"Da vještačkoj inteligenciji, ali samo odgovorno, ipak moramo da budemo oprezni"

Vještačka inteligencija je vruća tema na Svjetskom ekonomskom forumu u Davosu. Politički i poslovni lideri ozbiljno raspravljaju o toj tehnologiji koja osvaja svijet.

Šetalište u Davosu preplavljeno je plakatima koji veličaju dostignuća vještačke inteligencije. Postoji čak i čitav jedan paviljon posvećen toj tehnologiji budućnosti. Prikladno je nazvan „AI House“ – „Kuća vještačke inteligencije“. To je jedna od najtraženijih adresa na ovogodišnjem Svjetskom ekonomskom forumu, na kojem poslovni lideri raspravljaju o rizicima i šansama koje nudi vještačka inteligencija i smišljaju kako da efikasno usvoje i primijene tu tehnologiju.

Osjećaj optimizma preovladava kada je riječ o upotrebi vještačke inteligencije u oblasti zdravstvene zaštite i obrazovanja. Tom entuzijazmu često, međutim, prethodi upozorenje, a ono glasi: „Da vještačkoj inteligenciji, ali samo ako se postupa odgovorno“. Onda slijedi i obavezna rečenica: „Ipak, moramo da budemo oprezni.“

Svjetski ekonomski forum je u svom godišnjem istraživanju rizika kao najveću opasnost u naredne dvije godine označio dezinformacije koje mogu da se šire upotrebom vještačke inteligencije. U istraživanju se navodi da će ove godine, u kojoj će na birališta širom sveta izaći više od dvije milijarde ljudi (SAD, Indija, Rusija…), „centralnu ulogu imati spona između falsifikovanih informacija i socijalnih nemira“.

Međunarodni monetarni fond upozorio je da će tehnološka revolucija uticati na gotovo 40 odsto radnih mjesta u svijetu, uključujući i poslove za visokokvalifikovanu radnu snagu. U razvijenim ekonomijama to bi moglo da obuhvati čak 60 odsto radnih mjesta.

Iako bi siromašne zemlje i zemlje u razvoju mogle da se suoče s manje direktnih posljedica i poremećaja zbog sve veće primjene vještačke inteligencije, MMF ipak upozorava da će se mnoge od tih zemalja boriti da iskoriste prednosti vještačke inteligencije zbog nedostatka infrastrukture i kvalifikovane radne snage, povećavajući time rizik da vještačka inteligencija vremenom pogorša nejednakost među zemljama.

„U većini scenarija, vještačka inteligencija će vjerovatno pogoršati nejednakost. To je zabrinjavajući trend, s kojim kreatori politike moraju proaktivno da se pozabave, kako bi spriječili da tehnologija dodatno podstiče društvene tenzije“, rekla je šefica MMF-a Kristalina Georgijeva već na početku ovogodišnjeg Svjetskog ekonomskog foruma u Davosu.

Rizici se povećavaju

Jedna od najvećih briga je kvalitet podataka kojima se napajaju različiti modeli veštačke inteligencije, ali i pitanje kako tehnologija generiše i dovodi do povećanja visokokvalitetnih manipulativnih sadržaja i dubinskih lažiranja, a sve uz relativno niske troškove.

Kritičari kažu da kompanije koje se bave vještačkom inteligencijom do sada nisu bile transparentne u pogledu izvora podataka koji pokreću njihove velike modele za obradu jezika, kao što je npr. ChatGPT. To izaziva zabrinutost oko pouzdanosti njihove baze podataka.

„Da li su uzeli podatke iz Fortrana (programski jezik, prim.aut.) ili su uzeli podatke iz djelova Reddita (platforma podataka, koju kreiraju korisnici)? O tome može samo da se nagađa“, kaže za Dojče vele (DW) Džejms Lendej, profesor informatike na Univerzitetu Stanford.

„Ono što znamo jeste da uneseni podaci s kojima programi vještačke inteligencije operišu, uglavnom dolaze sa Zapada i imaju zapadnu perspektivu. Kulturne vrijednosti ugrađene u te podatke, nisu prikladne za sve kulture. To je skoro pa jedan oblik imperijalizma“, primećuje prof. Lendej ujedno ukazujući na „tri D-pretnje“ koje predstavljaju takvi modeli vještačke inteligencije: dezinformacije, dubinske laži i diskriminacija.

