"Pariske reminiscence" slikara i pisca Liberta Boba Slovinića: Grad koji živi za umjetnost

Knjiga “Pariske reminiscence” (Interlink - Podgorica) Liberta Boba Slovinića otkriva autorova sjećanja na Pariz kao grad svjetlosti i umjetnosti u kojem je više puta boravio i vidio djela slavnih likovnih stvaralaca, postavljena u nekim od najpoznatijih svjetskih zdanja koja već decenijama, a neka i vjekovima, služe promovisanju umjetnosti na najvećem nivou. Bitan elemenat ove knjige čine i ilustracije, njih više stotina, na kojima su predstavljeni pojedini objekti namijenjeni toj svrhi, tako da uz njih i uz odgovarajući tekst autora čitalac može da u velikoj mjeri upozna Pariz kao prijestolnicu umjetnosti, pogotovo likovne.

Prije iznošenja ličnih utisaka stečenih razgledanjem tih prelijepih objekata i djela umjetnika izloženih u njima, autor je u uvodnim napomenama knjige pojasnio da mu je ULUCG u oktobru 2017. godine odobrilo studijski boravak u Cite Internationale des Arts u Parizu. S obzirom da je i ranije više puta boravio u Francuskoj (bio je rezident tog poznatog internacionalnog umjetničkog centra) Slovinić je imao dovoljno i vremena i mogućnost da solidno spozna ne samo vrijednosti koje taj grad može da pruži umjetniku, već i brojne nedostatke i mane koje u posljednje vrijeme karakterišu sve veće gradove širom svijeta. Osim toga u knjizi su prisutna autorova zapažanja značajnih arhitektosih ostvarenja u Parizu kao i djela najpoznatijih likovnih umjetnika. S posebnim spisateljskim senzibilitetom autor na više mjestra u ovoj knjizi govori o svojem prijatelju, poznatom umjetniku Zlatku Glamočaku, koji mu je tokom boravka u Parizu bio od svestrane i značajne pomoći. Glamočak je rođen u Bihaću (1957) ali je odrastao u Baru gdje je završio osnovnu školu i gimnaziju, a studije vajarstva na Fakultetu primijenjene umjetnosti u Beogradu. Istovremeno, pohađao je i studije vajarstva na Akademiji lijepih umjetmosti u Veneciji. Postdiplomske studije vajarstva završio je na Fakultetu likovnih umjetnosti u Beogradu. Bio je na majstorskim radionicama studija vajarstva na Nacionalnoj školi lijepih umjetnosti u Parizu kao pozvani student. Dobitnik je brojnih međunarodnih i domaćih nagrada, među kojima “Petar Lubarda”, potom “Zlatno dleto”, “Golden Osten” i mnoge druge.

Pored niza drugih djela Glamočak je autor i spomenika Heroj na korzu u Nikšiću koji je urađen u čast crnogorskog narodnog heroja Ljuba Čupića. Godine 2014. stekao je status istaknutog kulturnog stvaraoca Crne Gore.

U knjizi “Pariske reminiscence”, autor pominje i Nacionalni centar umjetnosti i kulture Žorž Pompidu - poznat i kao Bobur jer se nalazi u istoimenoj četvrti Pariza. To je objekat koji se sastoji od Javne informativne knjižare, Nacionalnog muzeja moderne umjetnosti, i Centra za muziku i akustična istraživanja. Izgrađen 1977. godine a naziv je dobio po Žoržu Pompiduu koji je za svog predsjedničkog mandata pokrenuo ideju o izgradnji tog objekta. Centar su dizajnirali italijanski i britanski arhitekti Renzo Piano i Richard Rodgers. Oni su odlučili da na eksterier zgrade budu postabvljeni elementi koji su tipični za interijer što do tada nije bilo uobičajeno. Na ovom objektu su prisutni razni arhitektonski stilovi: High-tech arhitektura, Brutalizam kao i Postmoderna arhitektura.

Slovinić posebnu pažnju posvećuje razgledanju retrospekcije Andre Derena (1880-1954) postavljene u prvom izložbenom bloku. Kako stoji u knjizi, Anri Matis i Andre Deren, smatraju se rodonačelnicima fovizma, a da im je Moris Vlamenk bio veoma blizak, kao i to da su ih slijedili mnogi drugi slikari. Njihova djela iz tog perioda međusobno su bliska, karakteriše ih žestoki i čisti kolorit, a autori se služe komplementarnim sklopovima, što djelima obezbijeđuje posebnu vizuelnu zvučnost i izrazit kontrast toplih i hladnih trijada. Deren je neposredno na salonima upoznao djela Pol Sezana, Pabla Pikasa, Pol Gogena i drugih njegovih savremenika. Najčešći njihovi motivi su pejzaži, rječni tokovi, mostovi, obale, plaže, jedrilice, barke, dokovi, tegljači... Sve je okupano intenzivnim mediteranskim suncem, sa posebnim naglaskom na kontrapunktne odnose svjetlosti i sjenke. Deren je bio školovani umjetnik, akademski je slikao portrete, ljudsku figuru, u početku analitički i objektivistički, ali kasnije veoma efektno fovističkim manirom. Jedan je od istaknutih modernih umjetnika, kojim se Francuzi s pravom ponose.

