Neponovljiva metafora crnogorskog trajanja
Naučna tribina na temu “Filozofsko-književni aspekt ‘Luče mikrokozma’” održana u CANU, a kao uvertira prikazan film “Oreol mikrokozma” Dimitrija Popovića
Ako um i njegova snaga zbilja imaju moć da donesu besmrtnost, onda ju je Petar II Petrović Njegoš stekao.
Iako je prije nedjelju dana zvanično obilježen 13. novembar, Njegošev dan, crnogorski praznik kulture, a tim povodom upriličen i niz programa širom Crne Gore, juče je u Crnogorskoj akademiji nauka i umjetnosti (CANU) u Podgorici realizovana tribina “Filozofsko-književni aspekt Luče mikrokozma”...
Upravo spjevom “Luča mikrokozma” Njegoš se svrstao u pet velikih metafizičkih pjesnika, kazao je na početku akademik Niko Martinović i dodao da naučnom tribinom, nakon izložbe “Između kamena i neba” inostranog člana CANU-a Dimitrija Popovića, Akademija obilježava Njegošev dan.
“Dan pjesnika i vladike koji je bio čista duhovnost i koji je neponovljiva metafora crnogorskog trajanja a koji se, kako piše Novo Vuković, s lakoćom kakvu imaju samo povlašćeni, kretao u najtežim i vječnim temama života: istorije, nauke, religije..., demonstrirajući kolosalnu snagu svoje imaginacije i svoga uma, kao da je bio u komunikaciji sa višim sferama”, rekao je Martinović.
Vanredni član CANU-a prof. dr Siniša Jelušić istakao je da je izuzetno složeno pitanje odnosa poezije i filozofije te dodao da istu težinu imaju poezija i filozofija...
“Književno djelo Petra II Petrovića Njegoša a posebno ‘Luča mikrokozma’ najviše je blisko osobenom obliku filozofskog ili religijsko-teotološkog izraza, u onom izvornom smislu koji mu pridaju Heleni. Dakle, riječ je o odnosu mitos i logos koji su nerazlučivo povezani i otuda ‘Luča mikrokozma’ ima pravo da bude čitana i kao filozofski tekst”, kazao je Jelušić koji je u nastavku predstavio svoje tumačenje fragmentarnih stihova velikog spjeva.
Da je Njegoš rođen kao pjesnik, a sticajem okolnosti postao vladika, istakao je u svom izlaganju inostrani član CANU-a Dimitrije Popović.
“Često sam to ponavljao, pa i sada, jer mislim da je važno istaći da je Njegoš sticajem okolnosti postao vladika, ali je rođen kao pjesnik. U književnosti postoji jedna utemeljena misao, a to je da se pisac postaje a pjesnik rađa”, kazao je Popović i uputio na Njegoševu poetsku slobodu, ali i hrabrost.
Vanredna članica CANU-a, prof. dr Sonja Tomović Šundić u svom temeljnom govoru bazirala se na Njegošev specifičan pogled na svijet koji je pokušala da objasni prvenstveno kroz njegovu metafiziku, epistemologiju, etiku, estetiku, antropologiju, globalne filozofske simbole koje koristi a gdje svjetlost ima ključno mjesto, ali i putem filozofskih kategorija vremena i vječnosti o kojima raspravlja Njegoš, ali i kroz pitanje prostora, pa i ljubavi, i sve to bez bavljenja jezikom i stilom koji Njegoš koristi, a koji je okarakterisala kao briljantan.
“Možemo reći da ima svoj filozofski pogled na svijet, ima viziju svijeta koja je filozofska, misaona, dubinska, koja proizilazi iz jednog najspiritualnijeg osjećanja te duhovne stvarnosti koja se shvata umom, jer nas um ravni besmrtnima”, poručila je Tomović Šundić.
Ona je naglasila da iako nije imao sistematsko obrazovanje, Njegoš je bio izuzetno obrazovan, nosio je u sebi urođeni poetski dar, a bio je i duhovit na intelektualan način.
Savršena uvertira u njihova izlaganja bio je kratki umjetnički film Dimitrija Popovića “Oreol mikrokozma” koji je urađen povodom 210 godina od rođenja velikog pjesnika. U filmu Njegoševe stihove, ali i odlomke iz monodrame “Potonja ura Njegoševa” Slobodana Tomovića govori Slobodan Marunović i donosi isprepletan spoj vizuelnog, poetskog, filozofskog, pa i erotskog u najprefinjenijem poimanju.
Dok djela Dimitrija Popovića na velikom platnu u apstraktnom zanosu plešu sa vladikom, odzvanjaju riječi i stihovi koji produbljuju beskonačnu dubinu misli posmatrača i slušaoca, približavajući ga nedokučivom. Popović je kazao da je pokušao da dođe do suštine značenja slike i riječi koja protiče kroz nekoga i otkrije kako te tajne, bile one filozofske, metafizičke ili religijske oblikovati kroz jedan medij kao što je slika, skulptura ili performans... Istakao je i da je Njegoš kao umjetnik i stvaralac nezamisliv bez udjela Erosa.
Svoje impresije nakon filma podijelila je i filosofesa Tomović Šundić koja je kazala da su je posebno dojmili odlomci iz djela njenog oca, te da je emotivno dirnuta time.
( Jelena Kontić )