Novi duh dijaloga u kulturnoj diplomatiji

Koncert “Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije”, čija je premijera nedavno održana na Cetinju, sjutra veče biće upriličen u velikoj sali Kulturno-informativnog centra “Budo Tomović” u Podgorici sa početkom u 20 časova.

Muzičke kompozicije iz fundusa Narodnog muzeja, koje su napisali evropski kompozitori iz Njemačke, Austrije, Poljske, Italije i Francuske inspirisane su Crnom Gorom u 19. vijeku, a biće izvedene pred podgoričkom publikom. Djela koja će sjutra veče biti izvedena napisana su za različite muzičke sastave, a članice fondacije Kreativne žene Crne Gore, koja stoji iza ovog projekta izabrale su deset kompozicija koje su posvećene Crnoj Gori, Cetinju i članovima kraljevske porodice tog doba.

Projekat će osim muzike, oživjeti i fotografije i snimke koji su rezultat bogate kulturne diplomatije koju je Crna Gora imala u prošlom vijeku, a koji su sada kulturna baština države.

Orkestarsko izvođenje pratiće i video kolaž sačinjen od malo poznatih kratkih videozapisa i fotografija sa diplomatskih svečanosti na dvoru u periodu Kraljevine Crne Gore. Jedan od kratkih video zapisa koji se koristi u video kolažu, dosad nije prezentovan crnogorskoj javnosti, što je rezultat partnerstva sa Narodnim muzejom i Crnogorskom kinotekom.

Orkestar koji će izvoditi kompozicije čine studenti Muzičke akademije Cetinje i članovi Crnogorskog simfonijskog orkestra, a nastupiće pod dirigentskom palicom Ognjena Bomoštara.

Koncertu u Podgorici prethodila je panel diskusija “Crnogorska kulturna diplomatija i nasljeđe”, koja je realizovana u sali Ministarstva kulture na Cetinju. To je ujedno i prva panel diskusija u Crnoj Gori na temu kulturne diplomatije naše zemlje i njene uloge u građenju imidža države, kao i kulturnih institucija u kontekstu razvoja i osnaživanja kulturne diplomatije Crne Gore.

Koncert i panel diskusija su dio projekta “Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije”, koji sprovodi fondacija Kreativne žene Crne Gore s ciljem revitalizacije evropsko-crnogorske muzike i kulturne baštine. Koordinatorke projekta su članice fondacije Milica Marković i Petra Ivanović, koje su ključne akterke u procesu istraživanja, promocije i očuvanja kulturnog nasljeđa Crne Gore. Njihov posvećeni rad doprinosi očuvanju identiteta, tradicije i istorije Crne Gore, čime se otvaraju vrata za bolje razumijevanje i saradnju između različitih kultura.

Djela koja su se našla u sklopu projekta “Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije” godinama su bila zapostavljena, no Petra Ivanović bila je riješena da je došlo vrijeme da se ista prezentuju publici.

“Projekat ‘Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije’ kruna je mog dugogodišnjeg istraživačkog magistarskog rada o uticaju muzike u spoljnopolitičkom i diplomatskom životu Crne Gore nakon njenog proglašenja nezavisnom državom, na Berlinskom kongresu 1878. godine. Baveći se duži niz godina problematikom uloge muzike u diplomatskom životu Crne Gore s kraja 19. vijeka, pronašla sam dovoljno podataka koji ukazuju da je muzika doprinosila, prije svega razvoju Cetinja kao prijestonice i kulturnog centra Crne Gore, a potom i kulturnoj emancipaciji društva gdje je odigrala značajnu ulogu prilikom uspostavljanja međunarodnih odnosa Crne Gore i zemalja Evrope”, ispričala je u razgovoru za Vijesti Ivanović.

Prema njenim priječima Crna Gora tog vremena, kao subjekt međunarodnog prava, ali prije svega kao zemlja sa posebnim prirodnim ljepotama, bila je predmet inspiracije evropskih kompozitora.

“Oni su joj pisali i darivali muzička djela, takozvane muzikalije, posvećene knjazu Nikoli i njegovoj porodici u svrhu kulturne diplomatije, a koje se čuvaju u dvorskoj biblioteci Muzeja kralja Nikole na Cetinju”, napominje Ivanović.

Sva djela koja se predstavljaju u sklopu projekta inspirisana su Crnom Gorom, te sagovornica Vijesti otkriva kako su kroz zvuk i melodiju evropski kompozitori doživljavali našu zemlju:

“U pitanju su kompozicije pisane prije više od 100 godina, njemačkih, austrijskih, francuskih, italijanskih i poljskih kompozitora, anonimusa za crnogorsko društvo kako tog vremena, tako i danas, koji su kroz valcere, mazurke i marševe romantičarskog stila prenijeli istu misao o Crnoj Gori kroz bogatu kulturnu diplomatiju, a Evropi i svijetu sliku moderne zemlje koja je pratila tendencije tog doba”, ističe ona, te objašnjava da kako u prošlosti tako i danas, jedno od diplomatskih sredstava bilo je i korišćenje muzike.

“Još od antičkih vremena zvucima fanfara najavljivani su izlasci na svečane tribine, uglednih domaćih i stranih ličnosti. Ono što je karakteristično za najstariju istoriju sačuvano je i danas - himne, kao izraz identitetskih vrijednosti koje su nadahnjivale i oduševljavale vlastiti narod, intonirane prilikom posjeta stranih državnika, ali i prilikom odlazaka u diplomatske misije ad hoc karaktera”, kaže Ivanović koja je za ovaj projekat sprovela ospežno istraživanje kroz koje je i sama mnogo toga saznala.

