Kijev primoran da se više oslanja na EU

Dok su ruski projektili i dronovi napadali Ukrajinu prošlog mjeseca, Ukrajinska pravoslavna crkva je proslavila Božić 25. decembra kao što se proslavlja na Zapadu, umjesto 7. januara kada se slavi u Rusiji, dok Kijev za svoju bezbjednost traži pomoć Zapada.

Ova zima je teška za Ukrajinu dok pažnju svijeta, a naročito Sjedinjenih Država, okupiraju Bliski istok i Gaza, a Kremlj je ponovo u ofanzivi dok se Kijev bori sa manjkom ljudstva i vojnih zaliha.

I za Rusiju raste cijena rata. Komandanti očigledno forsiraju ofanzivu na više frontova sa žestokim gubicima za često ograničene dobitke. Posljednji takav primjer je uništeni grad Avdivka, veliki cilj još od oktobra.

Britansko ministarstvo odbrane objavilo je 30. decembra da ukoliko broj ruskih žrtava u Ukrajini nastavi da na dnevnom nivou raste sadašnjim tempom, Rusija bi mogla izgubiti pola miliona ljudi do kraja 2024.

Međutim, do tada pojedina istraživanja pokazuju da bi Donald Tramp mogao biti u Bijeloj kući i vjerovatno okončati podršku Vašingtona Ukrajini. Mnogi analitičari očekuju da ruski predsjednik Vladimir Putin pokrene novu rundu vojne mobilizacije nakon očekivane izborne pobjede u martu. Njegov cilj je dalje odbijanje ukrajinskih snaga ili dobijanje ustupaka za pregovaračkim stolom.

Vlada ukrajinskog predsjednika Volodimira Zelenskog saopštila je da je Rusija ispalila preko 500 dronova i projektila na Ukrajinu tokom pet dana uoči 2. januara, što je jedan od najžešćih vazdušnih napada od početka rata u februaru 2022. Prije godinu dana na zapadu je bilo zastupljeno mišljenje da Ukrajina ostvaruje prednost, ali je njena pozicija sada manje izvjesna.

Kijev zadržava stav da mu je prioritet izbacivanje ruskih snaga sa svih teritorija koje su zauzeli nakon aneksije Krima i dijela druga dva rusofona regiona 2014. Međutim, ukrajinski zvaničnici sve više optužuju zapad da ne opredjeljuje resurse za tu ambiciju, mada u javnosti tvrde da je podržavaju.

U tom stavu ima dosta istine - vojna pomoć koju pružaju Sjedinjene Države i njihovi saveznici, od municije do pancira, tenkova i bespilotnih letjelica, bila je ograničenija kako u količini tako i u efikasnosti u poređenju sa onim što su prvobitno obećali zapadni zvaničnici.

Sjedinjene Države su se obavezale na vojnu pomoć i opremu vrijednu 46,3 milijarde dolara Ukrajini od početka invazije do kraja oktobra, što je više od dvostruko u odnosu na 18 milijardi dolara koje je obećala Njemačka. Sljedeći najveći donator, Velika Britanija, doprinijela je sa malo manje od 7 milijardi dolara, a zatim slijede manje nordijske, baltičke i istočnoevropske zemlje, neke od kojih sada doniraju više od 2% svog bruto domaćeg proizvoda direktno Ukrajini.

Skoro 45 odsto Ukrajinaca je odlučilo da ove godine slavi Božić isključivo 25. decembra, dok je samo 17 odsto nastavilo da slavi 7. januara

U prvoj godini rata, američka i u manjoj mjeri britanska pomoć bile su od ključne važnosti - naročito antitenkovske rakete koje su blokirale Putinovu ofanzivu i napore da zauzme Kijev.

Ali kako rat napreduje i raste politička nespremnost SAD da šalje zalihe Ukrajini, posebno u Kongresu, odnos Kijeva sa Evropom i Evropskom unijom postaje sve važniji.

To ukazuje na sve veću sumnji da su, bez obzira ko pobijedi na američkim predsjedničkim izborima u novembru, SAD sada sila u opadanju u Evropi a sudbina evropskih članica leži u njihovim rukama.

Bjekstvo od Rusije, prihvatanje Evrope

Za samu Ukrajinu, to gdje će na kraju biti konačna granica možda je manje važno od toga da prozapadna ukrajinska država preživi ruski napad, konačno se veže u trajan i vojno odbranjiv odnos sa Zapadom, a posebno sa Evropom.

