Crnu Goru za sada ne pitaju o "tri mora"

Crna Gora za sada ne mora da se izjašnjava da li će se priključiti “Inicijativi tri mora“ o kojoj dio evropske štampe, nakon posjete predsjednika Sjedinjenih Država Donalda Trampa Varšavi, bruji kao o američkom “trojanskom konju” kojim se žele obnoviti podjele u Evropi.

Tramp je snažno podržao ovaj saveza tokom boravka u Poljskoj čiji su predsjednik Andžej Duda i njegova hrvatska koleginica Kolinda Grabar Kitarović formalni utemeljitelji. Tramp je tada pozivao 12 članica ovog saveza da isključivo kupuju američki tečni gas i da, kada kupuju oružje, razmišlljaju samo o američkom.

Uticajni njemački nedjelljnik “Die Zeit” ubrzo je objavio da Trump planira da inicijativu politički iskoristi za podjele unutar EU kako bi oslabio novonastale njemačko-francusko dobre odnose i spriječio približavanje Unije i Rusije, dok bi ekonomski obezbijedio tržište za emeričke energente i oslabio energetsku osovinu Berlin - Moskva.

Inicijativu čini 12 zemalja centralne i istočne Evrope, među kojima su Austrija, Bugarska, Hrvatska, Češka, Estonija, Mađarska, Letonija, Litvanija, Poljska, Rumunija, Slovačka i Slovenija. Sve su članice EU, a osim Austrije sve pripadaju bivšem komunističkom bloku i NATO-u. Osnovan je prošle godine na samitu u Dubrovniku tokom kojeg su kao gosti pozvane delegacije Crne Gore, Albanije, Makedonije, Kosova i Turske, kao i predstavnici SAD i Kine.

Izvor “Vijesti” iz Vlade Duška Markovića, koji je želio da ostane anoniman, rekao je da u ovom momentu nema ništa posebno vezano za Crnu Goru.

“Učesnice prvog samita su članice EU i SAD. Ukoliko se inicijativa proširi na članice NATO-a, onda je logično da tu budemo mi i Albanija”, kazao je taj izvor.

Inicijativa se slabo razmatrala kao ozbiljna sve do poruka Trampa, iako je “Volstrit džurnal” prošlog avgusta, nakon potpisiavanja inicijative, tvrdio da je “sve osnovano na insistiranje, gotovo naređenje bivšeg predsjednika SAD Baraka Obame, koji je 2014. u Varšavi istakao hitnu potrebu da se zaustavi širenje ruskih energetskih investicija u Evropi”.

Područje Inicijative Jadran-Baltik-Crno more predstavlja 28 odsto teritorije EU i 22 procenta njenog stanovništa, ali i samo 10 odsto BDP-a. Proklamovani ciljevi Inicijative su jačanje političke, ekonomske, infrastrukturne, energetske i sigurnosne saradnje regije.

Evropski mediji podsjećaju da je “Inicijativa tri mora” zapravo iskaz “starog sna poljskih konzervativaca” zvanog “Međumorje” na osnovu kojeg je Poljska trebalo da stvori svoju zonu uticaja u području između Baltika, Jadranskog i Crnog mora kao i da potiče iz vremena autoritarne vladavine ultrakonzervativnog katolika Jozefa Pilsudskog koji je Poljsku vodio tridesetih godina prošlog vijeka. Sadašnju vladajuću strukturu u Poljskoj, koja je u stalnom sukobu sa EU, smatraju nasljednicima ranijih konzervativnih snaga.

“Die Zeit” napominje da se u diplomatskim krugovima Berlina počinje govoriti kako se kroz ovu inicijativu oživljava američka politike iz vremena starijeg Džorda Buša, čija je administracija dijelila Evropu na staru i novu.

U samom savezu ne vlada saglasnost kad je u pitanju odnos prema Njemačkoj i Rusiji. Poljska, kao vodeća zemlja ove inicijative, ima vrlo jasnu antinjemačku i antirusku politiku, dok sa druge strane Mađarska i Slovačka imaju veoma bliske odnose sa Rusijom. Austrija nema namjeru da tek tako odustane od “Sjevernog toka 2” i dogovora sa Nemačkom o uvozu gasa iz Rusije. Crna Gora, kao i ostale države Jugoistočne Evrope, je članica brojnih regionalnih inicijativa, kao što su Savez za regionalnu saradnju, Berlinski proces, Američko jadranska povelja(A5), u kojima su, na insistiranje Brisela i Vašingtona, zemlje grupisane na različite načine kako bi se primorale na međusobnu saradnju.

Grabar Kitarović podržala Inicijativu, Plenković uzdržan

Sa spoljnopolitičkog plana rasprava o inicijativi se spustila i na unutrašnjopolitički nivo u pojedinim članicama Evropske unije, kao što je Hrvatska.

Lijevo orijentisani mediji i analitičari napali su hrvatsku predsjednicu Grabar Kitarović da je stajanjem iza ove inicijative poremetila odnose sa tradicionalnim hrvatskim partnerom Njemačkom, dok je desničari brane, navodeći da se ovom inicijativom Hrvatska suštinski udaljava od Zapadnog Balkana i jugonostalgije.

Poznati kolumnista Davor Dijanović navodi da projekt “Tri mora” predstavlja adekvatan odgovor na osovinu Berlin-Pariz koja se zalaže za centralizovanu Evropu “više brzina”, gdje bi zemlje bivšega socijalističkog bloka imale podređen položaj, dok bi Hrvatska imala ogromne ekonomske koristi od ovog projekta “izgradnjom terminala na Krku, koji će se spojiti sa već izgrađenim terminalom u Poljskoj i stvoriti alternativu plinskoj osovini Moskva-Berlin”.

Na drugoj strani premijer Andrej Plenković, koji se smatra briselskim đakom, više je nego uzdržan kada su u pitanju “Tri mora” zbog čega smatraju da je on bliže Berlinu.

( Vladan Žugić )