Svaki treći građanin smatra da je odnos društva prema osobama koje koriste droge nepošten i stigmatizirajući

U Crnoj Gori preko šest hiljada osoba trenutno koristi drogu, svaki treći građanin smatra da su te osobe stigmatizovane i u društvu neadekvatno tretirane, droga se najčešće prvi put proba u srednjoj školi, zbog čega je važno osnažiti preventivne programe i porodičnu podršku.

To je saopšteno na konferenciji o potrebama, lokalnim i nacionalnim politikama u odnosu na osobe koje koriste droge, koju su organizovali NVO Juventas i Crnogorska mreža za smanjenje štete LINK, a u okviru projekta “Kompetentno, transparentno, efikasno i odgovornocivilno društvo koje pruža usluge osobama koje koriste droge u Crnoj Gori”, koji finansira Delegacija Evropske unije.

Direktorica programa direktne asistencije u NVO Juventas, Jelena Čolaković, predstavljajući rezultate istraživanja u opštoj zajednici o stavovima koji se odnose na osobe koje koriste droge, kazala je da uzorak broji 1.204 osobe, da je istraživanje sprovedeno na teritoriji cijele države u novembru ove godine, prenosi PR Centar.

“Dvije trećine građana/ki Crne Gore navodi da je dobijalo informacije o drogama kroz formalno obrazovanje i gotovo svaki građanin/ka smatra da je u određenoj mjeri upućen/a i da ima znanje o psihoaktivnim supstancama. Svaki peti građanin/ka ističe da je vrlo dobro upućen. Porodica i prijatelji su najčešći izvor informisanja u 68 odsto, zdravstevni radnici u 43 odsto i mediji 39 odsto”, navela je Čolaković.

Rekla je da ispitanici/ce kada misle o drogama, prvo pomisle na marihuanu, kokain i heroin.

“Ne vlada afirmativan stav vezan za legalizaciju marihuane i to više od četiri petine punoljetnih ispitanika/ca nije saglasno da marihuana bude legalizovana. Vlada mišljenje da je neophodno poboljšati politiku u odnosu na droge. Jedan dio građana smatra da je ona previše permisivna, odnosno da puno toga dopušta u 22 odsto, dok jedan dio smatra da je neefikasna -25,5 odsto”, rekla je Čolaković.

Prema njenim rječima, 37 odsto uečesnika/ca u istraživanju smatra da je edukacija ključna u prevenciji upotrebe droga.

“Svaki treći građanin smatra da upotreba droga može da se prevenira kroz porodičnu podršku i bliskost. 77,8 odsto smatra da se droga redovno ili povremeno koristi na javnim mjestima. Više od polovine građana/ki kao prvi savjet koji bi dali osobi koja koristi droge je da potraži stručnu pomoć”, saopštila je Čolaković.

Da je upotreba droga problem cijelog društva smatra 45 odsto građana/ki, dok svaki deseti navodi da je pitanje izbora.

“Gotovo svaki treći građanin/ka smatra da je odnos društva nepošten i stigmatizirajući prema osobama koje koriste droge, dok njih 34,3 odsto smatra da je neutralan, odnosno neprecizan. 9,4 odsto ispitanika/ca navelo je da je koristilo, dok 1,3 odsto punoljetnje zajednice navodi da i dalje koristi droge. To bi značilo da na nivou punoljetnje populacije, navedeni procenat ukazuje da 6.173 građanina/ke Crne Gore u ovom trenutku koristi drogu, a mislim da je taj broj i veći, jer se ljudi još uvijek stide da kažu da koriste droge”, rekla je Čolaković.

Kazala je da se droga u 70 odsto slučajeva prvi put proba u srednjoj školi iz radoznaliosti i eksperimentisanja.

“Više od polovine građana i građanki navodi da poznaje nekoga ko je koristio ili i dalje koristi droge. 92 odsto osoba koje su učestvovale u istraživanju navodi da bi im jako smetalo da njihovo dijete koristi droge. 67 odsto građana/ki navodi da bi sebe doživljavali kao neuspješnog roditelja ukoliko bi saznali da im djeca koriste psihoaktivne supstance”, rekla je Čolaković.

