Dobili milion, potrošili tri - prihodi i troškovi partija u kampanji

Petnaest lista koje su učestvovale na junskim parlamentarnim izborima, prijavilo je ukupno oko milion eura prihoda za finansiranje kampanja i troškove od tri miliona eura.

To pokazuje izvještaj o finansiranju kampanja za izbore održane 11. juna, koji je juče objavila NVO Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS).

U dokumentu piše da najveći dio prijavljenih prihoda za kampanje čine budžetska sredstva, a da su samo dvije liste prijavile kreditna zaduženja - liste najjače vladajuće partije - Pokreta Evropa sad (PES) i vanparlamentarne Socijaldemokratske partije (SDP).

Najviše prihoda za kampanju prikupio je PES, gotovo 350 hiljada eura. Na drugom mjestu je SDP s oko 120 hiljada eura, a na trećem Pokret za promjene (PZP), sa nepunih 70 hiljada eura, koji je takođe ostao bez parlamentarnog statusa. Nakon toga slijedi koalicija Demokrata i Građanskog pokreta GP (URA), sa 64 hiljade eura.

Koalicija Za budućnost Crne Gore (ZBCG), koju čine partije Andrije Mandića i Milana Kneževića, prijavila je prihode od nepunih 60 hiljada eura, a Socijalistička narodna partija (SNP) oko 55 hiljada. Sve ostale izborne liste su, kako se navodi u izvještaju MANS-a, prijavile prihode između 40 i 50 hiljada eura.

U dokumentu piše da budžetska sredstva čine oko 55 odsto ukupno prijavljenih prihoda u kampanji, a da samo dvijema listama ta sredstva nisu dominantan izvor prihoda - PES-u, koji je uzeo kredit od 300 hiljada eura, i SDP-u, sa kreditom od oko 70 hiljada.

Nakon budžeta i kredita, slijede sopstvena sredstva lista (s oko šest odsto), a riječ je o novcu sa računa za redovno finansiranje partija koji je preusmjeren za kampanje. Početni izvor tih sredstava, objašnjeno je u dokumentu, nije preciziran, već ona mogu poticati iz budžetskih fondova za redovno finansiranje partija, ali i iz privatnih donacija.

“Najveći iznos sopstvenih sredstava prijavio je PzP, 25 hiljada eura. Na drugom mjestu je koalicija Demokrata i GP URA s 20 hiljada, na trećem SNP s 11 hiljada, pa SDP koji je prijavio sedam hiljada”, stoji u izvještaju.

Donacije fizičkih i pravnih lica čine po samo dva odsto prijavljenih prihoda lista. Koalicija ZBCG je prijavila skoro 17 hiljada donacija kompanija, Narodna koalicija devet hiljada, Preokret 5,7 hiljada, Narodni pokret Pravda za sve 4,5 hiljada, koalicija okupljena oko Demokratske partije socijalista (DPS) nepune četiri hiljade, Demokrate i GP URA 2,7 hiljada, PES dvije hiljade, a SNP oko 1,8 hiljada.

Prema izvještaju, za kampanju je od donacija fizičkih i pravnih lica prikupljeno samo oko 50-ak hiljada eura.

“Za razliku od prethodnih izbornih ciklusa kad su ukupna sredstva dobrovoljno donirana od građana ili kompanija premašivala iznose od po nekoliko stotina hiljada eura, a porijeklo dijela tog novca najčešće ostajalo do kraja nerazjašnjeno”, piše u dokumentu.

Najveći iznos donacije, 15 hiljada eura, dala je Srpska kuća koaliciji ZBCG, i to deset dana prije izbora. U izvještaju se podsjeća da je Srpska kuća zvanično registrovana kao društvo s ograničenom odgovornošću iz Podgorice, koje obavlja administrativne i pomoćne uslužne djelatnosti, odnosno organizovanje sastanaka i sajmova. Iz MANS-a ukazuju da su zabrinjavajuće “donacije privatne kompanije koju je osnovala druga država”. Navode da na sajtu Srpske kuće piše da je uspostavljena zahvaljujući donaciji Vlade Republike Srbije.