Liberto Bobo Slovinić u ovoj knjizi pominje i drugi prostraniji blok u kojem je bio, prezentiran retrospektivni pregled radova Dejvida Hoknija rođenog 1937. u Bredfordu, Velika Britanija. Završio je više umjeničkih škola i smatra se jednim od najuticajnijih britanskih savremenih umjetnika. Bavio se crtežom, grafikom, slikarstvom, fotografijom, scenografijom. Aktivan je sudionik pop-arta, (šezdesetih godina), družio se sa Endijem Vorholom, a na njegovu umjetnost posebno su uticali, sinestezija, psihološka karakteristika da neke boje podsvjesno vezuje za muziku, kao i homoseksualitet. Otpočeo je veoma akademski i klasicistički, da bi se tokom godina usmjeravao različitim stilskim pravcima, minimalističkim, asocijativnim, brutalističkim, opartističkim. Njegovao je specifičnu kolaž tehniku, foto-montažu i suspregnutu dekoraciju. Umjetnik izuzetno široke lepeze interesovanja, koji je mijenjao opredjeljenja poput aktuelnih svjetskih tokova.

U Sali na završetku dvije zaista izvanredno pripremljene retrospekcije, nalazili su se brojni katalozi, monografije, razne edicije različitih izdavača, plakati, suveniri i sve ostalo što prati ovakve događaje.

Među mnogobrojnim publikacijama, Slovinić kaže da je pronašao i jednu Galimarovu ediciju o Lusijanu Frojdu (1922-2011), unuku slavnog Sigmunda Frojda, slikaru koji se rodio u Njemačkoj, a živio i stvarao u Engleskoj. Autor kaže da nije imao priliku da se sretne sa njegovom umjetnošću, ali napominje da pregledajući knjigu, postaje sasvim jasno da je riječ o vrhunskom umjetniku koji se bavio nagim ljudskim tijelom i portretom. Životnost slikanog modela i tehničko-tehnološki način izvedbe, bili su impresivni.

U zasebnom objektu ovog impozantnog zdanja autor kaže da su prezentirani radovi poznatog njemačkog umjetnika, Anselma Kifera (1945), njegove slike, skulpture i crteži. Kifer je prvo započeo studije prava, zatim je studirao na Likovnoj akademiji u Frizburgu, nastavio studije u Karslueu i Dizeldorfu. Obišao je Francusku, Holandiju, Italiju, Švedsku. Često je posjećivao svog profesora Jozefa Bojsa, koji je imao presudan uticaj na njegov umjetnički razvoj. U Kiferovom likovnom stvaralaštvu, postoji više usmjerenja i faza, kojih se nije čvrsto pridržavao. U knjizi se kaže da je ovaj slikar problematizovao fotografski: njemačku nacističku prošlost; njemačku tradiciju i duhovnu baštinu; nacističke traume njemačkog i židovskog naroda; sudbinu zapadne civilizacije. U visokim, prostranim salama, izloženo je nekoliko slika zamašnih dimenzija, koje prema karakteristikama pripadaju poluapstraktnim sadržajima, ili enformelno-strukturalističkim varijacijama. U likovno-egzekutivnom postupku, on koristi različite neslikarske materijale, pijesak, šelak, katran, olovo, limove, kartone, slamu. Takvim materijalima postiže izrazitu fakturalnost i reljefnost, dovodeći taktilne vrijednosti do visokog nivoa. Pribjegava direktnim autorskim zapisima na nekim radovima, čime potencira tematsku komponentu, a katkada se iz dubine naslućuju i neke objektivističke asocijativnosti.

Njegovi skulptorski radovi supstituisani su na isti konceptualni način, a izloženi su u visokim vitrinama da bi se sadržaji zaštitili od oštećenja. U niskim ostakljenim vitrinama, izloženo je više zamašnih autorskih blokova, u kojima su prezentirani crtačko-akvarelske varijacije ljudskog tijela.

Prilikom posjete Rodenovom muzeju koji se nalazi u objektu dvorca smještenog u velikom parkovskom kompleksu, autor govori i o susretu sa brojnim skulptorskim cjelinama Ogista Rodena (1840-1917), slavnog francuskog vajara, koji se smatra ocem moderne skulpture. Ogist se likovno obrazovao na pariskoj Školi lijepih umjetnosti a najpoznatija djela su mu: Poljubac, Mislilac, Adam, Eva, Građani Kalea, Kapija pakla, Ugolino sa djecom. Uradio je Balzakov njegov spomenik, a umjetnica Kamij Klodel, bila mu je muza, ljubavnica i model. Roden je poštovao tradicionalne vrijednosti. Kako Slovinić u knjizi kaže, gotovo sva njegova djela, odlikuju se objektivističkim karakteristikama. Tokom kreativnog procesa potencirao je snažne emocije i osobeni karakter ličnosti, a monumentalnost je bila u drugom planu. Upravo zbog savremenog i modernog načina modelovanja formi, neki naručioci portretnih bista i spomeničkih skulptura, nijesu uvijek bili zadovoljni njegovim rješenjima. Izuzetno su mu godila mnogobrojna pozitivna mišljenja stručne i akademske javnosti o njegovim skuptorskim dometima. Roden je bio izuzetno plodan i sadržajan umjetnik. Kao istaknuti skulptor, uvažavan i poštovan stvaralac, Roden je primao mnoge narudžbine od zvaničnika, pa je time njegovo djelo dobijalo veću popularnost, a on kao umjetnik, sticao značajniji društveni i materijalni status. Na policama i u vitrinama, bilo je bezbroj kataloga, monografija, knjiga, vezanih za Rodena...