Preporuka je da se jačaju preventivni programi u školama s obzirom na to većina ispitanika proba droge u srednjoškolskim godinama.

“Osnaživanje porodične podrške i komunikacije je, takođe, jedna od preporuka u odnosu na rezultate istraživanja. Povećanje dostupnosti stručne pomoći je, takođe, preporuka koju moramo imati u vidu”, rekla je Čolaković.

Predstavnik Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori, Marcelo Repici, smatra da je važno ojačati civilno društvo i slične projekte, smanjiti stigmatizaciju prema osobama koje koriste droge i definisati ih kao indivude sa problemom, a ne ih osuđivati.

“Nedostaje ljudski pristup. Svi treba da urade svoj dio posla. Veoma je značajno da nova Vlada izdvoji sredstva da se ovim pitanjima pozabavimo. Značajna je edukacija u školama, odnosno prevencije da ne bi došlo do problema sa drogama. Dakle, edukacija, kontrola tržišta i pomoć onima kojima je potrebna su ključni elementi”, istakao je Repici.

Izvršna direktorica NVO Juventas, Ivana Vujović, kazala je da se kroz Crnu Goru vrši tranzit kokaina, djelimično heroina i kanabisa, i naša država je, kako je dodala, dijelom regrutni centar za nove članove kriminalnih klanova, koji se bave tranzitom kokaina.

“Ilegalne supstance u Crnoj Gori su dostupne odraslima, ali i djeci, dok krajnji korisnici i ne znaju šta tačno uzimaju”, rekla je Vujović.

Istraživanje je, kako je dodala, pokazalo da većina građana i građanki poznaje nekoga ko koristi droge.

“U ovom momentu se priprema Strategija za droge, koja mora biti usvojena naredne godine. Prevenciju treba redefinisati, više uključiti obrazovne ustanove, savjetovališa za mlade, omladinske centre, sportske klubove, institucije kulture, lokalne kancelarije za prevenciju i porodice”, navela je Vujović.

Potrebno je, kako je kazala, što ranije prepoznati djecu kojoj su neophodne specifične intervencije, kao i poboljšati kvalitet univerzalne prevencije.

“Lokalne kancelarije za prevenciju upotrebe droga treba ojačati i osnažiti ih kadrovski i materijalo. Treba unaprijediti obuhvat i kvalitet programa Zdravi stilovi života u osnovnim i srednjim školama. Treba unaprijediti tretman i podršku osobama koje koriste droge. Jako je važno da se osobama koje se nalaze na tretmanu u Kakarickoj gori ili na zamjenskoj terapiji obezbjedi podrška pri stručnom osposobljavanju. Treba uvesti mogućnost provjere sastava droga i da to bude dostupno svima”, kazala je Vujović.

Državna sekretarka u Ministarstvu zdravlja, Mirjana Vlahović Andrijašević, poručila je da je potrebno stručno znanje iz više oblasti kako bi se na sveobuhvatan način pristupilo radu i unapređenju postojeće prakse, jer ukoliko izostane kvalitetan odgovor na potrebe osoba koje koriste doroge, kao i nedovoljno uređena politika o drogama, mogu nastati različiti socijalni, zdravstveni, ekonomski i drugi izazovi.

“Važno je u narednom periodu, usmjeriti se na dalje jačanje oblasti prevencije, tretmana, ali i programa smanjenja štete, te oblasti prevencije HIV-a i drugih krvlju i seksualno prenosivih infekcija. Ministarstvo zdravlja će u narednom periodu nastaviti da radi na jačanju zakonodavnog i strateškog okvira, koji će postaviti dobre temelje za prevenciju, reintegraciju osoba koje koriste droge”, istakla je Vlahović Andrijašević.

Dodala je da je formirana radna grupa za izradu novog strateškog dokumenta u ovoj oblasti, koji će pružiti sveobuhvatan okvir i prioritete za politiku u oblasti droga u Crnoj Gori.

“Osobe koje koriste droge predstavljaju zajednicu koja i dalje doživljava visok stepen stigme, pa ćemo težiti ka jačanju poštovanja ljudskih prava osoba iz ove zajednice i intenziviraćemo rad na unapređenju dostupnosti svih servisa podrške”, kazala je Vlahović Andrijašević.

