Upotreba vještačke inteligencije u medijima pokreće pitanja o novinarskoj etici

Sa razvojem napredne vještačke inteligencije i njene sposobnosti da pomogne u širenju pogrešnih vijesti i dezinformacija, neki medijski stručnjaci vjeruju da bi novinarska industrija trebalo da usvoji jedinstvene standarde za ovu novu tehnologiju.

Među pitanjima o kojima razgovaraju šefovi redakcija je kako se na vještačku inteligenciju — koja je ranije pravila greške i takozvane digitalne halucinacije, a već se koristi za kreiranje duboko lažnih sadržaja (deepfakes) — može etički osloniti industrija čiji kredibilitet zavisi od povjerenja.

"Mislim da će trebati neko vrijeme da novinske organizacije razviju najbolje prakse", rekao je Džared Šreder, vanredni profesor specijalizovan za medijsko pravo i tehnologiju na Školi novinarstva Univerziteta u Misuriju.

"Još uvijek nema utvrđenih najboljih praksi i imamo dva problema: ovo je novo i mijenja se. Nismo završili. Današnja vještačka inteligencija biće drugačija sljedeće godine i za pet godina", dodao je on.

Generativna vještačka inteligencija predstavlja zanimljivu dilemu za industriju koja pati od ekonomskog pada. Tehnologija može pomoći u proizvodnji transkripata, uređivanju kopija, naraciji audio ili TV paketa i kreiranju slika. A istraživačke novinske kuće su se dugo oslanjale na nju da bi pregledale velike baze podataka.

Ali to takođe predstavlja rizik od kršenja autorskih prava i plagijata, zajedno sa greškama.

Njujork tajms je prošlog mjeseca tužio Open AI i Majkrosoft (Microsoft) zbog kršenja autorskih prava. Avgustovski izvještaj organizacije NjuzGard (NewsGuard) otkrio je da čet-botovi vještačke inteligencije plagiraju hiljade novinskih članaka.

Kako novinske organizacije počinju da usvajaju standarde i prakse, mnogi stručnjaci se slažu da je vještačka inteligencija korisna alatka za novinarstvo, ali da su ljudi i dalje potrebni da nadgledaju njenu primjenu.

"Kao novinaru nije mi dozvoljeno da koristim vještačku inteligenciju za pisanje svojih priča ili bilo šta slično", rekao je Rajan Hit, dopisnik za globalne tehnološke teme za novinsku veb stranicu Aksios.

"Dobro je koristiti je da malo istražite i zatražite inspiraciju, ali ne možete je koristiti za stvarno izvještavanje ili sastavljanje svojih članaka", rekao je on za Glas Amerike.

Novinske kuće koje su eksperimentisale sa upotrebom vještačke inteligencije koja mijenja novinare učinile su to sa samo ograničenim uspjehom.

Američka medijska kuća Sports ilustrejted (Sports Illustrated) u novembru je optužena za objavljivanje sadržaja generisanih vještačkom inteligencijom pod lažnim autorskim potpisima. Sports ilustrejted je demantovao optužbe, saopštivši da je treća strana obezbijedila sadržaj. Sljedećeg mjeseca otpustili su više rukovodioce, ali su negorali da je ta odluka povezana sa optužbama u vezi sa vještačkom inteligencijom.

Sports ilustrejted je u petak ponovo postao tema u medijima, najavljujući masovna otpuštanja zaposlenih nakon što su izgubili ugovor o licenciranju zbog propuštenih isplata.

Odvojeno, eksperiment tehnološke veb stranice Sinet (CNET) sa vještačkom inteligencijom početkom prošle godine rezultirao je desetinama članaka koji sadrže greške. Nakon što je objavio najmanje 41 ispravku, sajt je objavio da više neće objavljivati članke koje je u potpunosti proizvela vještačka inteligencija.

Rajan Hit iz Aksiosa je rekao da je njegova medijska kuća usvojila oprezniji pristup.

