Gačevićeva djela oplemenjuju dušu i srce

Djela nekadašnjeg dekana Muzičke akademije na Cetinju, crnogorskog kompozitora Senada Gačevića izvešće u petak veče u Velikoj sali Muzičkog centra Crne Gore Crnogorski simfonijski orkestar pod dirigentskom palicom Daria Vučića. Ovim koncertom ujedno će biti obilježene četiri decenije stvaralaštva Gačevića, a koncert donosi i tri premijere - Prve simfonije koju je pisao kao diplomski rad, kao i djela “Miladinovo kolo” i “Alaturka”. Pored pomenutih izvešće i djela “Tevba”, “Re-mi-niscencije”.

VOLI DA IZVODI DJELA DOMAĆIH KOMPOZITORA

Dario Vučić opredijelio se da karijeru gradi kao dirigent koji radi djela domaćih kompozitora, a iako je imao priliku da se u dosadašnjoj karijeri susreće sa djelima Gačevića, ovo će mu biti prvi koncert sa Crnogorskim simfonijskim orkestrom.

“Jedan sam od dirigenata u Bosni i Hercegovini koji voli da izvodi djela domaćih kompozitora, bilo da su u pitanju premijere ili ne. Čak i znam od kompozitora naručivati djela ili ako nisu izvedena izvlačim, što bi rekli, iz naftalina i onda ih izvodim. Tako da mi je ovo velika čast i nije floskula. Zaista je velika čast i zadovoljstvo da izvodim sa orkestrom djela domaćeg kompozitora iz Crne Gore koji je poznat kao profesor i kao kompozitor. Čast je što sam dobio taj zadatak da dirigujem djela, a da to nijesu iz opusa Bramsa, Betovena, Šopena i sve ono što već vjekovima slušamo na ovakvim koncertima. Poseban osjećaj je kad izvodite djela živog kompozitora, a drago mi je što sam imao priliku da sa njim sarađujem oko tih kompozicija, konsultujem se, čujem njegovo viđenje istih. Bez obzira na to što i dirigent ima svoje viđenje, nekako uvijek u ovakvim situacijama uporedim svoje viđenje sa kompozitorovim i nađemo neku zajedničku crtu. Bitno je da smo na dobrom putu, to jeste da li sam ja na dobrom kompozitorovom putu, tako da sam jako uzbuđen zbog koncerta”, kazao je na početku razgovora Dario Vučić koji prvi put sarađuje sa Crnogorskim simfonijskim orkestrom, te ne krije da je zbog toga uzbuđenje veće.

ZRELOST U DJELIMA GAČEVIĆA

Poseban kuriozitet večeri je i Prva simfonija Gačevića koju je pisao još sredinom 80-ih godina prošlog vijeka kao svoj diplomski rad.

“Ta simfonija rađena je 1985-1986. godine i nikad do sada nije izvedena. Iako je pisana dok je bio na početku karijere, da tako kažem, ali se i u njoj čuje nevjerovatna zrelost, bez obzira na mali broj godina koje je imao Gačević tada. Ista ta zrelost se prepoznaje i u ostalim njegovim djelima koje su nastala decenijama kasnije. Zato slobodno mogu da konstatujem da nema neke razlike u smislu zrelog pisanja i shvatanja koncepcije kompozicija i ideje kada je bio mlad i sada u poznim godinama. To mi je jedna neobična crta. Najčešće se kod kompozitora može čuti ta razlika i prepoznati kompozicije koje su pisali dok su bili mladi i u zrelim godinama. Kod Senada je to isti nivo ozbiljnosti i zrelosti i u pitanju su kompozicije pisane tako da može svako da ih sluša”, napominje Vučić.

Ne krije da djela nastala u 21. vijeku često donose avangardan zvuk, no u djelima Gačevića, tvrdi Vučić toga nema.

“Moji prijatelji koji nisu muzičari takvu muziku zovu ‘za šerpe i lonce. Ne, ovo su baš kompozicije koje mogu slušati široke mase i ne samo slušati nego i uživati, jer zaista djela sa potpisom Gačevića oplemenjuju dušu i srce. Tako da ovaj koncert će biti, što ja volim da vam kažem, jedna bombona, jedan slatkiš za publiku, a evo vidim i za Crnogorski simfonijski orkestar, takođe. Zaista se ova djela sviraju sa zadovoljstvom”, dodaje Vučić.

