijeru, veliki broj nastupa, mnoštvo nagrada, a nakon uspjeha tokom obrazovanja, sada ih bilježi i kao predavač i ističe da mu muzika generalno donosi mnogo radosti, motiviše ga i pokreće...

Tokom ljetnjeg perioda imali ste niz nastupa u inostranstvu. Da li je neki od njih ostavio posebno snažne impresije?

Sa svakog nastupa nosim impresije koje čine slagalicu moje umjetničke ličnosti i teško mi je da ih ređam po značaju. Više volim da govorim o različitim stvaralačkim ciklusima i procesima od čega je i sama umjetnost kao čin stvaranja i sazdana. Ipak, vrijedi napomenuti da sam u proteklom periodu nastupao u duu sa Goranom Krivokapićem u mnogim prestižnim dvoranama i takmičenjima, a takođe sam nastupio u Španiji u sali Konzervatorijuma u Vigu sa svojim solističkim programom.

Iako su moji nastupi u Crnoj Gori relativno rijetki, moram priznati da se uvijek obradujem pozivu da sviram pred domaćom publikom, pred mlađim kolegama. Motiviše me spoznaja da svojim nastupima mogu barem malo doprinijeti razvoju naše scene za umjetničku klasičnu muziku, pa su ovogodišnji koncerti u Ulcinju, Kotoru i na Cetinju (Music in ME festival) bili razlog za moje zadovoljstvo...

Sada, kad bolje razmislim o Vašem pitanju, ako stavimo po strani lične impresije o kvalitetu same izvedbe i prijemu kod publike, u posljednje vrijeme pokušavam da bolje razumijem prostor, ali i kontekst u kojem jedan umjetnički događaj nastaje. Nastupati u poznatim svjetskim dvoranama je izazovno i to je dobra referenca za umjetničku biografiju, ali me projekti kao što su recimo Štelcen festival beskrajno inspirišu. Stanovnici sela Štelcena u nekadašnjoj istočnoj Njemačkoj, inače zaljubljenici u klasičnu muziku svi do jednoga, odlučili su prije tridesetak godina da organizuju festival muzike koji slavi čovjeka i prirodu, pa su na početku koncerti održavani na otvorenom, u poljima, u seoskoj crkvi. Poslije nekoliko godina tim arhitekata iz Lajpciga poklonio je Štelcenu arhitektonsko rješenje koncertne dvorane od drveta. Stanovnici sela obezbijedili su drvo iz svojih šuma, i zatim su na tradicionalan način izgradili ogromnu dvoranu koja izgleda kao ambar, pa je uz savršenu akustiku Dvorana dobila status prestižne o kojoj pišu najugledniji njemački mediji. U međuvremenu Dvorana je opremljena novim, visoko tehnološkim orguljama sa cijevima koje su napravljene od iskorišćenih sistema za navodnjavanje usjeva, kao i od starih neupotrebljivih aparata za mužu krava, koji su zakačeni za svodove dvorane, uz snopove svjetla takođe se i pokreću u skladu sa muzičkom progresijom. Festival poručuje djela od savremenih kompozitor za nove konvencionalne, ali i nekonvencionalne instrumente. Spektakularno!

Odranije još praktikujete komunikaciju sa međunarodnom publikom. Da li se i koliko ti koncerti razlikuju od onih u Crnoj Gori, eventualno regionu, bilo da su u pitanju tehničke stvari, otvorenost produkcije ili publika?

Djelimično sam već odgovorio na Vaše pitanje. Ja mislim da je Crna Gora zemlja sa nevelikom muzičkom tradicijom i u tom smislu, uz već etablirane ustanove, festivale i organizacije treba istrajavati na promociji visokih umjetničkih dometa. Prostorni i organizacioni uslovi su svakako važni preduslovi da se umjetnička scena odvija. U Crnoj Gori postoji nekoliko izvanrednih ljetnjih festivala, koji organizaciono i po kvalitetu programa predstavljaju visoke međunarodne standarde. Siguran sam da je potrebno dodatno raditi da se muzička scena unapređuje i tokom godine i u svim regijama u Crnoj Gori, na zadovoljstvo umjetnika i publike.