"Oni prepoznaju da je to definitivno velika transformacija, pa su angažovali ljude poput mene da puno radno vrijeme pišu o vještačkoj inteligenciji", rekao je on. "Ali oni žele da zastanu i prvo promisle o tome".

Aksios nije usamljen u zapošljavanju ljudi koje će se fokusirati na vještačku inteligenciju. Njujork tajms je prošlog mjeseca najavio da će postaviti Zaka Sjuarda za uredničkog direktora inicijativa za vještačku inteligenciju.

U saopštenju za štampu, izdavač je naveo da će Sjuardov posao biti da uspostavi principe za korišćenje vještačke inteligencije u organizaciji.

Glas Amerike je zatražio intervju od Tajmsa, ali je list odbio.

Drugi, poput Asošijeted presa (AP), potpisuju ugovore o licenciranju sa Open AI-em, proizvođačem ČetDži-pi-tija (ChatGPT).

AP je takođe odbio zahtjev Glasa Amerike za intervju. Ali u saopštenjima za štampu, novinska agencija je navela: "Tačnost, pravičnost i brzina su vodeće vrijednosti za izvještaj AP-a i vjerujemo da pažljivo korišćenje vještačke inteligencije može poslužiti ovim vrijednostima i vremenom poboljšati naš rad".

Posljedice upotrebe vještačke inteligencije na redakcije ključni su trend za 2024. godinu, posebno u godini kada će se u više od 40 zemalja održati značajni izbori.

"Prihvatanje najboljeg od vještačke inteligencije uz upravljanje rizicima biće osnovni narativ za godinu koja je pred nama", napisao je Nik Njuman, viši naučni saradnik Rojtersovog instituta za proučavanje novinarstva u godišnjem izvještaju te organizacije o medijskim trendovima.

Napominjući da su pitanja o poverenju i intelektualnoj svojini ključna, Njuman je dodao: "Izdavači takođe mogu da vide prednosti u tome da svoje poslovanje učine efikasnijim i relevantnijim za publiku".

Lideri informativnih redakcija i organizacija koje nadziru rad medija takođe učestvuju u debati.

Nobelovka Marija Resa pridružila se Reporterima bez granica i drugim grupama u objavljivanju Pariske povelje o vještačkoj inteligenciji i novinarstvu u novembru. Kreatori povelje kažu da žele da ona služi kao etički plan za upotrebu vještačke inteligencije u novinarstvu i žele da novinske organizacije usvoje njenih 10 principa.

Ali do sada, povelju nisu usvojile mnoge novinske organizacije, a lista novinara koji koriste vještačku inteligenciju raste.

Pandorina kutija je otvorena, rekao je Šreder, dodajući: "Bilo bi opasno za novinarstvo da ne razmišlja o tome kako treba da se koristi vještačka inteligencija. To ne znači da bi svaka novinska organizacija trebalo da je koristi na isti način."

Čini se da neke vlade dijele to mišljenje.

Tokom saslušanja pred pododborom Odbora Senata SAD za pravosuđe 10. januara razmatrni su i negativni aspekti o tome kako bi tehnologija mogla da utiče na novinarstvo.

"To je u stvari savršena oluja pada prihoda i eksplodiranja dezinformacija, a veliki dio uzroka ove savršene oluje su u stvari tehnologije poput vještačke inteligencije", rekao je senator Ričard Blumental, demokrata iz Konektikata, koji je predsjedavao saslušanjem.

U decembru je Evropska unija usvojila Zakon o vještačkoj inteligenciji, kako bi osigurala bezbjedno i transparentno korišćenje tehnologije. Uključeni su zahtjevi za tehnološke kompanije da otkriju kada sadržaj generiše vještačka inteligencija.

Medijski stručnjaci takođe naglašavaju transparentnost i ljudski nadzor u svojim raspravama o tome kako i kada se veštačka inteligencija koristi u novinarstvu.

( Glas Amerike )