Ključni izazovi korupcija i vladavina prava
Pozitivne vijesti za Ukrajinu, Moldaviju i Gruziju u vezi sa težnjama da uđu u EU, dok balkanske zemlje čeka još dosta posla
Evropska komisija juče je napravila ključne korake ka prijemu novih država u 27-očlani blok. Nakon što je ruski rat u Ukrajini ponovo aktivirao napore za širenje, Komisija je predložila početak formalnih pregovora sa Ukrajinom i Moldavijom, i davanje statusa kandidata Gruziji, nakon ispunjenja niza uslova.
Predsjednica EK Ursula fon der Lajen saopštila je da su zemlje “razumjele poziv istorije, a to je da treba da birate da li želite demokratiju i prosperitet ili želite autoritarni režim”.
Sljedeći korak je da lideri EU podrže plan Komisije na samitu u Briselu u decembru.
“Politiko” je napravio sažetak izvještaja za svaku zemlju pojedinačno - i osvrt na ono što treba da urade prije nego što postanu članice bloka.
Ukrajna
Šta stoji u izvještaju: Uprkos ruskoj invaziji u februaru 2022. godine, Ukrajina je nastavila da napreduje sa reformama u oblasti demokratije i vladavine prava. Davanje statusa kandidata Ukrajini u junu 2022. godine dodatno je ubrzalo napore za reforme, navodi se u izvještaju. Komisija je preporučila Savjetu da otvori zvanične pregovore o prijemu. Lideri EU će odlučuiti da li da podrže tu odluku na samitu u decembru.
Šta je dobro urađeno: Od sedam koraka koji su dati Kijevu da bi pregovori o članstvu mogli biti otvoreni, Kijev je sproveo četiri: 1) zakon o izbornoj proceduri za sudije Ustavnog suda; 2) finalizaciju provjere kandidata za Visoki savjet pravde; 3) zakon protiv pranja novca; 4) zakon o medijima.
Šta treba poboljšati: Ukrajina je unaprijedila svoj učinak u borbi protiv korupcije ali još toga treba uraditi, uključujući i zakon o zapošljavanju u Nacionalnom birou za borbu protiv korupcije. Drugo, vlada je odlučila da odloži implementaciju zakona koji suzbija moć oligarha i Ukrajina tek treba da donese zakon koji će regulisati lobiranje u skladu sa evropskim standardima, u okviru akcionog plana protiv oligarha. Treće, kada su u pitanju manjine, Ukrajina treba da donese zakon imajući u vidu preporuke Venecijanske komisije u oblastima kao što su zvanični jezik koji se koristi u državi, mediji i obrazovanje.
Moldavija
Šta stoji u izvještaju: Četiri mjeseca nakon početka ruske invazije na Ukrajinu, i Ukrajina i Moldavija su postale države kandidati. Sada, Evropska komisija predlaže otvaranje pristupnih pregovora sa Moldavijom na osnovu ostvarenog napretka.
Šta je dobro urađeno: Reforme za jačanje demokratije i vladavine prava, veća uključenost građanskog društva, priprema reformi javne administracije, priprema pravnih reformi, napredak u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala.
Šta treba poboljšati: Jačanje borbe protiv korupcije i “deoligarhizacija”, više koraka ka sveobuhvatnoj reformi pravosuđa.
Gruzija
Šta stoji u izvještaju: Ova država na južnom Kavkazu spremna je da postane najistočnija država kandidat, predlaže Komisija, uprkos ozbiljnim bojaznima u vezi sa nazadovanjem u oblasti demokratije i njenim odbijanjem da uvede sankcije susjednoj Rusiji.
Ovoj bivšoj sovjetskoj republici izmakao je status kandidata kada je prošlog juna dodijeljen Moldaviji i Ukrajini, i umjesto toga predata joj je lista od 12 ključnih oblasti u kojima su potrebne reforme. Sada, zvaničnici kažu da će podržati njeno potencijalno članstvo “na osnovu razumijevanja” da se bavi sa devet ključnih prioriteta. Prema riječima Fon der Lajonove “vlasti treba bolje da odražavaju” rasprostranjenu podršku gruzijske javnosti za ulazak u EU.
