Ustavni sud: Zakon o penziji diskriminisao žene

Ustavni sud ocijenio je diskriminatorskim odredbe Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju koje su propisivale da žene stiču pravo na starosnu penziju sa 64 godine, dvije ranije nego muškarci.

To se navodi u saopštenju iz te institucije, u kojem je navedeno da te sporne odredbe prestaju da važe.

Istovremeno, Ustavni sud odbacio je zahtjeve za obustavu primjene osporenih odredaba i za obustavu izvršenja pojedinačnih akata i radnji donijetih na osnovu osporenih odredaba Zakona.

"Većina sudija izrazila je stav da je zakonodavac, propisujući osporenom odredbom člana 17 stav 1 Zakona o PIO da: 'osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 66 godina života (muškarac), odnosno 64 godine života (žena)', povrijedio ustavne principe o zabrani diskriminacije, jednakosti svih pred zakonom i rodnoj ravnopravnosti... jer je kao zakonski kriterijum za sticanje prava osiguranika na starosnu penziju propisao različit broj godina života, isključivo u zavisnosti od ličnog svojstva osiguranika, tj.biološke karakteristike-pola i na taj način osiguranike doveo u međusobno neravnopravan položaj u pogledu ispunjavanja uslova za sticanje prava na starosnu penziju, odnosno muškarcu i ženi uskratio pravo da pod istim uslovom stiču pravo na starosnu penziju", piše u obrazloženju odluke.

Objašnjavaju da propisivanje niže starosne granice za ostvarivanje prava na starosnu penziju za žene, ne predstavlja mjeru pozitivne diskriminacije u cilju zaštite žena zbog njihovih bioloških funkcija: "Jer nije usmjereno na sprečavanje ili nadoknađivanje nedostataka u profesionalnom životu žena, radi osiguranja pune jednakosti muškaraca i žena u profesionalnom životu. Naime, u konkretnom predmetu, osporenom odredbom člana 17 stav 1 Zakona uređeni su različiti uslovi za muškarce i žene u pogledu godina života za sticanje uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju, po osnovu pola, a ne pitanje koje se tiče poboljšanja položaja žena u njihovom profesionalnom životu".

Suprotan stav, kako je saopšteno, imale su sutkinje Snežana Armenko i Momirka Tešić - tvrdeći da navedena odredba, time to razdvaja uslove za starosnu penziju za muškarce i žene, ne dovodi ženu u a priori nepovoljniji položaj u odnosu na muškarca.

"Budući da Zakon o radu i Zakon o državnim službenicima i namještenicima propisuje jednake uslove za prestanak radnog odnosa po sili zakona, a to je 66 godina po Zakonu o radu, odnosno 67 godina po Zakonu o državnim službenicima i namještenicima. Zakon o PIO propisuje mogućnost, ne i obavezu, svakoj ženi da ostvari pravo na starosnu penziju prije prestanka radnog odnosa po sili zakona, ukoliko sama to želi, te da navedeno zakonsko rješenje predstavlja pozitivnu diskriminaciju".

"Takođe, sudije koje su izdvojile mišljenje su stava da je izostala sveobuhvatna analiza odluka Suda pravde Evropske unije i Evropskog suda za ljudska prava u kojima propisivanje različitih uslova za ostvarivanje prava na starosnu penziju nije predstavljalo diskriminaciju, a koje se temelje na Ugovoru o funkcionisanju Evropske Unije i brojnim zvaničnim dokumentaima ILO (Međunarodne organizacije rada) shodno kojim se dozvoljava ženama pravo izbora da ostvare pravo na starosnu penziju prije sticanja uslova za prestanak radnog odnosa po sili zakona, ukoliko im se omogući da rade pod istim uslovima, odnosno do iste starosne granice kao i muškarci, što znači da je riječ o primjeni prava. Smatraju da u konkretnom slučaju nijesu ispunjena dva uslova koje zahtijeva ESLJP u pogledu diskriminacije, a to su da je neophodno da pojedinac bude žrtva manje povoljnog tretmana zbog svoje statusne pripadnosti i da jednako postupanje ne bude razumno i opravdano. Ukidanjem ove odredbe Ustavni sud vrši reformu socijalne politike, jer kao jedini uslov za ostvarivanje prava na starosnu penziju propisanih Zakonom o PIO preostaje 40 godina staža i najmanje 61 godina života, što pretpostavlja da građanin kojem po sili zakona prestane radni odnos zbog navršenih 66, odnosno 67 godina života ne bi mogao ostvariti pravo za odlazak u starosnu penziju prije nego što ostvari 40 godina staža osiguranja. Saglasne su sa stavom većine da ispunjenjem zakonskih uslova za sticanje prava na starosnu penziju osiguranik “stiče” pravo na ostvarivanje prava na starosnu penziju,a ne i obavezu da po sili zakona ostvari to pravo, iz kojih razloga su smatrale da takav stav dodatno osnažuje zaključak da odredba člana 17 stav 1 nije neustavna", navodi se u saopštenju.

Sud je odbio da utvrđuje ustavnost zakonske odredbe kojom je propisano da "osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 40 godina staža osiguranja i 61 godinu života".

Brojni javni funkcioneri i prinudno su penzionisani na osnovu sada već nevažećih odredaba Zakona o PIO.

( Ne.V. )