Kroz pedagoški aspekt svog djela, ali i dugogodišnji Internacionalni festival gitare, i sami na tome radite...

Htio sam da dodam da je u posljednje vrijeme pedagoški aspekt moje profesije zauzeo praktično centralno mjesto mojeg profesionalnih bavljenja muzikom. Ove godine se navršava 20 godina otkako predajem na Muzičkoj akademiji na Cetinju, a već pet godina sam gostujući predavač na Muzičkoj akademiji u Sarajevu. Osim toga, u posljednje vrijeme aktivan sam predavač na seminarima u inostranstvu, a moja predavanja se mogu naći na platformi Tonebase, čija realizacija je započeta na Univerzitetu Jejl u Sjedinjenim Američkim Državama. Savremeni proces prenošenja znanja i iskustva u izvođačkim umjetnostima je multidisciplinaran i kreće se od proučavanja tehnologije sviranja na instrumentu, teoretske analize sadržaja i forme nekog djela pa sve do psihologije učenja notnog teksta i psihološke pripreme na javnu scenu. Moje konkretno sviračko iskustvo mi pomaže, a takođe taj praktični proces mi koristi za stalno preispitivanje mojih znanja iskustava. Prilika da podučavam mlade umjetnike u zemlji i inostranstvu donosi mi saznanje o muzici kao univerzalnom jeziku koji ne poznaje granice.

Od skromnog festivala, International Nikšić Guitar Festival and Competition postao je jedan od najprepoznatljivijih u svojoj sferi, regionalno, ali i u inostranstvu. Kako biste sumirali period od nastanka do danas, šta je ono što ga je pozicioniralo na nezaobilaznoj mapi muzičkih događaja i imate li već planove za naredno izdanje?

Na pragu smo 18. izdanja festivala i vjerujem da ne samo zbog te činjenice već i zbog kvalitetnog i bogatog programa naš festival zaslužuje epitete koje ste pomenuli. Kratko da podsjetim da naša organizacija sarađuje ili je sarađivala sa svim važnim institucijama u Nikšiću i našoj državi. Posvećeni smo publici koja ima afiniteta prema klasičnoj umjetničkoj muzici na gitari. U međuvremenu, kreirali poseban segment festival PLUS, koji je formatiran za kvalitetne programe u različitim žanrovskim prostorima, na radost auditorijuma. Festival gitare će i ove godine biti posvećen umjetničkoj klasičnoj muzici, kao i do sada, a segment Festivala plus, na kojem su gostovali umjetnici iz različitih muzičkih popularnijih žanrova, prerasta u festival Balkan soul koji će se sledećih godina nezavisno razvijati. Tokom vremena pandemije, festival je nastavio da funkcioniše u online formatu, i vjerujem da smo kao organizacija ispunili sve te složene zahtjeve. Kroz programe takmičenja smo posebno fokusirani na domaće i inostrane mlade gitariste, pa smo preko vrijednog fonda nagrada možda postali i neki mali oslonac u razvojima njihovih karijera.

Nikšić Guitar Festival biće održan od 5. do 8. oktobra ove godine, a okupiće klasične gitariste iz Hrvatske, Rusije i Njemačke. Najveći novitet biće upravo pokretanje Balkan Soul Festivala, koji će okupiti specijalne goste sa domaće i regionalne umjetničke scene, dugogodišnje prijatelje festivala. Oni će svojim nastupima 6. oktobra najaviti novi festival, koji će u narednim godinama okupljati širu publiku koja je prethodnih 18 godina rasla zajedno sa Nikšić Guitar Festivalom. Na taj način, grad pod Trebjesom afirmisaće gitaru kao instrument u još širem kontekstu.

Pedagoški segment festivala, uključujući masterklasove, seminare i radionice, održaće se 7. i 8. oktobra. Ovo je prilika za mlade gitariste da unaprijede svoje muzičke vještine i steknu vrijedna znanja radeći sa iskusnim mentorima. Takođe, 8.10. biće organizovana prezentacija gitara Sergeja Rusakova.