Izvršni direktor Crnogorske mreže za smanjenje štete LINK, Ranko Dacić, istakao je da svi imaju pravo na pravično suđenje i pristup pravdi, a osobe koje koriste droge ne bi smjele biti automatski osuđene ili tretirane kao kriminalci.

“Umjesto toga, imperativ je promovisanje pristupa, koji umjetso kažnjavanja naglašava podršku, i kada je željeno, rehabilitaciju i lijčenje. Pristup zdravstvenoj zaštiti trebalo bi da bude jednak za sve. Osobe koje koriste droge zaslužuju pristup kvalitetnom liječenju, savjetovanju i podršci”, rekao je Dacić.

Pojasnio je da je zavisnost bolest, a ne moralni nedostatak i potrebno je zajednički raditi na destigmatizaciji narativa i praksi kako bi se svima omogućila potrebna pomoć.

“Pravo na rad i obrazovanje ne bi smjeli biti uskraćeni osobama koje koriste droge. Potrebno je podsticati razvoj inkluzivnog društva, koje pruža prilike za sve članove zajednice bez obzira na njihovu prošlost”, rekao je Dacić.

Autorka Izvještaja o trenutnom stanju i potrebnim pravnim izmjenama i dopunama vezanim za upotrebu naloksona u OCD koje pružaju usluge OKD, Ana Vujović, kazala je da je predoziranje problem javnog zdravlja, a u Crnoj Gori nema tačne brojke koliko je osoba preminulo od tih posljedica.

“Broj osoba koje koriste droge nije zanemarljiv, iz godine u godinu raste, a samim tim raste rizik od predoziranja. Ohrabrujuće je da se smrt od predoziranja može spriječiti i u tom smislu uvodimo priču o lijeku nalokson. Taj lijek se primjenjuje u Crnoj Gori odavno, ali ne u formama koje se primjenjuju u nekim drugim državama. Primjenjuje se isključivo u zdravstvenim institucijama i daje ga medicinsko osoblje. Vjerujem da zajedničkim aktivnostima možemo da uradimo dosta da se nazalni sprej na bazi nelaksona učini dostupnim na način što se neće koristiti samo u zdravstvenim ustanovama”, objasnila je Vujović.

Zakon o sprječavanju zloupotreba droga kaže da zdravstvene ustanove i nevladine organizacije registrovane za pružanje pomoći osobama koje koriste droge, mogu da pružaju pomoć i sprovođenje programa smanjenja štetnih posljedica zloupotrebe droga.

“Vidimo da je Zakon već dao mogućnost organizacijama civilnog društva da kroz svoj program smanjenje štete unaprijede te programe, eventualno učine dostupnim balazni sprej na bazi naloksona, pa sam zakonski tekst nije suštinski potrebno mijenjati. Smatramo da je potrebno izvršiti izmjene i dopune podzakonskih akata. Određni dio zakona treba i u terminološkom smislu izmijeniti”, rekla je Vujović.

Autorka Izvještaja o trenutnom stanju i potrebnim pravnim izmjenama i dopunama vezanim za upotrebu naloksona u OCD koje pružaju usluge OKD, Milja Đuranović, saopštila je da je u februaru ove godine savjetodavno tijelo Američke federalne uprave jednoglasno dalo preporuku da se odobri upotreba nazalonog spreja na bazi naloksona bez ljekarskog recepta.

“Veoma je važno znati da iako se lijek aplikuje u odnosu na osobu koja nije bila izložana opiodima, nalokson u tijelu ponaša kao inertna supstanca. Postoje određene razlike, ali američko i erovropsko iskustvo se u velikoj mjeri prate. Prepoznale smo Zakon o ljekovima kao jedan od ključnih koji treba analizirati u vezi sa ovom temom, iz razloga što tangira više važnih pitanja, a to su izdavanje dozvole za lijek, režim izdavanja lijeka odnosno da li će se izdavati na recept ili bez i pitanje same dostupnosti nazalnog spreja”, objasnila je Đuranović.

Istakla je da bi, ako bi se nalokson učinio dostupnim u servisima organizacija civilnog društva, bilo neophodno osigurati određeni mehanizam kontrole.

( B.H. )