EK u izvještaju ocijenila da Crna Gora ima dobre odnose sa susjedima: Ponekad škripi sa Srbijom i Hrvatskom

Crna Gora ima dobre odnose sa susjedima, uz povremene tenzije sa Srbijom i Hrvatskom, ocijenila je Evropska komisija (EK) u novom izvještaju o proširenju.

U dokumentu se navodi da su odnosi sa Srbijom “sveukupno stabilni, s povremenim međusobnim optužbama”

“Kontroverza je nastala sredinom decembra 2022. godine kad su gradonačelnici i predsjednici lokalnih skupština šest crnogorskih opština, svi predstavnici bivšeg Demokratskog fronta, prisustvovali sjednici Odbora za dijasporu i Srbe u regionu srpskog parlamenta, gdje se raspravljalo o položaju i statusu etničkih Srba u Crnoj Gori”, piše u izvještaju.

Sjednici na kojoj se razgovaralo o položaju i perspektivi Srba u Crnoj Gori, prisustvovali su predsjednici opština Nikšić, Berane i Mojkovac, Marko Kovačević, Vuko Todorović i Vesko Delić, kao i šefovi skupština u Danilovgradu, Herceg Novom i Tivtu, Velimir Đoković, Ivan Otović i Miljan Marković. Oni su na sjednici, između ostalog, predstavili rezultate koje su ostvarili po dolasku na vlast, što je posebno problematizovano u dijelu crnogorske javnosti.

EK podsjeća da je predsjednik Crna Gore Jakov Milatović, nakon inaugurativne posjete Briselu, u julu ove godine bio u zvaničnoj posjeti Beogradu kako bi razgovarao sa predsjednikom Srbije (Aleksandar Vučić) o imenovanju ambasadora.

“Dva predsjednika su se ponovo sastala kratko nakon toga u Atini. U avgustu 2023. godine, ukinuta je zabrana ulaska bivšem ambasadoru Srbije u Crnoj Gori, (Vladimir) Božoviću”, navodi se.

Srbija i Crna Gora skoro tri godine nemaju ambasadore u Podgorici, odnosno Beogradu.

Crna Gora je krajem 2020. protjerala ambasadora Srbije jer je Podgoričku skupštinu (1918) nazvao “slobodnim izrazom narodne volje za ujedinjenje sa bratskom Srbijom”. Božović je ostao da iz Beograda obavlja funkciju. Vlada Srbije je odustala od proglašavanja ambasadora Crne Gore Tarzana Miloševića personom non grata. Njega je, međutim, Vlada Zdravka Krivokapića, povukla iz Beograda u februaru 2021, pa je to diplomatsko mjesto ostalo upražnjeno. Upravni sud je početkom juna usvojio žalbu Božovića i poništio rješenje MUP-a kojim je Božoviću, 30. septembra 2022. zabranjen ulazak u Crnu Goru, jer je, kako su tada naveli, uvidom u evidencije koje vodi Uprava policije utvrđeno da postoje smetnje iz razloga nacionalne bezbjednosti.

"Jadran" opteretio odnose sa Hrvatskom

U izvještaju EK navodi se da odnosi sa Hrvatskom ostaju dobri uz povremene tenzije u vezi sa neriješenim bilateralnim pitanjima i/ili nekim istorijskim događajima.

Podsjeća se da su u septembru i oktobru 2022. godine, tadašnji ministri spoljnih poslova i odbrane (Ranko Krivokapić i Raško Konjević), zajedno sa hrvatskim kolegama, postavili spomen-ploče na hrvatskom ostrvu Vis i bivšem logoru Morinj u Crnoj Gori, koji je bio pod upravom bivše Jugoslovenske narodne armije (JNA), kako bi se odali počast stradalima u događajima iz devedesetih godina.

“Ovo je izazvalo kontroverze, a Osnovno tužilaštvo otvorilo je preliminarnu istragu protiv ministara”, piše u izvještaju.

Krivičnu prijavu protiv počasnog predsjednika i tadašnjeg predsjednika Socijaldemokratske partije Krivokapića i Konjevića u novembru prošle godine podnijela je Uprava za inspekcijske poslove (UIP), čiji je postupajući inspektor utvrdio da su oni protivzakonito postavili spomen-tablu na objektu nekadašnjeg vojnog skladišta u Morinju.

Osnovno državno tužilaštvo (ODT) u Kotoru krajem oktobra ove godine je odbacilo krivičnu prijavu zbog, kako je obrazloženo, nepostojanja osnovane sumnje da su prijavljeni učinili navedeno krivično djelo.

EK ističe i da nije bilo napretka u vezi sa neriješenom demarkacijom granice između Crne Gore i Hrvatske, a nastavljen je spor u vezi sa vlasništvom nad jedrenjakom “Jadran”.

“U avgustu 2023. godine, Ministarstvo spoljnih poslova Hrvatske poslalo je snažnu protestnu notu Crnoj Gori zbog proslave 90. godišnjice broda”, podsjeća se u izvještaju.

Hrvatska tvrdi da joj poslije raspada bivše Jugoslavije pripada školski brod “Jadran”, koji se nalazi u Crnoj Gori i da je on u Tivat upućen samo na remont i tu je ostao zbog ratnih dešavanja.

Doskorašnji premijer Dritan Abazović nedavno je rekao da brod “Jadran” nije otet i pripada državi Crnoj Gori i da je u cijeloj disoluciji Jugoslavije “valjda nešto trebalo da pripadne Crnoj Gori”.

Ni pitanje granice sa Hrvatskom na Prevlaci nije riješeno decenijama. Poluostrvo Prevlaka se nalazi na ulazu u Bokokotorski zaliv, na granici Crne Gore i Hrvatske. Nakon ratnih sukoba dvedesetih, Prevlaku su preuzeli posmatrači Ujedinjenih nacija do 2002. godine kad je utvrđen Protokol o privremenom graničnom režimu. Protokolom Hrvatska ima kopneni dio poluostrva i morski pojas ulaza u Boku kotorsku od 550 metara, dok je dio akvatorijuma uz lijevu obalu poluostrva proglašen “ničijim morem”. Taj status je zadržan do danas.

Ministri na spornoj ceremoniji

EK je ocijenila da odnosi sa Bosnom i Hercegovinom ostaju uglavnom dobri, iako dogovorena demarkacija granice još nije fizički obilježena, a treba uspostaviti tri zajednička granična prelaza.

Ističu da je učešće ministara finansija i pravde Crne Gore 9. januara 2023. godine na ceremoniji u Banjaluci povodom neustavnog Dana Republike Srpske izazvalo snažne reakcije i kontroverze u Crnoj Gori i regionalno.

Svečanosti u Banjaluci, na kojoj je predsjednik entiteta Milorad Dodik dodijelio orden ruskom predsjedniku Vladimiru Putinu, prisustvovali su ministri pravde i finansija Marko Kovač i Aleksandar Damjanović.

RS obilježava 9. januar, uprkos odlukama Ustavnog suda BiH o njegovoj neustavnosti. Taj praznik osporavaju institucije Evropske unije, Kancelarija visokog predstavnika u BiH (OHR) i zapadne zemlje, jer proslava 9. januara za njih predstavlja udar na Ustav Bosne i Hercegovine, te Dejtonski mirovni sporazum.

U izvještaju EK navodi se da odnosi sa Albanijom, Kosovom i Sjevernom Makedonijom ostaju dobri uz povremene posjete na visokom nivou.

( Biljana Matijašević )