Sagovornik “Vijesti” ističe da se crnogorski kompozitor nije trudio da prati trendove kad je komponovanje upitanju, te da se Gačevićeva djela oslanjaju na prethodne epohe. Kao neko ko je izabrao da priprema djela domaćih kompozitora od kojih su mnogi živi, priča o tome koliko je nekad teško pripremati upravo takva djela:

“Pošto sam ja i dirigent i kompozitor, završio sam oba fakulteta, meni nije teško. Pišem slično kao Gačević. U pitanju je tonska muzika, znači u tonalitetu. Imao sam iskustva i sa mnogo avangardnijim kompozicijama i kompozitorima. Iako su za publiku možda drugačija i neslušljiva, ona nastavljaju tradiciju i govore šta se trenutno dešava u svijetu. Ipak, takva muzika nije za široke narodne mase, to nije, na primjer, muzika koja će se izvoditi za Dan državnosti, Dan nezavisnosti zemlje. Takve kompozicije teško nalaze prostora na takvim događajima. Takva djela obično se izvode na specijalizovanim koncertima i posebnim prigodama, neki jubilejima, simpozijumima muzičara... Ali ne smijemo zaboraviti da i ta moderna klasika ima svoju vrijednost. Kad je u pitanju koncert koji će se desiti u petak, vrijednost je što imamo kompozitora koji je prvenstveno popularan kao muzičar i kao decenijski dekan, napisao je popularnu muziku, zvučnu, za široku publiku.

“JABUKA” PRVO DJELO GAČEVIĆA SA KOJIM SE SUSREO

U svom dosadašnjem radu, Vučić je imao priliku da se sretne sa Gačevićevim djelom “Jabuka”.

“Pošto sam na Cetinju bio angažovan kao profesor na dirigovanju na master studijama kod pokojnog profesora Radovana Papovića, njegove dvije studentice sam naslijedio, i tražio sam od njih da mi donesu neko djelo domaćeg kompozitora. Tadašnja studentkinja mi je između ostalih donijela i ‘Jabuku’ Senada Gačevića. To je bio moj prvi susret sa notama Senada Gačevića, dok se još nismo znali. I onda sam vidio da tu ima stvarno dobrog materijala. To djelo smo obrađivali za master rad te koleginice. Onda, nekoliko godina kasnije smo se Senad i ja upoznali baš u Sarajevu. Bio je sa našim tadašnjim dekanom koji se isto zove Senad. Tu smo malo popričali, i tada sam rekao da baš radim na Cetinju, i da je ta koleginica uzela tu kompoziciju, i na tome je ostalo”, prisjetio se. Deceniju nakon tog susreta Vučić je dobio priliku da na cjelovečernjem koncertu u Muzičkom centru diriguje djela našeg kompozitora.

“Kada je došao poziv Muzičkog centra da ispred Crnogorskog simfonijskog orkestra dirigujem program sa djelima Senada Gačevića objeručke sam ga prihvatio.

Prihvatio bih i da je bio u pitanju drugi program, ali ovaj koncert sa Crnogorskim simfonijskim mi baš mnogo više znači. Ne znam koliko ja to mogu riječima opisati, ali moje srce to doživljava kao nešto posebno.

Kada vam jedna država da svog kompozitora da izvodite u njihovoj zemlji, to je velika čast. Znači da nisu uzeli crnogorskog dirigenta, ili pak da nije bila situacija da je kompozicija izvođena u Sarajevu, pa evo, kao gost kompozitor vi uzmete domaćeg dirigenta. Ne. Ovo se dešava u Crnoj Gori, izvode se djela crnogorskog kompozitora sa stranim dirigentom i to iz Bosne i Hercegovine. Tako je meni to jako značajno. Želio bih da iskoristim priliku da se na povjerenju i prilici zahvalim i menadžmentu Muzičkog centra, kao i naravno Gačeviću koji mi je pružio mogućnost da ta djela izvedem na pravi način kako je on to napisao i čuje u svojoj glavi. Mislim da će ovaj koncert u petak biti jedna prava poslastica za sve, i ljubitelje muzike, i one stručne, i one koji samo uživaju u muzici”, siguran je Vučić.

Kao dirigent, sagovornik “Vijesti” ima svoju percepciju djela koja izvodi. S obzirom na to da je sa njim i orkestrom na probama prisutan i Gačević, otkriva koliko je moguće uz vođstvo orkestra dati “svoju notu” i svoje viđenje partitura.

“Od njega sam dobio totalnu slobodu. Kada smo pričali nadopunjavali smo jedan drugog, rečenice završavali istom idejom. I kad se ne slažete sa kompozitorom uvijek ima dio nekog prava da dirigent može nešto svoje da donese, bez obzira na to što je kompozitor živ. Ipak, najbolje je uskladiti misli i želje kompozitora i dirigenta. Zato je kompozitor, ukoliko je živ najčešće prisutan na probama, ali uvijek postoji procenat toga da dirigent ima svoju neku viziju mimo kompozitora. Ali većinu, ipak, treba ispoštovati bez obzira na to da li se ili ne slažete sa tim”, naglašava Vučić.

