Kako je Ulcinjanin realizovao projekat gradnje naturističkog naselja: O Adi odlučivao Generalštab JNA

Nije bilo lako sagraditi turističko-naturistički (TN) kamp na Adi samo tri decenije nakon Drugog svjetskog rata i tik uz granicu sa tada neprijateljskim režimom Envera Hodže, ali direktor ondašnjeg hotelsko-turističkog preduzeća “Ulcinj”, rođeni Ulcinjanin Miodrag Miško Mirović, nije znao za prepreke.

On je dobro znao kako funkcioniše sistem u patrirjahalnim sredinama uz gvozdene stege Udbe i vojnog vrha - za rizičnu ideju trebalo je pridobiti najviše zvaničnike Republike, a potom i sam Generalštab JNA…

“Pokojni Mirović bio je jedan od najboljih turističkih radnika u bivšoj Jugoslaviji. Bio je veliki vizionar i on je najzaslužniji što turističko-naturistički kompleks na Adi ove godine slavi pola vijeka postojanja”, kaže Ulcinjanin Dželal Hodžić.

Miodragov sin Nikola Mirović kaže da današnji posjetioci tog turističkog kompleksa na ušću Bojane teško mogu da zamisle kako je Ada izgledala početkom sedamdesetih godina prošlog vijeka.

“Granično ostrvo je bilo nenaseljeno i njegova divlja priroda služila je kao mjesto za odlaganje mrtvih životinja. Vodovoda, kanalizacije i struje nije bilo. Granica između Albanije i Jugoslavije bila je dobro čuvana sa obje strane jer su odnosi između dvije komunističke države i njihovih doživotnih lidera Josipa Broza i Envera Hodže, blago rečeno, bili komplikovani”, kaže Nikola u razgovoru za “Vijesti”, podsjećajući na ulogu svog oca u nastanku jedinstvenog kampa na prostorima bivše Jugoslavije…

Mirović je na čelo ulcinjskog hotelijerskog preduzeća došao 1962, u vrijeme kada je u gradu bilo nekoliko hotela sa dominantno inostranom klijentelom. Sa nestvarnim, iako još nevalorizovanim resursima, Ulcinj je dobijao obrise moćne turističke metropole, u predvečerju turističkog buma, koji će mu se, kao neminovnost, dogoditi početkom sedamdesetih godina...

U to vrijeme, turistička agencija iz Njemačke htjela je da uloži novac za izgradnju naturističkog naselja na Adi. Predomislili su se u međuvremenu i novac uložili u hrvatski dio jugoslovenske obale. Složeno je tada bilo posložiti sve kockice u graničnom pojasu koje obezbjuđuju jake vojne snage zemalja u nedobrosusjedskim odnosima dok su rane iz rata još bile svježe.

Da Ada ipak ne ostane pusto ostrvo već postane brend grada i države, koje će posjetiti i kancelar Zapadne Njemačke Vili Brant, pobrinuo se upravo Mirović. Tada mladi turistički radnik osjetio je da je trenutak da Ulcinj turistima već tada osim klasike, ponudi i ono za čim su mnogi od njih tragali u mondenskim ljetovalištima širom Evrope i svijeta - naturistički kamp na pustom, nenaseljenom ostrvu, uz divlju, netaknutu prirodu, sa pješčanom plažom i čarobnim zalascima sunca i daleko od očiju javnosti, tamo gdje caruje tišina.

To ostrvo, za koje su znali uglavnom samo mještani i vojska, Mirović će učiniti planetarno prepoznatim iako su na suprotnoj strani drugog ušća rijeke, samo kilometar-dva dalje, dominirali zastrašujući bunkeri i vojnici sa dugim cijevima, podsjećajući na zategnute odnose država.

Mirović se, priča Nikola, prvo obratio tadašnjem predsjedniku Skupštine SR Crne Gore Vidoju Žarkoviću i generalu, narodnom heroju i delegatu u Saveznom vijeću Skupštine SFRJ Danilu Jaukoviću.

“Oni su, na njegovu molbu, obezbijedili dozvolu Generalštaba JNA i dali političku zaštitu projektu izgradnje turističkog naselja na samoj granici sa Albanijom”, kaže Nikola Mirović.

Mirović je potom obezbijedio kreditna sredstva od tadašnjih beogradskih banaka i angažovao bosansku kompaniju RO “Krivaja” iz Zavidovića radi izgradnje montažnih kućica na Adi. Sprovedena je struja i vodovod iz Ulcinja na ostrvu, a obezbijeđen je bio i trajekt za prevoz turista na Adu. U realizaciju projekta uključila se i njemačka turistička agencija “Miramare”, koja je, budući da se bavila naturističkim turizmom, prepoznala da projekat svojom vrijednošću prevazilazi ne samo državne već i regionalne i evropske okvire. Uložila je oko pola miliona maraka za izgradnju takozvanih crnih vila sa oko 100 kreveta. Ubrzo je postalo jasno da to nije dovoljno, pa su izgrađene takozvane bijele vile i auto-kamp kada je na Adi moglo da ljetuje i do hiljadu i po turista.

