Rivalitet SAD i Kine na štetu Evrope

Na jednom događaju Svjetske trgovinske organizacije u septembru, bivši britanski premijer Gordon Braun je glasno izrekao ono od čega svi strahuju i što je tiho počelo odjekuje u dvoranama moći širom Evrope.

“Evropa ne želi da se nađe stisnuta između Amerike i Kine, niti kao kineska kolonija, niti kao američka kolonija”, kazao je on komentarišući mogući scenario u kojem bi rivalitet između Kine i Sjedinjenih Država mogao dovesti do svijeta sa dvije neprijateljske moćne osovine.

“Jer mada bi Evropa uvijek izabrala Ameriku, od koje zavisi njena bezbjednost, takođe je svjesna da njen opstanak, mnogo više nego Sjedinjenim Državama, zavisi od trgovine”, dodao je Braun, koji je od napuštanja britanske politike obavljao visoke funkcije u Ujedinjenim nacijama o globalnim pitanjima.

Raspad pravila

Raspad pravila i veza koje povezuju globalnu ekonomiju - takozvana “geoekonomska fragmentacija” - djelovao je nemoguće prije svega nekoliko godina. Sada je to glavna tema na godišnjem sastanku ekonomskih lidera Međunarodnog monetarnog fonda u marokanskom gradu Marakešu ove nedjelje, piše Rojters.

Ta tema je najurgentnija u Evropi, čije se bogatstvo uvijek oslanjalo na trgovinu, počev od njene nemilosrdne kolonijalne prošlosti do njenog preobražaja kao samoproglašenog branitelja pravila Svjetske trgovinske organizacije (STO), navodi se u analizi britanske agencije.

Evropa ne želi da se nađe stisnuta između Amerike i Kine, niti kao kineska kolonija, niti kao američka kolonija. Jer mada bi Evropa uvijek izabrala Ameriku, od koje zavisi njena bezbjednost, takođe je svjesna da njen opstanak zavisi od trgovine, kazao je Gordon Braun

Zajedno 27 članica Evropske unije sačinjavaju najveći svjetski trgovinski blok, predstavljajući 16 odsto svjetskog uvoza i izvoza. Usljed toga one se u izuzetno velikoj mjeri oslanjaju na robu iz inostranstva, bilo da je riječ o ključnim sirovinama ili o krvnoj plazmi.

Međutim, carine i druge trgovinske restrikcije rastu dok vlade pokušavaju da se suprotstave populističkim rivalima za koje glasaju oni koji su izostavljeni iz napretka dvodecenijske brze globalizacije, uključujući ulazak Kine u globalni trgovinski sistem.

I Sjedinjene Države i Evropa pooštravaju stav prema Pekingu pritom naglašavajući da se pravila svjetske trgovine moraju pravedno primjenjivati. Međutim, kako ističe Rojters, pojedini analitičari tvrde da Vašington već testira koliko daleko se ta pravila mogu savijati.

“Jasno uvjerenje Evrope u pridržavanje principa STO u svijetu u kojem se druge dvije velike sile toga ne pridržavaju na neki način ograničava prilike za saradnju sa SAD”, kazao je prošlog mjeseca u Briselu Bred Setser, trgovinski veteran koji savjetuje administraciju Džoa Bajdena.

Jedan pokazatelj toga je napetost u pregovorima o klubu SAD-Evropa “zeleni čelik”, koji postavlja trgovinske barijere kako bi se isključila Kina. Glavna zabrinutost EU je da bi američki predlozi mogli kršiti pravila STO o diskriminaciji trećih strana.

Nepripremljena Evropa

Većina evropskih vlada je odahnula 2020. kada je Bajden izabran za predsjednika umjesto Donalda Trampa. Međutim, sada shvataju da je svaka vrsta američkog konsenzusa za slobodnu trgovinu davno nestala i da se moraju prilagoditi. U analizi se navodi da bi bilo poželjno da se to dogodi prije izbora u SAD 2024. godine kada bi se Tramp mogao vratiti u Bijelu kuću.

“Evropske firme treba da budu spremne za ekstremne scenarije u kojima ih SAD primoravaju da napuste Kinu”, navodi se u dokumentu koji je predstavljen ministrima finansija EU pod naslovom “Postupanja sa evropskom ekonomskom (ne)sigurnošću”.

Mada takve agresivne sankcije nijesu aktuelna politika SAD, u dokumentu EU u koji je Rojters imao uvid ističe se da je blok “loše pripremljen za svijet geopolitičkog rivaliteta i nadmetanja velikih sila”, što može stvoriti efekte prelivanja.

Evropski lideri počeli su da sastavljaju ekonomski bezbjednosni plan kako bi se pozabavili slabostima regiona, u cilju postizanja dogovora do kraja godine.

To neće biti lako.

Sa jedne strane, države moraju da se dogovore oko toga koje tehnologije treba da budu podvrgnute strožim kontrolama za izvoz i procjeni investicija u inostranstvu, u nekim slučajevima balansirajući između bezbjednosnih interesa i nacionalnih trgovinskih koristi.

Sa druge strane, prijestonice EU će možda morati da izdvoje milijarde eura kako bi pomogli razvoj domaće industrije u još nepotvrđenim strateškim tehnologijama.

Oni će to učiniti znajući da svaka mjera može izazvati bijes Pekinga, a u takvim slučajevima najviše bi izgubili izvoznici poput onih u Njemačkoj čiji je izvoz fokusiran na Kinu, ocjenjuje Rojters.

Evropske firme treba da budu spremne za ekstremne scenarije u kojima ih SAD primoravaju da napuste Kinu, navodi se u dokumentu koji je predstavljen ministrima finansija

Vang Huijao, predsjednik Centra za Kinu i globalizaciju sa sjedištem u Pekingu rekao je da Evropa prilikom formulisanja svoje politike treba da uzme u obzir dugogodišnje kulturološke veze i trgovinske interese.

“Naravno da pristup Evropske unije Kini treba da bude različit od pristupa Sjedinjenih Država”, kazao je on tvrdeći da je moguće riješiti razlike u oblastima ljudskih prava i ideologije.

Međutim, na kraju bi realpolitika mogla prisiliti Evropu na određene korake, ističe se u analizi.

U analizi Međunarodnog monetarnog fonda iz ove godine zaključuje se da, ukoliko bi se svjetska ekonomija podijelila na osovine fokusirane oko SAD i Kine, Evropi bi bilo najbolje da ostane otvorena za obje, ali ističe se da “bi se mogla suočiti sa visokom cijenom ukoliko bi takav politički pristup značajno povećao mogućnost postavljanja barijera između Evrope i SAD”.

Petra Sigmund, njemačka zvaničnica i jedna od autorki berlinske strategije prema Kini, istakla je da se Evropa i Vašington ne slažu uvijek oko Kine, ali je na nedavnom događaju kazala da je Bajdenova administracija izrazila “veliku spremnost da to riješe”.

“I zaista se nadamo... da će se nakon izbora u Sjedinjenim Državama to nastaviti”.

( N.B. )