Kakva je podrška države i institucija u organizaciji, prepoznaju li njegov značaj i u praksi?

Podrška države je kontinuirana, iako vjerujem da zbog već pomenutog značaja projekta ta podrška može biti i značajnija. Radujem se iskoraku u radu institucija sa kojima sarađujemo, nadamo se daljem razvoju infrastrukture za kulturu i umjetnost u Nikšiću.

Nudi li crnogorska muzička scena mogućnosti za redovne koncerte, napredovanje i građenje sebe, ali i pristojan život od umjetničkog poziva?

S obzirom na već pomenutu činjenicu da je Crna Gora zemlja bez velike muzičke tradicije, imajući u vidu potrebe jedne male zemlje kao što je naša, uprkos svim sistemskim poteškoćama kroz koje naša zemlja prolazi, ja ipak mislim da crnogorska muzička scena proizvodi optimalan broj programa i sadržaja. Kada govorimo o profesiji muzičara/umjetnika i ako je poredimo sa profesijama koje je iznjedrila ova moderna epoha (IT sektor, menadžment, marketing...), vjerovatno lako možemo zaključiti da se naša profesija nalazi na marginama te “liste” zanimanja. Velika većina mojih nastupa je vezana za inostranstvo tako da možda i ne mogu dati objektivan odgovor na Vaše pitanje. Naravno, muzika meni lično donosi mnogo radosti, motiviše me i pokreće, pogotovo kada sam potpuno fokusiran na tok pripreme djela, i nastojim da uživam u svakom momentu rađanja neke moje interpretacije.

Koliko su Vam međunarodni nastupi važni i koliko su doprinijeli razvoju Vaše karijere, prepoznatljivosti i uspjehu, a sa druge strane da li priznanje stiže i iz sopstvene zemlje i od domaće publike?

Nastupi na međunarodnoj sceni su važni iz više razloga. Svakako iz profesionalnih i stručno umjetničkih, gdje vas dobra iskustva i pozitivne kritike preporučuju za dalje projekte. Čitav taj proces vas pokreće pa morate biti riješeni da se konstantno unapređujete u nekoliko važnih aspekata kao što su recimo tehnološko-umjetnički, intelektualni, pa čak i marketinški. Naša sredina je specifična, zbog tradicije i podneblja, pa je istinsko priznanje umjetničkog uratka pitanje neke evaluacije za koju javnost može biti zainterosovana, a i ne mora.

Kakav repertoar najčešće birate, imate li neke lične preference i od čega to najviše zavisi? Da li je teško ili uopšte potrebno pronaći balans kada je u pitanju interpretacija klasičnih kompozicija i istraživanje savremenih djela i pristupa njima?

Zahvaljujem se na tom pitanju. Program biram isključivo prema ličnim afinitetima, bez projekcije kako bi takav izbor mogao da utiče na publiku, stručnu kritiku. Da bi program bio uspješno izveden potrebno je suštinsko razumijevanje sadržaja, apsolutna kontrola svih izvođačkih aspekata sviranja instrumenta. U proteklom periodu na mom repertoaru za solo gitaru a takođe i za dvije gitare, našle su se transkripcije baroknih majstora Baha i Vajsa. Ove godine sam imao priliku da premijerno izvedem i nekoliko savremenih kompozicija za solo i duo gitaru. U ovom momentu se takođe bavim muzikom katalonskih kompozitora prve polovine 20. vijeka. Vi sa razlogom postavljate pitanje o balansu između različitih tema, epoha, sadržaja. Nije lako, ali to je ono što se od profesionalnih muzičara danas i očekuje.

Uvježban ste duo sa Goranom Krivokapićem. Redovno nastupate, objavljujete i videa, a tu je i Bahova Bahova “Engleska svita”. Kako funkcioniše ta saradnja i da li Vam je kao vaninstitucionalnom duu teško nekada dogovoriti koncerte?