Kompanija “Cerovo” dala je proizvode vrijedne 1,5 hiljadu eura koaliciji Demokrata i GP URA. Ta firma je u vlasništvu bivšeg ministra ekonomskog razvoja i turizma Gorana Đurovića, koji je bio suspendovao upravljačka prava u njoj zbog obavljanja te funkcije.

Iz MANS-a u izvještaju apostrofiraju da je donacija proizvoda te kompanije suprotna zakonu, imajući u vidu da je “Cerovo” u posljednje dvije godine zaključilo ugovor o javnoj nabavci s lokalnim preduzećem Vodovod i kanalizacija iz Bara. Taj slučaj su, navode iz MANS-a, prijavili Agenciji za sprečavanje korupcije (ASK), koja je deset dana nakon podnesene prijave donijela odluku o pokretanju postupka. Više od mjesec nakon podnošenja prijave, krajem oktobra 2023, ASK je utvrdio da je koalicija Demokrata i GP URA prekršila zakon.

Izvješaj pokazuje da je koalicija okupljena oko DPS-a prikupila samo četiri hiljade eura, i to na osnovu donacija svojih šest funkcionera, članova ili simpatizera.

“Po 999 eura donirali su partijski funkcioneri Aleksandar Žurić i Aleksandar Bogdanović, dok je Zoja Bojanić Lalović dala prilog od 500 eura. Istovjetan iznos priložili su i članovi partije Danilo Ratković i Lidija Moračanin, dok je još 500 eura dodala i izvjesna Mirjana Bošković, za koju nema informacije da li se radi o zvaničnoj članici ove ili drugih partija iz koalicije”, piše u dokumentu MANS-a.

Iz te NVO navode da se radi o skromnom iznosu u odnosu na novac koji DPS inače prikupi od svojih funkcionera, članova ili simpatizera.

“Što je proces koji je MANS i ranije istraživao i za koji se ispostavilo da ima karakteristike ubacivanja novca iz tzv. crnih fondova, imajući u vidu da su partijsku kampanju novcem pomagali socijalno ugroženi građani i radnici lokalnih preduzeća, a da su funkcioneri novac uplaćivali najčešće istog dana i u istoj banci”, napominju iz MANS-a.

Narodna koalicija, čiji su lideri bili bivši šef Agencije za nacionalnu bezbjednost (ANB) Dejan Vukšić i doskorašnji poslanik Marko Milačić, imala je dvije pojedinačne donacije u ukupnom iznosu od devet hiljada eura. Pokret Preokret koji je predvodio nekadašnjih poslanik Srđan Perić, prikupio je 5,7 hiljada eura, dominantno od članova i pojedinaca koji su bili na njihovoj listi.

PES je, navodi se u izvještaju, prijavio samo jednu donaciju, i to u iznosu od 2.000 eura, koju je uplatio izvjesni Boris Atanasov, vlasnik turističke agencije “Fly Montenegro Travel iz Podgorice”. Koalicija ZBCG je dobila i donaciju od kompanije “Mediteran Travel” u vidu usluge vrijedne 1,8 hiljada eura. Riječ je, piše u izvještaju, o kompaniji iz Budve čiji vlasnik je Jovan Dokić koji je istovremeno i vlasnik firme “Mediteran Express” takođe iz Budve. Ta njegova druga kompanija, kažu iz MANS-a, ima aktivan ugovor s Opštinom Budva, za koji je ASK utvrdio da ugrožava javni interes.

SNP i Demos prijavili su 1.800 eura priloga koji su dobili od jednog fizičkog lica. Pokret Pravda za sve, čiji je nosilac liste bivši ministar pravde Vladimir Leposavić, imao je 1.795 eura priloga fizičkih lica. U izvještaju se navodi da dvije donacije pravnih lica tom pokretu predstavljaju povrat neutrošenih sredstava na račun od strane kompanije Gugl i iznose ukupno 2,7 hiljade eura.

Koalicija Demokrata i GP URA dobila je i nenovčani prihod od 1,200 eura u vidu usluge od kompanije Ara iz Nikšića, čiji vlasnik je Nikola Koćalo, nikšićki preduzetnik i nekadašnji funkcioner Pozitivne Crne Gore.