Šta je dobro urađeno: Posvećenost Gruzije za sprovođenje određenih reformi je dobrodošla, navodi se u izvještaju, a implementiran je zakon za zaštitu rodne ravnopravnosti i borbe protiv nasilja nad ženama.
Šta treba poboljšati: Gruzija treba da se uozbilji u borbi protiv dezinformacija i stranog (prvenstveno ruskog) uplitanja, da suzbije političku polarizaciju, obezbijedi slobodne i fer parlamentarne izbore naredne godine, obuzda bezbjednosne službe, sprovede značajne reforme pravosuđa.
Gruzija će takođe morati da pruži veću moć agencijama za borbu protiv korupcije i pojača zaštitu ljudskih prava. Ključno je da takođe unaprijedi planove za “deoligarhizaciju” - imajući u vidu kontinuirana upozorenja na nekontrolisani uticaj milijardera bivšeg premijera Bidzina Ivanišvilija.
Albanija
Šta stoji u izvještaju: Albanija je 2014. godine dobila status kandidata, a prva konferencija o pregovorima za prijem sa Tiranom održana je 2022. Albanija “je nastavila da demonstrira svoju odlučnost za implementaciju reformi EU i napredovanje u reformama”, navodi se u novom izvještaju. Međutim, aktuelni pregovarački proces “sada treba da se odrazi na ubrzane reformi u vezi sa EU”.
Šta je dobro urađeno: Albanija je dobila pohvale Komisije jer je održavala “punu usklađenost” sa zajedničkom spoljnom i bezbjednosnom politikom EU. A Tirana je reforme u vezi sa EU stavila u centar svog planiranja u oblasti zakonodavstva i politika.
Šta treba poboljšati: Međutim, vlada “treba da se suzdrži od mjera koje nijesu u skladu sa standardima EU. Dalji napori su i potrebni u oblasti slobode izražavanja, tema koje se odnose na manjine i vlasnička prava, kao i u ključnim oblastima u vladavini prava, kao što su borba protiv korupcije i organizovanog kriminala.
Bosna i Hercegovina
Šta stoji u izvještaju: Komisija je predložila početak pristupnh pregovora kada država ispuni niz prioriteta. Bosna i Hercegovina je trenutno zemlja kandidat, ali još nije spremna da počne tehničke pregovore, budući da je ostvarila mali ili nikakav napredak u mnogim stavkama. Izvršno tijelo EU će podržati početak pristupnih pregovora kada zemlja ispuni 14 kriterijuma koji uključuju demokratiju i vladavinu prava.
Šta je urađeno dobro: Zemlja je unaprijedila svoju usaglašenost sa spoljnom politikom EU mada nije uvela sankcije Rusiji.
Šta treba poboljšati: Izvještaj ističe širok raspon potrebnih unapređenja. Navodi da nedavna dešavanja, uglavnom u Republici Srpskoj, “idu protiv pozitivnog zamaha”, ukazujući na primjer ograničavanja slobode izražavanja i slobode medija. U izvještaju se takođe kritikuje nedostatak koraka za razvoj socijalno-ekonomskih reformi i loše funkcionisanje pravosudnog sistema. Komisija je takođe saopštila da “nije postignut napredak u borbi protiv korupcije”.
Kosovo
Šta stoji u izvještaju: Kosovo je zatražilo članstvo EU u decembru 2022. U izvještaju komisije tvrdi se da treba da “demonstrira ozbiljniju posvećenost” normalizaciji odnosa sa Srbijom. “Normalizacija odnosa je osnovni uslov na evropskom putu za obje strane i obje rizikuju da, u odsustvu napretka, izgube važne prilike”, kaže se u izvještaju.
