Nova dimenzija klasične muzike

Bosanskohercegovački pijanista Bartolomej Stanković imaće priliku da pred publikom u Muzičkom centru Crne Gore (MCCG) izvede djela uglednog kompozitora savremene muzike akademika Vojina Komadine. Koncert će biti održan večeras u 20 časova u Kamernoj sali MCCG-a, a tako će ujedno biti obilježen jubilej - 90 godina od rođenja Komadine.

Bartolomej Stanković predstaviće večeras bogat i stilski raznolik klavirski opus kompozitora Komadine, a posebno za podgoričku publiku pripremio je cross-concert, program na kojem će između kompozicija pričati o kompozitoru i njegovim fazama stvaralaštva.

Koncert u Muzičkom centru Crne Gore u čast profesora Komadine dio je regionalne turneje, a pored Podgorice, jubilej će se obilježiti i u Karlovcu, Tuzli, Beogradu, Cetinju, Sarajevu i Istočnom Sarajevu i Banjoj Luci.

O Komadini, njegovim djelima, za “Vijesti” priča Bartolomej Stanković...

Kad ste se prvi put susreli sa djelima Vojina Komadine i šta Vas je privuklo njegovoj muzici?

Moj prvi susret sa klavirskim opusom Vojina Komadine dogodio se 2016. godine, kada sam pripremao koncert sa djelima bosanskohercegovačkih kompozitora Balkan Madness, kojeg sam održao u Beču u dvorani Arnold Schonberg Center, a potom u velikoj dvorani Hrvatskog glazbenog zavoda u Zagrebu. Prva kompozicija za klavir kompozitora Vojina Komadine koju sam naučio bila je “Refrain IV - nijemo glamočko kolo”, djelo koje je Komadina komponovao 1975. godine i posvetio ga bardu hrvatskog pijanizma, profesoru emeritusu Vladimiru Krpanu. Već naredne 2017. godine, izveo sam to djelo u Sarajevu na koncertu povodom obilježavanja 20. godišnjice od smrti kompozitora, a krajem godine i na prvom izdanju manifestacije Dani Vojina Komadine na Muzičkoj akademiji Univerziteta u Istočnom Sarajevu.

Najavljeno je da će ljubitelji klasične muzike imati priliku da čuju bogat i stilski raznolik klavirski opus kompozitora. Kako ste izabrali djela koja ćete izvoditi u Podgorici?

Upravo spomenuta manifestacija Dani Vojina Komadine, koja će se naredne sedmice održati po sedmi put zaredom, a u okviru koje se organizuje i međunarodni naučni skup SITUMS (Savremeno i tradicionalno u muzičkom stvaralaštvu), bila je najveća motivacija za istraživanje klavirske muzike kompozitora Vojina Komadine. Prethodnih godina sam aktivno učestvovao kao interpretator, ali i kao učesnik naučnog skupa, spajajući interpretaciju sa analizama naučenih klavirskih djela. Veliku podršku u radu i učenju mi je pružio profesor Zoran Komadina, sin kompozitora Vojina Komadine, koji je takođe kompozitor i profesor teoretskih predmeta, a trenutno je i dekan FILUM-a u Kragujevcu.

Ljubitelji klasične, odnosno savremene muzike, biće u prilici da čuju kompozicije koje je kompozitor Komadina komponovao na samom početku svoje kompozitorske karijere (1953/1954), zatim djela koja su nastala u Sarajevu za vrijeme studija kompozicije na Muzičkoj akademiji, a potom djela koja su nastajala u periodu od 1966. pa sve do 1989. godine, zaključno sa kompozicijom SA.92, koja je započeta u Sarajevu 1992. godine, a završena u Beogradu 1994. godine. Želja mi je bila da na programu budu kompozicije koje će prikazati četiri različite stvaralačke faze Vojina Komadine, a to su neoklasicistička, avangardna, folklorna i faza nove jednostavnosti.

Kao neko ko je svoju karijeru fokusirao na izvođenje savremene muzike, dosta ste imali priliku da izvodite domaće kompozitore. Šta to, po Vašem mišljenju, Komadinu izdvaja od ostalih? Po čemu je karakteristična njegova muzika?

Posljednjih nekoliko godina fokus jeste na izvođenju savremene muzike, dodao bih tu da je riječ o domaćoj savremenoj muzici, ali karijera nije zasnovana samo na toj vrsti muzike. Trenutno, paralelno sa projektom obilježavanja 90. godišnjice rođenja kompozitora Vojina Komadine, radim i na djelima koja su pisana u 18. vijeku, a koja će biti na repertoaru u narednoj kalendarskoj godini. Sama činjenica da sam na tri CD albuma (“Balkan Madness”, “Voyage” i “Resonance”) snimio djela za klavir ukupno 33 kompozitora koja su vezana za Bosnu i Hercegovinu (životno i/ili stvaralački), govori da sam imao prilike puno izvoditi domaće kompozitore, ali i puno toga naučiti iz njihovog bogatog opusa. Uz to, ponosno mogu istaći da je preko 10 kompozicija bosanskohercegovačkih kompozitora mlađe generacije nastalo nadahnuto mojim aktivnim djelovanjem i promocijom domaće umjetničke muzike u zemlji i inostranstvu.