Našim nastupima se već duže vremena bavi “Tashmina artists”, koncertna agencija iz Londona i drago mi je da se nakon neželjene pandemijske pauze vraćamo na internacionalne festivale. Ova godina protiče u premijerama nekoliko savremenih djela od hrvatskih i španskih kompozitora. Sem pomenutih Engleskih svita, na kojima se dugo radilo, naš sljedeći važan projekat je set od šest francuskih svita J. S. Baha. Duo će u sljedećoj sezoni nastupati širom svijeta, a nadamo se i pred domaćom publikom, s obzirom da je naš posljednji nastup organizovan prije dvije godine.

Može li se uskoro očekivati i novi album, kakvi su planovi za dalje?

Poslije ljetnjeg odmora očekuje me, po svemu sudeći, uzbudljiva sezona.

Velika izvođačka karijera zavisi od nekoliko faktora

Crna Gora ima pozamašan broj muzičkih umjetnika koji žive, rade ili se aktivno predstavljaju i stvaraju i inostranstvu. Zbog čega, šta mislite? Uz to, koliko to doprinosi promovisanju kulture i umjetničke scene, pa i same matične države?

Vjerovatno je to sticaj okolnosti. Radi se o telentovanoj generaciji sada već zrelih umjetnika, koji su možda većim dijelom produkti našeg/regionalnog kvalitetnog, sistemskog, pedagoškog, muzičkog programa i koji sada nastupaju širom svijeta. U Crnoj Gori postoji dobar sistem muzičkih škola, a povoljna okolnost je što je taj sistem dio državnog programa, pa je učenje muzike na svim nivoima besplatno, ako izuzmemo neki simboličan iznos koji učenici odvajaju za održavanje instrumenta. U današnje vrijeme, da bi perspektivno dijete imalo šansu da se profesionalno ostvari, to su porodični projekti gdje roditelji od najranijeg detinjstva trasiraju put svom djetetu, investiraju nekad nemala sredstva, projektuju njegovu budućnost... Sve to, naravno, nije dovoljno za željeni i projektvovani uspjeh. Ostvarenje velike izvođačke karijere zavisi od nekoliko različitih faktora, jedan od važnih je sistemska podrška kvalitetnih programa za razvoj talentovane djece i omladine koji nam možda nedostaju.

Umjetnost ne može biti dehumanizovana

Vidite li vještačku inteligenciju kao prijetnju muzici, umjetnosti, s obzirom na sposobnosti kreiranja, ali i dirigovanja?

Pravo da Vam kažem, nijesam o tome razmišljao. Iako smo svjedoci da mnogi segmenti naših života postaju automatizovani, neki su možda samim tim i unaprijeđeni, ja ne vidim da umjetnost može biti dehumanizovana, možda samo na nivou nekog eksperimenta ili u pružanju podrške, u stvaranju uslova da se neko umjetničko djelo dogodi, ostvari.

U najavi premijera Koncerta del Sur, sa CSO-om

Kako ocjenjujete rad Muzičkog centra Crne Gore i kada će Vas publika vidjeti na toj sceni?

U posljednjih 15 godina Muzički centar je proizveo značajan broj kvalitetnih programa, i od osnivanja jeste jedan od stubova, ne samo muzičkog života već i crnogorske kulture uopšte. Radujem se zbog činjenice da je MC napokon dobio zgradu, i da ima stabilan izvor finansiranja, ali želio bih da kažem da sem tih materijalnih preduslova da bi se programi stvarali, neophodni su žene i muškarci koji su svoje živote posvetili muzici i profesiji, koji se iz dana u dan usavršavaju, dokazuju na sceni, pa se, imajući u vidu sve te činjenice ne bi trebalo stidjeti postignutog, niti se smijemo odreći visoko isporfilisanog nedostajućeg kadra. Što se tiče saradnje, mogu Vam reći da me je umjetnički direktor Marko Simović pozvao da nastupim sa Crnogorskim simfonijskim orkestrom u ovoj sezoni, kada bi premijerno trebalo da izvedem Koncert del Sur, meksičkog kompozitora Manuela Marije Poncea.

( Jelena Kontić )