Šta je urađeno dobro: Kosovo je ostvarilo napredak u određenom broju oblasti, uključujući izbornu reformu, zaštitu ljudskih prava, upravljanje migracijom i pripremanje funkcionalne tržišne ekonomije.
Šta treba poboljšati: Pored poboljšanja odnosa sa Srbijom, Kosovo takođe treba da radi na reformi javne administracije, borbi protiv korupcije, unapređenju pravosudnog sistema i poboljšanju administrativnih kapaciteta.
Sjeverna Makedonija
Šta stoji u izvještaju: Evropska komisija je, u izvještaju, pozdravila posvećenost Sjeverne Makedonije reformi. Ta država trenutno prolazi kroz skrining proces EU, u vezi sa kojim će biti održani sastanci do kraja godine. Komisija je navela da skrining proces ide “glatko”.
Šta je urađeno dobro: U izvještaju EK ističe se napredak u oblastima pravosuđa, sloboda i bezbjednosti, uključujući borbu protiv korupcije.
Šta treba poboljšati: Međutim, Sjeverna Makedonija ima još posla u borbi protiv korupcije i organizovanog kriminala i u reformi javne administracije.
Srbija
Šta stoji u izvještaju: Pristupni pregovori između Brisela i Beograda traju od 2014. godine, ali su odbijanje Srbije da uvede sankcije Rusiji i rast tenzija sa Kosovom zaustavili proces. Beograd je već zatvorio prva dva poglavlja u pristupnim pregovorima, a u jučerašnjem izvještaju Komisija je preporučila otvaranje trećeg. Međutim, ta odluka je u rukama država članica – a uticajne zemlje poput Italije, Francuske i Njemačke forsiraju Beograd da preduzme korake za unapređenje odnosa sa Prištinom prije nastavka pristupnih pregovora.
Šta je urađeno dobro: Izvještaj podržava reforme pravosuđa u Srbiji i u manjoj mjeri borbu protiv organizovanog kriminala i korupcije - što je ključni prioritet u pristupnoj strategiji Beograda. Izvršno tijelo EU je pohvalilo reforme kao “važan korak ka jačanju nezavisnosti i odgovornosti pravosuđa”.
Šta treba poboljšati: Odnosi sa Kosovom i spoljna politika, a Komisija je ukorila Beograd zbog odbijanja da uvede sankcije Rusiji i njenog prisnog odnosa sa Kinom. “Srbija treba smjesta da unaprijedi svoju usaglašenost sa zajedničkom spoljnom i bezbjedsnom politikom EU, navodi se u izvještaju. Komisija je takođe pozvala Beograd da “pokaže ozbiljniju posvećenost” u normalizaciji odnosa sa Kosovom, i da sarađuje u istrazi o napadu srpske militantne grupe u oktobru koja je naglasila tenzije u regionu.
Turska
Šta stoji u izvještaju: Turska je zemlja kandidat od 1999, ali su pregovori u “zastoju” od 2018, uprkos tome što Ankara ostaje ključni partner za EU, i nema naznaka da će se to promijeniti.
Šta je dobro urađeno: Turska je postala “važna i pouzdana tranzitna zemlja” za energiju koja stiže u EU, i od vitalnog je značaja za Brisel u oblastima od zajedničkog interesa poput migracije, borbe protiv terorizma i trgovine.
Šta treba poboljšati: Međutim, pod vladom predsjednika Redžepa Tajipa Erdogana, Turska “nastavlja da se udaljava” od EU “uglavnom zbog kontinuiranog nazadovanja u oblastima osnovnih prava i vladavine prava, uključujući i nezavisnost pravosuđa i nedostatak reformi u pojedinim sektorima”. Tenzije između te zemlje i članice EU, Grčke, i zastoja oko Kipra, takođe su istaknute kao izazovi.
Prevod: N. B.
( “Politiko” )