DANAS JE SVE INSTANT, NEMA ISTRAŽIVANJA

Kao neko ko je završio dva smjera - kompoziciju i dirigovanje, odlično poznaje opsege instrumenata, orkestraciju te mu je lakše da piše za orkestre.

“To je jako važno, jer samim tim kroz kompoziciju učite o orkestraciji iste, ali i o koncepciji djela. Ulazite u oblike i harmoniju, takođe. Naravno, to sve dirigenti isto uče, ali mi to učimo s nekog višeg, ‘tehničkog dijela’. A kompozitor više ulazi u srž. Ako se vratimo vjekove unazad, najčešće je dirigent bio i kompozitor “, podsjeća Vučić te se prisjetio kad je nedavno maestro Rikardo Muti bio upoznao njegove studente:

“Pošto radim i na Akademiji kao profesor dirigovanja, želio sam da ga upoznaju moji studenti. Njemu je bilo čudno što oni nisu završili i kompoziciju. Svi su tim pitanjem bili zatečeni, na šta im je on kazao da je to loše. Najčešće bi trebalo završiti i kompoziciju dirigovanja, jer to je dva u jedan. Dirigent je najčešće i kompozitor, kompozitor i dirigent. Tako se pokazalo i kroz istorijsku praksu, a evo i kroz moj konkretan primjer, mislim da je uvijek bolje imati dirigenta i kompozitora u jednoj osobi. Možda čak i tri u jedan - da svira jedan instrument, da li gudački ili neki drugi”, savjetuje Vučić.

I dok su ranije svi kompozitori bili i sjajni instrumentalisti i dirigenti, danas su takvi muzičari rjetkost. Vučić smatra da je razlog tome što svi žele nešto instant.

“Svi žele prelistati djelo za 15-20 sekundi. Niko više odgovore ne traži u enciklopedijama i knjigama, danas što god vas zanima samo ukucate na Gugl pojmove koji vas zanimaju i dobijete informaciju. Znači kašika kafe, kašika šećera, malo vruće vode i gotova je kafa. Tu nema čekanja, nema sazrijevanja, nema istraživanja.

Sve je instant i ljudi više nemaju interesa da čekaju, već je fokus da se nešto što prije završi. Niko nema više volju da uči, da istražuje, da spaja znanja, nego nauči da šrafi šaraf i on to perfektno radi i nema potrebu da nauči da napravi ili popravi cijeli auto. Jednostavno, nemamo širinu obrazovanja, širinu shvatanja. I tu ja mislim da je problem. To više nije problem pojedinaca, nego čitavog društva i obrazovnog sistema. Danas je sve na klik, i bitno je da je što manje klikova, a što brže do informacija”, objašnjava on.

Vučić je studirao po starom planu i programu koji je nekada bio na Muzičkoj akademiji u Sarajevu.

“To je nekad bio jedan smjer. Sada, po novom, mislim da je u kompletnoj regiji to odvojeno. Po nekoj mojoj viziji smatram da dirigent treba da bude kompozitor i kompozitor treba da bude dirigent. Međutim, to se sad i pravno poremetilo, pa studenti to gledaju kao dva odvojena ocjenjivanja”, ističe on.

Kao jedno od prednosti završenog smjera dirigovanja je što kad stvara kompozicije, ne trudi se toliko da ta djela donesu solo dionice koje su virtuozne.

“Kao dirigent znam šta je bolje, koje su prednosti. Dok stvaram, mislim i na dirigenta koji će dirigovati, te pokušavam da mu olakšam proces tako što će djelo koje stvaram imati neku logiku, da bude tečno. Trudim se da pišem djela koja će publika slušati. Jer ja ne pišem muziku radi sebe, da bi sebi svirao i da bi je stavio u ladicu, nego da bi izašlo u javnost, da publika uživa u toj muzici”, zaključuje Vučić.

Više voli kad drugi diriguju njegova djela

Kao kompozitor više voli da njegova djela diriguju drugi, a svoj rad kao dirigent fokusira uglavnom na izvođenje djela kolega.

“Rijetko sam imao priliku da dirigujem svoja djela. Više volim kad moja djela diriguju drugi, a ja da dirigujem tuđa. Kad sam u ulozi kompozitora, onda više volim da slušam i uživam u tom momentu kako neko vidi moja djela”, objašnjava Vučić.

( Marija Vasić )