Veliki dugovi, niko ne kontroliše jesu li plaćeni

U izvještaju MANS-a se navodi da su većini izbornih lista nakon glasanja ostali veliki dugovi, ali da zahvaljujući nepreciznosti zakonskih odredbi nijedna institucija ne kontroliše da li su oni plaćeni ili suštinski predstavljaju skrivene donacije.

“U svojim zvaničnim izvještajima, izborne liste navode da su platile samo dio troškova kampanje. Najveći dugovi su ostali DPS-u, pa koaliciji Demokrata i GP URA, zatim ZBCG i PES-u”, piše u dokumentu.

Podaci pokazuju da su prijavljene donacije znatno manje nego u prethodnim izbornim ciklusima, a posebno su, ponavljaju iz MANS-a, zabrinjavajuće donacije privatne kompanije koju je osnovala druga država (Srpska kuća), “jer se na taj način može omogućiti prostor za finansiranje iz inostranstva”.

Mnogi prikazali manje troškove

Tri četvrtine ukupnih prijavljenih troškova (od ukupno tri miliona eura), odnose se na četiri najveće koalicije - DPS, Demokrate i GP URA, ZBCG i PES.

DPS je potrošio skoro 900 hiljada, što je blizu 30 odsto ukupnih troškova kampanje, Demokrate i GP URA 540 hiljada eura (18 odsto), ZBCG 475 hiljada (16 odsto) i PES 390 hiljada (13 odsto).

Iz MANS-a napominju da su mnoge liste prikazale manje troškove kampanje i da njihovi izvještaji ne sadrže realne podatke. U zvaničnim izvještajima su, kažu, prikazani manji troškovi oglašavanja na društvenim mrežama i medijima, izrade video-spotova, dnevnica aktivista, prevoza, a posebno ispitivanja javnog mnjenja i režijsko-administrativni troškovi.

“Najveće partije iz jednog u drugi izborni ciklus koriste iste dobavljače koji su najčešće direktno povezani s njima. Ti dobavljači su u konfliktu interesa kad pružaju usluge drugim partijama”, navode iz MANS-a.

U izvještaju su izdvojene tri velike grupe prijavljenih troškova kampanje - mediji, reklamni materijal i ostali troškovi.

Iz MANS-a dodaju da su troškove istraživanja javnog mnjenja prijavile samo tri izborne liste - Bošnjačka stranka preko 11 hiljada eura, Albanski forum oko osam hiljada i DPS oko sedam hiljada eura.

“Veoma je teško zamisliti da velike izborne liste kao što su PES, ZBCG i koalicija Demokrata i GP URA uopšte nisu radile istraživanja javnog mnjenja u toku izborne kampanje, pa postoji velika mogućnost da su ovi troškovi sakriveni”, piše u izvještaju.

Za oglašavanje 900 hiljada eura, za dnevnice aktivistima 380 hiljada

MANS je u izvještaju naveo da su izborne liste prijavile da su za oglašavanje u medijima ukupno utrošile skoro 900 hiljada eura. Skoro polovina tog iznosa se odnosi na reklame na televiziji, a nešto više od trećine na oglašavanje u novinama i na portalima.

“Najveće troškove u ovoj kategoriji prijavila je koalicija Demokrata i GP URA, skoro 250 hiljada eura, i PES sa samo hiljadu eura manjim iznosom. Na trećem mjestu je koalicija okupljena oko DPS-a, s oko 145 hiljada eura. Za njima je koalicija ZBCG s nepunih 65 hiljada”, piše u dokumentu.

Sve izborne liste su prijavile skoro 380 hiljada eura troškova aktivista, od čega se 97 odsto odnosi na isplate dnevnica, a ostalo na pripadajuće poreze i doprinose.

“Poreze na isplaćene dnevnice su prijavile samo neke izborne liste (ZBCG, Albanska alijansa, Pokret za promjene, SDP i Preokret). DPS je aktivistima isplatio preko 97 hiljada eura, ali nije prijavio troškove poreza na te dnevnice”, napominju iz MANS-a.

( Željka Vučinić )