Vojin Komadina, koji je iza sebe ostavio opus od preko 300 djela (računajući tu i muziku za pozorište, TV serije i filmove), kompozitor je koji izaziva posebno divljenje, posebno ako gledamo klavirski opus koji je ogroman, možda čak i najveći od svih kompozitora koji su djelovali u Bosni i Hercegovini. Savršeno spajanje bosanskohercegovačkog folklora sa savremenim kompozicionim tehnikama, programnost muzike, izuzetni tehnički izazovi u pojedinim kompozicijama, samo su neke od karakteristika koje Komadinu izdvajaju od ostalih kompozitora. Posebno želim istaći i kompozicije za mlade, jer u tom slučaju Komadina nije samo kompozitor čija djela se mogu svirati tek na nekom visokom stepenu izvođaštva, nego se neke kompozicije, poput onih iz zbirke “Za mlade”, mogu istraživati i interpretirati i u osnovnom muzičkom obrazovanju, što može biti odličan početak za istraživanje savremene umjetničke muzike i zato na koncertima kombinujem izrazito zahtjevna djela poput Preludijuma za Aleksandru Romanić, sa djelima poput Menueta za klavir, s ciljem da privučem što veći broj mlađih i starijih pijanista, koji će na svoj repertoar staviti i djela za klavir Vojina Komadine.

I klasika je muzika raspoloženja, te kroz djela kompozitora zahvaljujući emocijama koje nose često možemo doživjeti sliku istog. Kako biste Vi kroz djela koja ćete izvesti opisali Komadinu?

Program koncerta kojeg sam pripremio je vrlo dinamičan, kako sam već spomenuo stilski je raznovrstan, a kompozicije su karakterno takođe vrlo različite. Od dječijeg veselja kroz dječije pjesmice, mladalačke ushićenosti, odraslog promišljanja i istraživanja savremenih sazvučja, nadahnuća kroz ponavljajuće ritmičke obrasce bosanskohercegovačkog folklora, pa do potresnih akorada koji oslikavaju ono najtužnije što može da doživi čovjek, rat i gubitak voljenih, gubitak života. Bez obzira što nije riječ o poznatim kompozicijama, jer neke od njih su izvođene u veoma rijetkim prilikama, ni u kom slučaju nije riječ o bezličnoj savremenoj muzici, prepunoj disonantnih tonova, akorada i drugoga, već o muzici koja sve to sadrži, ali dodiruje srca svih slušalaca i nikoga ne ostavlja ravnodušnim.

Donosi li izvođenje djela savremenih domaćih kompozitora, poput Komadine, novu dimenziju klasičnoj muzici?

Smatram da su djela za klavir kompozitora Vojina Komadine izuzetno vrijedna i da mogu donijeti novu dimenziju klasičnoj muzici. Naravno, moramo imati u vidu da savremena umjetnička muzika kod velikog broja slušalaca stvara odbojnost, a interesantno takvu odbojnost ne primjećujemo u domenu savremene likovne umjetnosti ili savremene književnosti. Vjerujem da svi koji budu slušali koncert neće ostati ravnodušni prema muzici, iako su u nekim kompozicijama dominantna izrazito disonantna sazvučja. Uz djelomično drugačiji pristup publici, poput varijante cross-koncerta, taj jaz između disonantnih sazvučja na jednoj strani i publike na drugoj, uvelike se može smanjiti.

Iako imamo sjajne kompozitore sa prostora Balkana, nekako se većina ipak odlučuje za provjereni repertoar. Smatrate li da treba bolje da čuvamo kulturnu zaostavštinu, te da se češće obilježavaju jubileji vezani upravo za domaće stvaraoce?

Kada govorimo o čuvanju kulturne zaostavštine, promocije domaćih kompozitora, smatram da takvih aktivnosti treba biti više i da se o tome prvenstveno trebaju brinuti institucije, kao što je to bilo ranije. U Bosni i Hercegovini, za razliku od pojedinih zemalja u okruženju, nemamo udruženje kompozitora, kao ni muzičku omladinu ili pravu koncertnu direkciju, pa je dosta otežan put, kako kompozitorima, tako i interpretatorima, posebno mladim ljudima koji su tek na počecima svojih muzičkih karijera. Obilježavanju jubileja, poput 90. godišnjice od rođenja kompozitora Vojina Komadine, smatram umjetničkom dužnošću da kroz niz koncerata i predavanja dam svoj skromni doprinos u očuvanju lika i djela jedinstvenog kompozitora, koji je osim u kompozitorskom radu, ostao zapamćen i kao vrstan pedagog, odgojivši niz vrlo uspješnih kompozitora. Posebno sam srećan, što ću upravo u Crnoj Gori, koju je neizmjerno volio i u kojoj je proveo dugi niz godina kao profesor, a kasnije i kao dekan Muzičke akademije, u dva cjelovečernja koncerta u Ministarstvu kulture na Cetinju i u Muzičkom centru Crne Gore u Podgorici, odsvirati njegov cjelokupan opus za klavir solo.

( Marija Vasić )