U Knjizi “Pariske reminiscence” Liberto Bobo Slovinić govori i o objektu Gran Pale u kojem se godinama priređuju samostalne i retrospektivne izložbe značajnih umjetnika, Sezana, Renoara, Lotreka, te organizuju velike kolektivne izložbe: Jesenjeg salona i Salona nezavisnih. Gran Pale, je, kako kaže autor, najoptimalnije mjesto u Parizu za umjetničke prezentacije.

Velika izložba Gogenovog stvaralaštva, organizovana je u sjevernom dijelu palate. Kako kaže Slovinić, stručni tim koji je radio na organizovanju Gogenove izložbe, uložio je ogroman trud i stručno znanje da bi prezentirao umjetničko djelo tog značajnog francuskog umjetnika Pola Gogena (1848 - 1903) koji se likovno školovao u Orleanu. Tokom života, da bi preživio sa velikom porodicom, često se selio i mijenjao mjesta boravka. Osim umjetnosti, angažovao se na mnogim poslovima, bio je pomorac, obišao je mnoga mora i gradove u svijetu, bio broker i obični radnik. Družio se sa umjetnicima, proveo je slikajući dva mjeseca sa Van Gogom u Arlu. Razočaran, doživio je depresivne napade, pokušao je sebi da oduzme život. Kako bi pobjegao od civilizacije i oslobodio se svih nevolja, ostavio je ženu i djecu i otplovio u tropske predjele. Gogen je bio izraziti predstavnik postimpresionizma, uticao je na razvoj ekspresionizma i u formiranju fovizma. Razbolio se i umro u tropskim predjelima.

U knjizi “Pariske reminiscence” autor je dosta prostra posvetio i Salonu FIAC, prezentaciji umjetnosti priređenoj u Pti Paleu. Ta ogromna evropska galerijska smotra, jednogodišnjih umjetničkih ostvarenja organizovana je i na više punktova u Parizu. Na programu su bili klasični i uobičajeni umjetnički radovi, ali i oni koji prate veliki tok, instalacijski radovi, performansi, parade i rasprave. Po značaju i veličini, zauzima drugo mjesto u svijetu.

Novi objekat Francuske filharmonije na autora je ostavio poseban utisak. Nalazila se na sjeveroistočnoj strani grada, u zelenoj oazi parka Vijet. Tamo ga je odveo njegov prijateljj Zlatko Glamočak. Projektant ovog impozantnog zdanja je čuvni francuski arhitekta i dizajner Žan Nuvel (1945) koji je diplomirao na Nacionalnoj akademiji likovnih umjetnost u Parizu. Nuvel je autor brojnih značajnih objekata u Francuskoj i svijetu: Arapski institut, Zakladni centar u Parizu, Opera u Lionu, Trgovački centar u Lilu, Aleri Lafaet u Berlinu, Kulturni centar u Lucernu, Toranj Agbar u Barseloni. Objekat Filharmonije razuđen je po horizontli i vertikali, izuzetno uklopljen u prostor, građen je desetak godina a otvoren je 2015. godine. Kapacitet je 2400 mjesta, izvrsno akustičan. Objekat je obložen prohromskim pločama na kojima se prelomom svjetlosnih zraka pojavljuju jata velikih crnih i bijelih ptica. Na devetom spratu sa zaobljenih krovnih ravni pružao se izuzetan pogled na kompletan grad sa okolinom i brojne reperne objekte Pariza. Nezadovoljan nepoštovanjem autorskog rada, zbog većih izmjena projekta tokom gradnje, Nuvel se javno odrekao svog djela i predao predmet sudu.

Slobodan Bobo Slovinić (Budva,1943) diplomirao je na Akademiji za primijenjene umjetnosti u Beogradu 1966. Do sada je imao preko 50 samostalnih i više od 300 grupnih izložbi u našoj zemlji i inostranstvu. Prilikom boravka u Francuskoj 1982/1983. postaje član “Maison des Artistes”. Autor je knjiga: “Pariski zapisi”, “Umjetničke zbirke CSU Crne Gore”, “Ars Libris”, Herbarijum - Don Đuro - prvi tom trilogije 2021. Potom Šjor Ante - drugi tom trilogije 2023. Povodom šezdeset godina stvaralačkog rada, Narodni muzej Crne Gore objavio je njegovu monografiju. Bavi se slikarstvom i publicistikom. Istaknuti je kulturni stvaralac Crne Gore od 2010. godine. Živi i stvara u Budvi i Podgorici.

( Vujica Ognjenović )