“Cijeli ovaj projekat i njegove napore pratila je malograđansko-partijska kritika da je u pitanju ‘avanturizam’ i ‘uništavanje’ preduzeća koje je dobro poslovalo. Danas to možda djeluje nevažno, ali u jednopartijskom sistemu je to moglo da bude veoma opasno. Ipak, moj otac završio je projekat u rekordnom roku. Završeni su svi radovi i TN Ada Bojana otvorena je za turiste 1973. godine”, priča Nikola o dešavanjima na Adi o kojima svjedoči njegova majka Radmila Buba Mirović.

Za prvog direktora naturističkog naselja Mirović je imenovao sugrađanina Sulejmana Liku. Pokazalo se da je to bio dobar potez, jer je Lika opravdao povjerenje svojim radom i sposobnostima.

“TN Ada Bojana počela je da se razvija i širi i nakon očevog mandata. Od 1973. godine pa do osamdesetih godina postala je poznata u cijeloj tadašnjoj Evropi, istočnom komunističkom, ali i u zapadnom dijelu kontinenta. Vili Brant, čuveni njemački kancelar i tvorac “istočne politike” koja je postavila osnove njemačkog ujedinjenja, bio je najpoznatiji gost tog turističkog raja. Dolazili su i predsjednici jugoslovenskih socijalističkih vlada, bankari. Najviše gostiju je bilo iz Zapadne Njemačke, Holandije, Francuske, Italije”, priča Nikola.

Uspjeh sa projektom naturističkog kampa na Adi i izuzetne organizacione sposobnosti, Mirovića će kasnije preporučiti za direktora Montenegroturista. Uspješnu karijeru nastavio je kao predsjednik Opštine Ulcinj od 1982. do 1984, kada je izgrađen Bulevar maršal Tito, današnji Bulevar Skenderbega, zgrade Doma zdravlja, Pošte, policije, Vatrogasnog, Autobske stanice… Vrhunac karijere doživio je kada je imenovan za ministra turizma u Vladi Branka Mikulića. Nakon toga, bio je na čelu Budvanske rivijere u njenim najtežim godinama.

“Za samo godinu rada u Budvanskoj rivijeri uspio je da minus od 18 miliona maraka pretvori u dobitak od dva miliona”, sjeća se Nikola.

Miodrag Mirović bio je i član organizacionog odbora Olimpijade u Sarajevu, dobitnik brojnih priznanja i nagrada, među kojima i nagrade AVNOJ-a.

Umro je 1996. godine u Beogradu.

Sa devedesetim godinama, sankcijama i infalcijom, stigle su i prve ozbiljnije nevolje za TN Ada Bojana. Stranci, u strahu od rata koji je bjesnio u okruženju, gosti su prestali da dolaze pa se “Ulcinjska rivijera”, u okviru koje kamp posluje i danas, okrenula regionalnom tržištu, Srbiji prije svih. Uprkos devastaciji, TN Ada Bojana “napunila” je 50 godina i dalje slovi za jednu od najatraktivnijih turističkih destinacija na Mediteranu. I neodoljivo sjeća na Miodraga Miška Mirovića, nenadmašnog vizionara, tvorca naturističkog impulsa u zemlji i regionu i čovjeka koji je Ulcinj i Crnu Goru, prije pola vijeka, uvrstio na mapu najprestižnijih turističkih destinacija Evrope.

Pelikani u Evropi u ZOO vrtovima, na Adi uobičajena pojava

U autorskom tekstu u prvom broju Ulcinjskih novina povodom Dana oslobođenja Ulcinja, 26. novembra 1982, direktor TN Ada Bojana Sulejman Lika piše da je rijetko još negdje priroda tako čista i besprekorno sačuvana.

“Malo je još mjesta koje je priroda obdarila raznim vrstama biljaka i ptica i gdje se još može kupati u slatkoj i slanoj vodi. Rijetki primjeri ptica, posebno pelikana, raspona krila 2,8 metara, koje Evropa ima samo u ZOO vrtovima, na Adi nijesu atrakcija”, piše Lika.

Konstatuje da je 1973. Ada imala 96 postelja i 300 kreveta u naselju Safari i zapošljavala oko 40 stalnih i 60 sezonskih radnika. Navodi da je 1974. sagrađeno još 320 kreveta.

Od 1975. do 1980. izgrađeno je naselje “Bojana Lux” kapaciteta 600 kreveta, moderan objekat sa velikim restoranom i drugim sadržajima površine 2,5 hiljada kvadrata. Broj radnika 1982. bio je 300, sedam i po puta više nego prilikom otvaranja.

“Na Adi treba dalje graditi i proširiti kapacitete, a posebno obogatiti ih novim sadržajima”, kaže na kraju Lika.

Umjesto dalje gradnje, samo deceniju kasnije, došli su ratovi a sa njima i devastacija...

( Samir Adrović )