Ovo je borba identiteta, ideja i vojski koja traje već vjekovima, od početnog uspona Kijevske Rusije - u mnogo čemu prve prave preteče onoga što je danas moderna Rusija - prije hiljadu godina, do njenog pokoravanja u skorijim vjekovima Moskvi i Kremlju.

Do Hladnog rata, većina u Ukrajini i šire vjerovali su da Ukrajina i njene populacije koje govore ruski i ukrajinski mogu biti zauvijek pokorene. Niz visokih sovjetskih zvaničnika - uključujući lidere Nikitu Hruščova i Leonida Brežnjeva - potekli su iz regiona na granici Rusije i Ukrajine, gdje se sovjetska uprava činila sigurnom koliko i dominacija ruskog pravoslavnog hrišćanstva nekoliko vjekova ranije.

Čak i nakon pada SSSR-a i proglašenja ukrajinske nezavisnosti 1991, istraživanja su pokazala da ukrajinska populacija i politička elita ostaju ili nezainteresovane ili duboko podijeljene oko toga koji put birati onaj prema Rusiji ili prema zapadu.

U periodu 2004-5. i 2013-14, proruske vlade na čijem čelu je u oba navrata bio ukrajinski predsjednik Viktor Janukovič zbačene su u prozapadnim, antiputinovskim “obojenim revolucijama” - a druga je uslijedila skoro odmah nakon što je Kremlj pripojio Krim i na početku sukoba u ukrajinskom rusofonom istočnom regionu Donbas.

Međutim, tokom protekle decenije, a naročito od početka invazije 2022, regioni u Ukrajini koje i dalje kontroliše Kijev djeluju trajno posvećeni tome da zemlja ostane okrenuta ka zapadu.

Putinova invazija je pokazala na šta je sve spreman da to spiječi. Pitanje za 2024. godinu je ponovo da li Kremlj vjeruje da može u potpunosti poraziti Ukrajinu i šta su NATO i Evropska unija spremni da urade da bi to spriječili.

Od 2014. pa nadalje, Vašington i London su bili najveći saveznici vlada u Kijevu, pružajući vojne resurse, kao i obuku i raspoređujući svoje trupe, ratne broodve i avione na ukrajinsku teritoriju, očekujući da će takvi potezi odvratiti dalju agresiju Kremlja.

Tokom prve godine kada se pokazalo da takav pristup ne funkciniše i nakon što je Rusija pokrenula invaziju, Britanija i SAD su bile za kormilom podrške Kijevu. Međutim u skorije vrijeme, mogući povratak Trampa, politički haos u Britaniji i pad zapadnih zaliha oružja jasno su pokazali da je za potiskivanje Rusije potrebno više od kratkoročnih poteza.

Sjedinjene Države i Velika Britanija potpisale su više sporazuma o proizvodnji oružja na vlastitom i na tlu unutar Ukrajine. Međutim, sporazumi sa evropskim proizvođačima, posebno iz Njemačke i baltičkih država, mogli bi stvoriti dugoročnu osnovu za sigurnost kako same Ukrajine, tako i zemalja istočnog krila EU.

U maju 2022. godine, anketa Američkog nacionalnog demokratskog instituta pokazala je entuzijazam unutar Ukrajine za pridruživanje EU od 90%, u poređenju sa samo 73% koji izražavaju želju za pridruživanjem NATO-u. Tokom rata, brojke za NATO su porasle na otprilike isti nivo, ali ostaje da se vidi kako bi administracija Donalda Trampa uticala na povjerenje u taj vojni savez.

Za ljude u Ukrajini, pitanje sa kojim državama ili strukturama na Zapadu se moraju povezati kako bi osigurali trajnu nezavisnost, može se smatrati akademskim. Međutim, pomjeranje Božića - i sada jasni raskol između Ukrajinske pravoslavne crkve i Ruske pravoslavne crkve - ima za cilj da pokaže da je nacionalna i društvena odluka da se trajno raskine sa uticajem Kremlja.

Ne vjeruju svi da je uspjeh zagarantovan. Prema istraživanju agencije Deloit, skoro 45 odsto Ukrajinaca je odlučilo da ove godine slavi Božić isključivo 25. decembra, dok je samo 17 odsto nastavilo da slavi 7. januara. Ukrajinska pravoslavna crkva je jasno stavila do znanja da ljudi mogu da biraju.

Skoro trećina Ukrajinaca je kazala da planiraju da slave oba datuma, makar za sada. Hiljade njih, a možda i više, vjerovatno će stradati na bojnom polju tokom naredne godine kako bi pomogli da se ta odluka oblikuje u godinama koje predstoje.

Autor je kolumnista agencije Rojters

Prevod:N.Bogetić

( Piter Eps )