Zapadni Balkan ne čini dovoljno da smanji zavisnost od uglja

Bosna i Hercegovina, Kosovo i Srbija kritikovane su od strane nadzorne agencije za zaštitu životne sredine zbog nedostatka konkretnih strategija za ostvarivanje proklamovanih ciljeva u oblasti smanjenja emisije štetnih gasova.

Tri zemlje Zapadnog Balkana nijesu ispunile ciljeve postavljene u svojim nacionalnim planovima energetike i klime (NECP), i nijesu uložile dovoljno truda u uvođenje konkretnih strategija za postepeno napuštanje korišćenja uglja, navela je u izvještaju organizacija Climate Action Network (CAN), evropski savez nevladinih organizacija koje se bore protiv klimatskih promjena.

“Uporna zavisnost od zastarjelih i neefikasnih postrojenja za ugalj podriva prijeko potrebnu tranziciju na obnovljive izvore energije u regionu, dodatno komplikujući potencijalni prelaz sa fosilnih goriva kao što je naznačeno u nacionalnim planovima”, navodi se u izvještaju.

“To podriva izvodljivost sprovođenja politika vezanih za cijene emisija ugljenika, što je nedovoljno obrađeno u nacionalnim planovima energetike i klime (NECP),” dodaje se u izvještaju.

Rojters ističe da Bosna, jedini izvoznik električne energije u regionu, proizvodi do 60% svoje energije iz termoelektrana na ugalj, dok se ostatak uglavnom dobija iz hidroelektrana. Kosovo i Srbija proizvode oko 90% odnosno 70% svoje električne energije iz problematičnih termoelektrana na ugalj, dok se preostali dio obezbeđuje ih hidro, solar i vjetro postrojenja.

U izvještaju se navodi da mada su u nacionalnim planovima naznačeni opšti ciljevi prelaska na zelenu energiju i obećanja o obustavi investicija u nove kapacitete na ugalj, u njima nema detaljnih informacija o obimu kapaciteta, sektorskom usvajanju i sveobuhvatnim strategijama integracije u mrežu. BiH, koja ima za cilj da do 2030. godine energija iz obnovljivih izvora ima udio od 43,6 odsto u ukupnoj proizvodnji energije, planira da zadrži u funkciji blokove svojih termoelektrana na ugalj Tuzla 4 i Kakanj 5, iako su ovi blokovi ispunili prag od 20.000 radnih sati i trebalo bi da budu zatvoreni.

Na Kosovu, Nacionalni plan energetike i klime (NECP) ne pruža sveobuhvatnu strategiju za postepeno povlačenje lignita, mekog uglja kojim Kosovo obiluje, a očekuje se da će termoelektrane na ugalj ostati operativne i nakon 2040. godine, navodi se u izvještaju.

“Ovaj nedostatak strategije naglašava ključnu rupu u posvećenosti Kosova dekaronizaciji”, ističe se.

Srbija treba da postavi ambicioznije ciljeve energetske efikasnosti u skladu sa svojom posvećenošću da do 2050. postane klimatski neutralna, stoji u izvještaju.

( N.Bogetić )