Popisnica umjesto izjave - studenti iz Crne Gore su se u Srbiji i do sada izjašnjavali o nacionalnoj pripadnosti

Ako bi vlasti u Srbiji prihvatile inicijativu Saveza studenata Crne Gore u Srbiji kojom bi kopija popisnice postala integralno dokazno sredstvo o nacionalnoj pripadnosti prilikom apliciranja za ostvarivanje prava na besplatno školovanje studenata iz Crne Gore u Srbiji, to bi bilo miješanje u popis u susjednoj državi, kaže za “Vijesti” Milovan Šuvakov, naučnik, nekadašnji pomoćnik ministra obrazovanja u Vladi Srbije.

Delegacija Saveza studenata Crne Gore u Srbiji sastala se prekjuče u Vladi Srbije sa potpredsjednikom Vlade Srbije i ministrom odbrane Milošom Vučevićem i ministrom za rad, zapošljavanje, boračka i socijalna pitanja Nikolom Selakovićem.

Tom prilikom, kako je saopšteno iz Vlade Srbije, naglašeno je da je “neophodno uložiti dodatne napore na učvršćivanju veza Srba iz regiona i dijaspore sa Srbijom, ovaj Savez se zalaže da se obezbijede uslovi da mladi ljudi iz Crne Gore dobiju pravo na školovanje pod istim uslovima kao i njihovi vršnjaci u Srbiji”.

Šuvakov objašnjava da u Zakonu o visokom obrazovanju Republike Srbije nema formalnog ograničenja. U članu 97 Zakona se kaže da na “akreditovane studijske programe koje organizuje visokoškolska ustanova mogu se upisati kandidati pod uslovima i na način uređen ovim zakonom i opštim aktom samostalne visokoškolske ustanove”. Strani državljanin, precizira se, može se upisati na studijske programe pod istim uslovima kao i domaći državljanin u pogledu prethodnog obrazovanja. Lice se može upisati na studijske programe ako poznaje jezik na kome se izvodi nastava. Uslovi, način i postupak provjere znanja jezika uređuju se opštim aktom visokoškolske ustanove.

U praksi, Ministarstvo obrazovanja šalje fakultetima uputstvo koje oni ugrade u svoje akte, recimo pravilniku o upisu.

Pripadnik srpske nacionalne manjine iz susjedne zemlje u školskoj 2023/2024. godini može upisati prvu godinu studija pod istim uslovima kao državljanin Republike Srbije, uključujući i pravo na upis na studije u statusu studenta koji se finansira iz budžeta.

Susjedne zemlje u smislu ovog uputstva su: Mađarska, Rumunija, Republika Bugarska, Republika Sjeverna Makedonija, Republika Albanija, Bosna i Hercegovina, Republika Slovenija, Republika Hrvatska i Crna Gora.

Prilikom podnošenja prijave i propisane dokumentacije za upis na studije, kandidat visokoškolskoj ustanovi podnosi i izjavu u pisanoj formi da je pripadnik srpske nacionalne manjine, a visokoškolska ustanova objavljuje model izjave na svojoj internet stranici.

Na Poljoprivrednom fakultetu u Novom Sadu, studenti su potpisivali ovu izjavu:

“Prijavljujem se na konkurs za upis studenata na prvu godinu osnovnih i integrisanih studija u okviru upisa pripadnika srpske nacionalne manjine iz susednih zemalja u visokoškolske ustanove, pod istim uslovima kao državljani Republike Srbije, uključujući i pravo na upis u statusu studenta koji se finansiraju iz budžeta Republike Srbije za školsku 20../20.. godinu.

Izjavljujem slobodno i svojevoljno da sam pripadnik srpske nacionalne manjine iz susednih zemalja. Ovu izjavu dajem isključivo u svrhu ostvarivanja prava na upis kandidata u okviru upisa pripadnika srpske nacionalne manjine iz susednih zemalja u visokoškolske ustanove”.

“Ne samo iz Crne Gore, već iz regiona, svi koji popune ovu izjavu imaju ista prava kao državljani Srbije. Nisam siguran da li ovo važi i za studentske domove, ali za upis je ovako. Savez studenata Crne Gore u Srbiji sada predlaže da se popisnica koristi umjesto ove pravno neobavezujuće izjave. Meni je to nerazumno potpuno i ne znam koji je razlog zašto to traže. Ako bi vlasti to prihvatile, naravno da bi to bilo miješanje u popis u susjednoj državi, ali ne vjerujem da mogu to da urade pošto bi onda izdvojili Crnu Goru od ostalih država iz regiona”, ističe Milovan Šuvakov.

U Centru za demokratsku tranziciju (CDT) nemaju nikakvih dilema. U saopštenju koje je potpisala Milica Kovačević, programska direktorica, ističe se da “pored jasnog uplitanja u popisni proces kroz pripremu direktnih benefita ukoliko se neka grupa izjasni kako to žele zvaničnici Republike Srbije, ovdje postoji i dodatan potencijalni problem u kontekstu javno izražene intencije da privatni podaci crnogorskih građanki i građana prikupljeni popisom budu korišćeni za ostvarivanje prava u drugim državama”.

Apelovali su i na Evropsku komisiju (EK) da “pažljivo isprati ovu situaciju i reaguje na najavljena kršenja Kodeksa prakse evropske statistike i Regulative 223/09”.

