Kineska špijunska služba izlazi iz sjenke

Upečatljivi oglas kineskog Ministarstva državne bezbjednosti, obavještajne agencije koja uliva strah, počinje sjenkom agenta koji hoda kroz mračni tunel, prizorom koji podsjeća na naslovnu stranu romana Džona le Karea. “Ko sam ja?” pita misteriozni glas. “Ja sam ova silueta pored tebe... Suočavam se sa svijetom koji se neprestano mijenja i nadolazećim talasom tame”.

Dramatična reklama, koja aludira na prirodne katastrofe, društvene nerede i pandemiju, objavljena je ovog mjeseca povodom Nacionalnog dana policije i najnoviji je znak da vodeća obavještajna služba Kine izlazi iz sjenke kako bi istakla svoju ulogu u borbi protiv “podmetanja, separatizma, terorizma i špijunaže”.

Ovog mjeseca, agencija, koja sve više objavljuje svoje istrage, optužila je britansku tajnu obavještajnu službu, poznatu kao MI6, da je obučila stranog konsultanta da špijunira Kinu. Prošle godine tvrdila je da je uhapsila kineskog državljanina koji je radio za američke obavještajne službe.

Osnovana 1983. godine za vrijeme reforme ranijih agencija, MSS je civilna tajna policija koju SAD opisuju kao kombinaciju FBI i CIA

Analitičari tvrde da je sve javniji profil MSS-a dio rastućeg fokusa predsjednika Sija Đinpinga na bezbjednost, budući da najmoćniji kineski lider od Mao Cedunga pokušava da pojača svoj stisak u zemlji. Pored geopolitičkih tenzija sa SAD i njihovim saveznicima, Si se suočava sa rizikom od usporavanja ekonomskog rasta i eskalacije trgovinskog rivaliteta sa EU. U ovako krhkom okruženju, analitičari tvrde da MSS uživa sve veći politički status i snagu.

“Veći publicitet odražava povećanje političkog statusa MSS-a koji ne samo da se ne usteže od javnih istupa već i da ima političku podršku da izdaje saopštenja u ime vlade”, kazao je Aleks Joske, konsultant u McGrathNicol i autor knjige “Špijuni i laži” o MSS-u.

Osnovana 1983. godine za vrijeme reforme ranijih agencija, MSS je civilna tajna policija koju SAD opisuju kao kombinaciju FBI i CIA. Njen doseg se proteže širom kineskog društva, od centralnog ministarstva do pokrajinskih i opštinskih ogranaka.

Agencija, za koju kolege iz SAD tvrde da je odgovorna za kontraobavještajne aktivnosti kao i za političku bezbjednost komunističkog režima, optužena je za rasprostranjenu špijunažu u inostranstvu, uključujući regrutovanje ekstremno desničarskog belgijskog političara kako bi sprovodio operacije širenja uticaja u Evropi.

Unutar Kine, MSS je raskrstio sa tajnovitim pristupom iz prošlosti budući da je Sijeva vlada pojačala upozorenja javnosti o opasnostima špijunaže. U 2021. godini, agencija je objavila detalje o regrutnom procesu, a prošle godine je otvorila zvanični nalog na WeChatu, najpopularnijoj društvenoj mreži, gdje objavljuje informacije na dnevnom nivou.

Postovi variraju od prepričavanja priče o prvoj smrti CIA agenta na dužnosti, koji je ubijen 1950. na Tibetu, do informisanja građana o aktivnostima kontrašpijunaže protiv tajvanskih “separatista”.

“U prošlosti, vidjeli smo da su druge stvari imale prednost u odnosu na nacionalnu bezbjednost”, kazao je Adam Ni, izdavač lista “China Neican”.

Ni je kazao da je tokom perioda “reformi i otvaranja” koji je uslijedio nakon vladavine Mao Cedunga, naglasak Kine bio na ekonomskom rastu i očuvanju dobrih odnosa sa trgovinskim partnerima. “Ali sada vidimo da se fokus sve više usmjerava na nacionalnu bezbjednost”.

On je ukazao na izmjene zakona protiv špijunaže kojima je proširenja kineska definicija špijunaže, kao i na novi zakon o podacima i pretresima stranih konsultantskih kompanija koji je uveden prošle godine.

“MSS ima veću ulogu... zbog pomjeranja fokusa na nacionalnu bezbjednost i potrebe da se uvjeri javnost da postoji realan rizik”, kazao je Ni dodajući da vlasti sve više koriste društvene mreže.

Peking je 2016. godine obilježio prvi godišnji “Dan obrazovanja o nacionalnoj bezbjednosti” stripom pod naslovom “Opasna ljubav” koji upozorava žene da budu oprezne prema strancima, koji mogu biti špijuni. Kina je 2021. uvela i “Dan nacionalne policije”.

Rukovodstvo MSS-a je takođe dobilo i veći politički status, što odražava njihovu sve veću ulogu u javnosti, kazao je Joske. Čen Jisin, ministar državne bezbjednosti i njegov prethodnik Čen Venking unaprijeđeni su na važnije pozicije unutar Komunističke partije u odnosu na prošle obavještajne šefove.

Čen Venking je, na primjer, prvi bivši ministar MSS-a koji je imenovan u partijski 24-člani politbiro i centralni sekretarijat. U prošlosti je frakciona politika sprečavala vođe da unaprijede rukovodioce MSS-a na tako visoke položaje, izjavio je Joske.

Proširivanje ovlašćenja agencije dolazi u trenutku dok Komunistička partija Kine (KPK) usvaja širi pogled na bezbjednost koji obuhvata podatke, tehnologiju, okolinu i druge probleme.

“Mnoge stvari se sada tumače ili posmatraju unutar djelova Kineske komunističke partije kao državna bezbjednost”, rekao je Joske, što ne “obećava ništa dobro za saradnju i angažovanje Kine sa ostatkom svijeta”.

Drugi eksperti su kazali da kinesko ekonomsko usporavanje možda izaziva jačanje državnih bezbjednosnih službi, dok vlasti strahuju da bi finansijski rizici, uključujući veliku zaduženost lokalnih vlada i preduzeća, mogu izazvati socijalne nerede.

“Kineska ekonomija je u prilično lošem stanju”, kazao je Su Čengang iz Centra za kinesku ekonomiju i institucije na Stenford univerzitetu. “Kineska komunistička partija svjesna je te opasnosti i shvata da bi ukoliko izbije finansijska kriza, posljedice mogle biti katastrofalne”.

MSS je povremeno komentariše ekonomiju na društvenim mrežama u naporu da dobije podršku javnosti. Prošle nedjelje objavio je onlajn strip o potrebi da se zaštite kritični mineralni resursi od pohlepnih zapadnih sila.

Od 2022. godine, agencija takođe sarađuje s produkcijskom kućom u Šangaju na ponovnoj izradi kineskog crtanog filma iz 1980-ih, “Crni mačak detektiv”, prikazujući po jednu epizodu godišnje na Nacionalni dan policije. U ovogodišnjoj epizodi, Crni mačak, u svojoj retro policijskoj uniformu sa prevelikim epoletama i bijelim rukavicama, pobjeđuje kradljivce podataka i glavnog zlikovca, miša Jednouha i spasava grad Šuma što ističe pojačani fokus agencije na online bezbjednost.

“Bez bezbjednosti podataka, nema bezbjednosti u Šumi”, kazao je šef Crnog mačka.

Prevod: N.Bogetić

( “Fajnenšl tajms” )