“Moj magistarski rad ‘Muzika u spoljnopolitičkom i diplomatskom životu Crne Gore s kraja 19. i početka 20. vijeka’ pripada kategoriji djela multidisciplinarnog karaktera u kome su kao dvije osnovne discipline spojene diplomatija i istorija muzike. Osim navedenih, pri izradi rada korišćeni su rezultati drugih naučnih disciplina: sociologije, etnologije i antropologije, kako bi se objasnile unutrašnje prilike i karakter društvenih odnosa u oblasti obrazovnog i kulturnog sistema, a prije svega kvalitet muzičkog stvaralaštva, načina na koji je bio ogranizovan muzički život u Crnoj Gori. Dakle, na osnovu analiza unutrašnjih prilika u oblasti muzičkog stvaralaštva i muzičke obrazovanosti došla sam do zaključka da se muzika tog perioda koristila u reprezentativne svrhe, to jeste kao dio diplomatskog ceremonijala i protokola u prilikama diplomatskih balova, krunidbenih svečanosti, rođendana, imendana koji su priređivani na crnogorskom dvoru”, objašnjava Ivanović, te dodaje da se u projektu nijesu mogla naći sva djela koja su napisana, a da je inspiracija bila Crna Gora, te je morala biti napravljena selekcija istih.

“U bogatoj dvorskoj biblioteci Muzeja kralja Nikole na Cetinju, čuva se oko hiljadu i pet stotina notnih zapisa. Pored vrijednih primjeraka standarne literature: Bah, Hendl, Mocart, Betoven, Šubert, Šuman, Šopen, List, Čajkovski, više opera italijanskih i njemačkih autora, među kojima su i klavirski izvodi nekoliko Vagnerovih muzičkih drama, biblioteka sadrži i znatan broj himni, horskih i instrumentalnih kompozicija, štampanih i u rukopisu, koje su evropski kompozitori, ali i oni sa južnoslovenskih prostora, posvetili Crnoj Gori, vladaru Nikoli I Petroviću i članovima njegove porodice. Od njih skoro dvije stotine koje sam istraživala, izabrala sam deset, orkestrirane za simfonijsko izvođenje i kao takve premijerno su izvedene na Cetinju”, ispričala je Ivanović koja je, priznaje, selekciju djela vršila shodno svom senzibilitetu.

“Željela sam da na ovaj način probudim svijest kako se gradi i afirmiše nacionalni identitet kulturom, kreativnošću i radom kroz multimedijalni koncert putem muzike, filma, plesa i izložbe odabranih originalnih partitura koje, osim što su kulturna baština od nacionalnog značaja, imaju estetsku vrijednost, budući da ih krase umjetničke naslovnice, neke od njih sa dizajniranom posvetom članovima crnogorske kraljevske porodice tog doba”, ispričala je sagovornica Vijesti.

Program je nedavno izveden na Cetinju, a sjutra veče biće i u Podgorici. Petra se nada da ovo neće biti jedini koncerti u sklopu projekta, te objašnjava koliko je bitno da naša kulturna zaostavština ubuduće ne bude po ladicama, već da se izvodi:

“Koncert ‘Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije’ pokazao je ‘novi duh dijaloga’ u kulturnoj diplomatiji Crne Gore 21. vijeka. Kultura je nešto što zbližava, što je univerzalno i autentično. Kultura i diplomatija su dva vrlo značajna segmenta komunikacije među narodima i državama. Kulturna diplomatija kao dio javne diplomatije i način izgradnje ‘meke moći’ posebno je značajna za male države kao što je Crna Gora, jer bi trebalo da se prirodno nastavlja na ciljeve i prioritete političkih, ekonomskih, vojno-bezbjednosnih komponenti, pri čemu podrazumijeva svjesno nastojanje države da utiče na svoj imidž u svijetu, bilateralne i multilateralne odnose. Kako su evroatlantske integracije jedan od strateških ciljeva Crne Gore, tako je i obaveza Crne Gore da razvija agendu kulturne diplomatije Evropske unije, od kulture u spoljnim odnosima do ‘inkluzivnih kulturnih odnosa’ i novog ‘duha dijaloga’ kao političkog narativa”, ističe, te da se kulturna zaostavština ne smije zapostaviti.

“Mišljenja sam da crnogorsko društvo danas nije svjesno kakvu kulturnu zaostavštinu imamo, te s tim u vezi treba prvo da edukujemo naše stanovništvo, pa da se bavimo ozbiljnim projektima i nastupima prema inostranoj sredini”, zaključuje Ivanović.

Djela princa Mirka Petrovića nijesu na repertoaru

Među djelima koja će sjutra veče biti izvedena u Velikoj sali KIC-a Budo Tomović je i jedno koje je posvećeno italijanskom kralju Viktoru Emanuelu.

“Poslije udaje knjaginjice Jelene za italijanskog prijestolonasljednika princa Viktora Emanuela III Savojskog (1896), kompozicije sa prigodnim nazivima i veoma često uz posvetu porodici Petrović-Savoja pristizale su iz Italije na Cetinje. Većina tih kompozicija je u originalu napisana za klavir, manje instrumentalne ansamble, kao i za standardni duvački orkestar”, ispričala je Ivanović.

Iako je i princ Mirko Petrović bio muzički obrazovan, njegova djela za sada su samo dio fundusa, ali ne i dio repertoara projekta “Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije”.

“Među onih hiljadu i pet stotina notnih zapisa, dvorska biblioteka čuva i djela princa Mirka Petrovića, međutim ista nisu bila dio projekta ‘Evropska muzika crnogorske kulturne diplomatije’, već djela evropskih kompozitora koja nikada nisu izvedena u Crnoj Gori do naše premijere na Cetinju 28. septembra”, objašnjava Ivanović.

( Marija Vasić )