Zapad je dugo potcjenjivao Hute

Noćna mora svakog trgovačkog pomorca: naoružani muškarci sa maskama iskaču iz helikoptera na palubu broda i naređuju civilnoj posadi da legne držeći ih na nišanu i gaseći komunikacione veze.

Ova scena se, kako piše “Fajnenšl tajms”, odigrala krajem prošle godine na teretnom brodu “Galaksi lider”, koji su u Crvenom moru oteli hutski pobunjenici primoravši ga da promijeni pravac ka Jemenu. Bio je to jedan od najsmjelijih napada koje je sproveo ovaj jemenski islamistički pokret na trgovačke brodove u proteklih dva mjeseca.

Hutski napadi su poremetili brodski saobraćaj u ključnoj pomorskoj brodskoj ruti i uvukli u sukob američke i britanske snage. Islamistički pobunjenici su postali jedna od najaktivnijih frakcija u iranskoj takozvanoj Osovini otpora otkad je 7. oktobra izbio rat između Izraela i Hamasa.

Otvorivši front u Crvenom moru, oni su demonstrirali sposobnost grupe koja se povezuje sa Iranom da naudi zapadnim interesima, istakli kredibilitet Huta kao pristalica palestinskog cilja i lansirali ih na regionalnu i međunarodnu scenu, kazali su analitičari za “Fajnenšl tajms”

Huti su “veoma dobri vojni preduzetnici” koji grabe svaku “priliku” koja se ukaže u ratu, kazao je Farea al Muslimi, jemenski ekspert u organizaciji Čatam haus.

“Oni istinski vjeruju da je došla prava prilika da brane Palestinu i suprotstave se Izraelu, i da pokažu koliko su licemjerne druge arapske zemlje”, kazao je on za FT. “Dokgod traje rat u Gazi, Huti će eskalirati situaciju na Crvenom moru”.

U tom procesu, oni stvaraju značajan izazov za SAD i njihove zapadne saveznike, koji su primorani da odmjeravaju svoju odlučnost da sačuvaju ključnu plovidbenu rutu u odnosu na rizik od širenja nereda u regionu koji je već na ivici zbog rata u Gazi. Jučerašnjim napadima bombardera, brodova i podmornica na mete širom Jemena, američke i britanske snage su poslale signal da će braniti svoje trgovačke interese. Predsjednik SAD Džo Bajden je kazao da su “ciljani napadi jasna poruka da Sjedinjene Države i partneri neće tolerisati napade na ljudstvo ili dozvoliti neprijateljskim akterima da ugroze slobodu plovidbe”.

Jedan američki zvaničnik kazao je da su mete birane kako bi se oslabila sposobnost Huta da napadaju: “Gađali smo vrlo konkretne kapacitete na vrlo konkretnim mjestima pomoću preciznih projektila”.

Britansko ministarstvo odbrane je saopštilo da postoje indikacije da je “zadat udarac kapacitetima Huta da ugrožavaju trgovačke brodove”. Zvaničnici su, kako je prenio Rojters, kazali da za sada nijesu planirane dalje akcije.

Huti, koji skoro deceniju kontrolišu većinu Jemena, saopštili su da je pet njihovih boraca ubijeno u ukupno 73 napada. Obećali da će se osvetiti i nastaviti napade na brodove u znak podrške Palestincima protiv Izraela.

Napadi Huta primorali su komercijalne brodove da idu dužim, skupljim putem oko Afrike, izazivajući strahove od novog talasa inflacije i poremećaja lanca snabdijevanja. Proizvođač automobila Tesla je saopštio da su kašnjenja u isporuci djelova iz Azije zbog nemira u Crvenom moru natjerala kompaniju da zatvori svoju fabriku u Njemačkoj na dvije nedjelje.

Maersd, danska brodska kompanija, nedavno je suspendovala sav tranzit preko Crvenog mora u “doglednoj budućnosti”, pridruživši se još desetini drugih kompanija, uključujući i energetsku grupu BP u naporima da izbjegnu tu rutu.

Američki zvaničnici optužuju Iran da je “duboko umiješan” u planiranje hutskih napada na brodove, tvrdeći da pobunjenici koriste iranske dronove i da Teheran pruža “taktičke obavještajne podatke” grupi. Iranski zvaničnici hvale napade Huta, ali su odbacili američke tvrdnje da je Teheran uključen u planiranje ili da snabdijeva grupu oružjem.

Teheran insistira da militantne grupe unutar Osovine otpora - koja takođe uključuje Hamas i libanski Hezbolah - djeluju nezavisno.

Huti, koji pripadaju zaidiskom šiitskom islamskom ogranku, nijesu ideološki povezani sa Iranom ili drugim šiitskim militantnim pokretima u regionu. Međutim, oni su se približili Islamskoj Republici nakon što su vodili skoro devetogodišnji rat protiv saudijske koalicije koja je intervenisala u jemenskom građanskom sukobu nakon što su Huti zbacili jemensku vladu.

Huti kontrolišu većinu sjevera zemlje, uključujući luku Hodeida, gdje se nalazi brod “Galaksi lider”.

Iran je juče saopštio da osuđuje amričko-britanski napad na Hute u Jemenu upozoravajući da će to izazvati “nesigurnost i nestabilnost” u regionu.

Da li će udari zaista obeshrabriti dalje napade na brodove, zavisiće od toga kako će Huti odgovoriti, izjavio je za Rojters Tobias Bork, stručnjak za bezbjednost na Bliskom istoku u Britanskom kraljevskom institutu. Huti žele da se predstave kao branitelji palestinskog pitanja i protivnici Zapada, ali su uglavnom zabrinuti zbog očuvanja vlasti. “Da li je ovo način na koji žele da završe” rekao je Bork. “Išlo im je dobro, uspjeli su da prežive posljednjih osam godina, proširili su svoju moć, ali sada privlače vazdušne udare od najmoćnije vojske na svijetu”.