Podrška za vještačku inteligenciju

Uprkos svim trenutnim nedostacima, vještačka inteligencija se reklamira kao svojevrsna „velika promjena pravila igre u industriji“. Tehnološki lideri je hvale, naglašavajući da je ta tehnologija dovela do velikog skoka u produktivnosti.

Najdžel Vaz, izvršni direktor „Publicis Sapient“, digitalnog ogranka francuske reklamne agencije „Publicis“, kaže da je vještačka inteligencija dovela do povećanja produktivnosti od 30 do 40 odsto u razvoju softvera. „Ona programerima omogućava da se više fokusiraju ne toliko na generisanje koda, koliko na stvarne ideje“, rekao je Vaz na panel-diskusiji u Davosu.

Stručnjaci ukazuju i na potencijalne prednosti vještačke inteligencije u obrazovanju, gdje bi djeca kojima je pristup školi ograničen, jednog dana mogla da imaju imati ličnog nastavnika. Ili zdravstvenoj zaštiti, pri čemu vještačka inteligencija već danas pomaže u poboljšanju kvaliteta u njezi pacijenata.

Predsjednica Evropske komisije Ursula fon der Lajen, koja za sebe kaže da je „tehnološki optimista“, slaže se s tim: „Vještačka inteligencija može da poveća produktivnost brzinom koja je bez presedana“, rekla je u Davosu. „Evropa mora da unaprijedi svoja pravila i pokaže put ka odgovornoj upotrebi vještačke inteligencije. Jer, riječ o tehnologiji koja poboljšava ljudske sposobnosti, poboljšava produktivnost i koja služi društvu.“

Ipak, oduševljenje koje je tokom prošle godine izazvala upotreba generativne vještačke inteligencije, mogla bi malo i da se ohladi, jer se kompanije bore sa modelima korišćenja te tehnologije i nesigurnošću oko propisa koji se tiču njene upotrebe, kaže Aleksandra Musavizade, izvršna direktorka platforme „Evident“, koja je specijalizovana za praćenje uvođenja vještačke inteligencije u bankarski sektor.

„Postoji ogroman hajp i mnogo istraživanja o tome šta generativna vještačka inteligencija može da uradi za firme, ali je to izuzetno teško implementirati“, kaže Musavizade za DW. „Postoji jasno razumijevanje šta veliki modeli za obradu jezika mogu da urade, ali prisutna je i neodlučnost i oklijevanje u pogledu toga da li su oni dovoljno pouzdani za upotrebu u firmama.“

Kako odgovorno koristiti vještačku inteligenciju?

U Davosu se mnogo pričalo i o tome kako uz najmanji mogući rizik iskoristiti prednosti tehnološke revolucije koju donosi vještačka inteligencija. Ramaja Krišnan, stručnjak za digitalnu transformaciju na Univerzitetu Karnegi Melon, kaže da se rizici od gubitka posla mogu smanjiti praćenjem lokalnih tržišta rada u realnom vremenu, s ciljem da se promjene potreba poslodavaca brzo uoče.

Malo je vjerovatno da će vještačka inteligencija biti zamjena za sve zadatke u određenom zanimanju“, kaže Krišnan, koji je inače i član Nacionalnog savjetodavnog odbora za vještačku inteligenciju američkog Ministarstva trgovine. Postizanje svesti o promjenama koje vještačka inteligencija donosi na tržište rada, pomoći će da se uoče nedostaci u vještinama, a radnici osposobe za nove zadatke i da im se pomogne u tranziciji, odnosno napuštanju poslova za koje više potreba ne postoji, smatra Ramaja Krišnan.

Kada su u pitanju dezinformacije, kompanije se već trude da bolje informišu korisnike. Gugl je, na primer, napravio „SynthID“, alatku za prepoznavanje vodenih žigova i identifikaciju slika generisanih vještačkom inteligencijom. Međutim, trenutno ne postoje jedinstveni industrijski standardi.

„Naš zahtjev bi trebalo da bude da svaki model vještačke inteligencije, kada pravi i razvija neki sadržaj, pruži informaciju o porijeklu teksta, odnosno uputi na originalan izvor i oslobodi alat pomoću kojeg može da se odredi vodeni žig odnosno porijeklo sadržaja, tako da svako onaj ko stupi u interakciju može da bude informisan da li je u interakciji sa sadržajem generisanim vještačkom inteligencijom ili ne“, kaže Krišnan za DW.

( Deutsche Welle )