Oni su napomenuli da je jedan od ključnih statističkih principa, definisan u Kodeksu prakse evropske statistike, princip statističke povjerljivosti i zaštite podataka.

“Države su u skladu s tim principom dužne da pruže apsolutnu garanciju privatnosti pružalaca podataka, povjerljivosti informacija koje oni daju, njihovog korišćenja samo u statističke svrhe i sigurnosti podataka”, navodi se.

CDT naglašava da regulativom broj 223/09 Evropskog parlamenta i Savjeta propisano je da korišćenje povjerljivih podataka u svrhe koje nisu isključivo statističke, kao što su administrativne, pravne ili poreske svrhe, treba strogo zabraniti.

“Budući da su i Srbija i Crna Gora države aspirantkinje za članstvo u EU, dužne su da poštuju principe i obaveze sadržane u ovom kodeksu i regulativama. Pored EU standarda, korišćenje podataka prikupljenih popisom za ostvarivanje pojedinačnih prava je u suprotnosti i sa zakonodavstvom obje države”, piše u saopštenju CDT-a.

Kazali su da je u članu 29 Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine Republike Srbije propisano da se podaci prikupljeni u popisu ne mogu upotrebljavati u svrhu utvrđivanja obaveza građana, niti se mogu koristiti kao dokaz za ostvarivanje prava građana.

“Slučajno ili ne, isti član 29, Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova Crne Gore, predviđa da se podaci i upitnici za popis prikupljeni popisom ne mogu koristiti u svrhu utvrđivanja obaveza građana, niti kao dokaz za ostvarivanje prava građana”, dodaje se.

U CDT smatraju da nakon smirivanja tenzija najavom odlaganja popisa ova vrsta aktivnosti iz strane države potpuno nedozvoljeno utiče na popisni proces i svjesno remeti popisni ambijent.

“Buduća Vlada Crne Gore mora shvatiti ove poruke zvaničnika Srbije kao upozorenje, i promptno djelovati kako bi zaštitila neometano odvijanje popisa, ali i prava i slobode svojih građana”, zaključuje se u saopštenju.

Do trenutka pisanja ovog teksta niko iz Vlade Crne Gore ili drugog državnog organa nije reagovao na sastanak u Beogradu i Inicijativu Saveza studenata Crne Gore u Srbiji.

Od “stranog faktora” do uzdanice

Član delegacije Saveza studenata Crne Gore u Srbiji, student Pravnog fakulteta u Beogradu Vuk Orović, crnogorski državljanin, postao je poznat javnosti nakon što je uhapšen 10. jula 2020. godine, u toku protesta ispred Narodne skupštine Republike Srbije, nakon čega mu je određen pritvor od 30 dana.

Dan nakon toga, direktor policije Vladimir Rebić, svrstao ga je u “strani faktor” na protestu.

Rebić je u obraćanju na televiziji “Pink” naveo kako je među uhapšenima na protestu bio i značajan broj stranih državljana iz Crne Gore, Velike Britanije, Tunisa i BiH.

“Jedan državljanin CG je pošao u provod sa šljemom. Očigledno da će ova umiješanost stranih faktora inicirati da policija sa službama bezbjednosti Srbije, danas u toku dana, savlada širu sliku svega i da pokušamo sveobuhvatnije da procijenimo uticaj stranog elementa na radikalizaciju ovih protesta”, istakao je Rebić.

Ipak, Orović je pušten iz pritvora poslije sedam dana.

Pojedini crnogorski mediji su objavili da je Vuk Orović među potpisnicima podrške Srpskoj pravoslavnoj crkvi na listi “Studenti ne daju svetinje”.

U delegaciji je bila i Jelena Dobričanin, ćerka poslanika Ujedinjene Crne Gore Vladimira Dobričanina.

Iako njegovo ime nije navedeno u zvaničnom saopštenju, sastanku u Vladi Srbije je prisustvovao i glavni i odgovorni urednik portala IN4S Gojko Raičević.

Taj portal je uoči popisa pokrenuo kampanju “Ponosni na svoje srpsko” i naveo da je jedna od prvih aktivnosti kampanje 50 bilborda u Crnoj Gori, “koji će podsjećati sugrađane i sunarodnike na srpsko porijeklo i identitet”.

Savez nije registrovan

Savez studenata Crne Gore u Srbiji nije registrovan u srpskoj Agenciji za privredne registre (APR), u odjeljku “udruženja”, za razliku od, recimo, Udruženja studenata iz Republike Srpske u Srbiji čije je sjedište u Jevrejskoj 19, u Novom Sadu, a zastupnik Dejan Pudar.

Detaljnom pretragom utvrđeno je da nisu zabilježene aktivnosti, bar u medijima, Saveza studenata Crne Gore u Srbiji.

Roditelji Crnogorci, djeca Srbi

Mnogi studenti su koristili pogodnosti koje im pruža potpisivanje izjave da su pripadnici srpske nacionalne manjine.

“Mnogi studenti, čak i oni iz porodica koje se ovdje deklarišu kao crnogorske, da bi obezbijedile benefite prilikom studiranja potpisivali su ove izjave”, rekla je majka studenta iz Crne Gore u Beogradu koja je željela da ostane anonimna.

( Vukašin Obradović )