Muslimi iz Čatam hausa, međutim, tvrdi da su strane i domaće snage dugo potcjenjivale Hute, grupu očvrslu u borbama iz krute planinske jemenske pokrajine na dalekom sjeveru koji je godinama ratovala sa koalicijom koju su predvodili Saudijci.

“Ovo je moćna grupa”, kazao je on. “Naslijedila je rusko oružje od bivše vlade, izgradila svoje kapacitete a nakon osam godina rata izbila je na čelo krijumčarenja oružja između Jemena i Roga Afrike, Bliskog istoka i Irana. Huti će ići dalje čak i od onoga što bi Iran želio”.

On ističe da su godine vazdušnih udara Saudijske Arabije prethodno uzrokovale velike patnje jemenskom narodu, ali da nijesu mnogo uticale na obeshrabrivanje hutskih napada: “Saudijci su devet godina sprovodili tu strategiju u Jemenu i očigledno im nije uspjelo.”

Mnogi stanovnici Jemena preziru Hute, koji su optuženi za mnoštvo zloupotreba, ali palestinski cilj prevazilazi frakcione podjele u zemlji. Juče, do popodnevnih sati, veliki broj ljudi okupio se u centru Sane i drugih gradovima noseći palestinske i jemenske zastave i uzvikujući slogane protiv Izraela i SAD.

Veliki broj građana juče je takođe u strahu od novog dugog konflikta pohrlio na benzinske pumpe.

“Prisutna je velika zabrinutost da će se ponoviti nestašice goriva i da će zalihe hrane biti oskudne”, rekao je za Rojters Ali Ahmad, 52. “Žurimo da napunimo rezervoar, a kupili smo brašno i pirinač u slučaju bilo kakvog hitnog slučaja jer očekujemo odgovor od strane Huta i eskalaciju situacije.”

Cijena nafte juče je naglo skočila zbog zabrinutosti da bi snabdijevanje moglo biti poremećeno, pri čemu je cijena Brent nafte porasla za 2 dolara. Prema podacima o praćenju komercijalnih brodova najmanje četiri naftna tankera juče su promijenila putanju kako bi izbjegli Crveno more.

Vidno odsustvo Italije, Španije i Francuske iz vojne operacije

Činjenica da se Italija, Španija i Francuska nijesu priključile američkim i britanskim napadima na Hute u Jemenu, i da se nijesu čak pridružile ni državama koje su u saopštenju opravdale napad, naglašava podjele na Zapadu oko načina na koji se treba ophoditi prema ovoj islamističkoj grupi.

Holandija, Australija, Kanada i Bahrain su pružili logističku i obavještajnu podršku za američko-britansku operaciju, dok su Njemačka, Danska i Južna Koreja potpisale zajedničko saopštenje u kojem podržavaju napade na pozicije Huta.

Izvor iz kabineta premijerke Đorđe Meloni kazao je za Rojters da je Italija odbila da potpiše saopštenje, i da zbog toga od te zemlje nije traženo da učestvuje u napadima. Međutim, izvor iz vlade je kazao da je od Italije traženo da učestvuje, ali da je odbila iz dva razloga. Prvi je što je za uključivanje Italije neophodno odobrenje parlamenta, što bi potrajalo, a drugi je taj što Rim preferira politiku “smirivanja” u Crvenom moru.

Jedan francuski zvaničnik, koji je želio da ostane anoniman, rekao je da Pariz strahuje da bi učešćem u napadima koje predvode SAD Francuska izgubila legitimitet u razgovorima o smirivanju tenzija između Hezbolaha i Izraela. Ipak, izražavajući svojevrsnu podršku akciji, Ministarstvo spoljnih poslova Francuske izdalo je juče saopštenje u kojem navodi da Huti snose odgovornost za eskalaciju.

Španska ministarka odbrane Margarita Robles izjavila je da Madrid nije pridružio vojnoj akciji u Crvenom moru jer želi da promoviše mir u regionu. “Svaka zemlja treba da objasni svoje postupke. Španija će uvijek biti posvećena miru i dijalogu”, rekla je novinarima u Madridu.

Iz NATO-a je juče saopšteno da su vazdušni napadi SAD i Velike Britanije na pobunjenike Hute u Jemenu bili “odbrambeni”. “Napadi su bili odbrambeni i imali su za cilj da se očuva slobodna plovidba na jednom od najvažnijih morskih puteva na svijetu”, rekao je portparol NATO Dilan Vajt.

Međutim, Redžep Tajip Erdogan predsjednik Turske, članice NATO-a, kritikovao je juče napade kao prekomjernu upotrebu sile i optužio SAD i Britaniju da pretvaraju Crveno more u “more krvi” i rizikuju eskalaciju sukoba u regionu.

Napad na Hute u Jemenu osudila je i Rusija tvrdeći da se radi o još jednom primjeru “anglosaksonskog izopačivanja rezolucija Savjeta bezbjednosti UN”. Portparolka ministarstva inostranih poslova Marija Zaharova je kazala da napadi pokazuju “potpuno nepoštovanje međunarodnog prava” i da “eskaliraju situaciju u regionu”.

Saudijska Arabija je pozvala na uzdržanost i “izbjegavanje eskalacije” i navela da sa “velikom zabrinutošću” prati situaciju.

( N. Bogetić )