Dio partija obavezao javne funkcionere da im plaćaju članarinu: Pomoć stranci ili porez na funkciju?

Četiri crnogorske parlamentarne stranke - Pokret Evropa sad (PES), Demokratska partija socijalista (DPS), Demokrate i Socijaldemokrate (SD) obavezali su svoje članove koji su javni funkcioneri da im plaćaju članarinu.

To pokazuju odluke o članarini za 2024. godinu, dostavljene Agenciji za sprečavanje korupcije (ASK) i objavljene na njenom sajtu. Stranke su bile u obavezi da do 31. januara donesu takva rješenja, dok ASK ima sedam dana od prijema da ih objavi. Na sajtu još nema odluka nekih političkih aktera, poput Bošnjačke stranke, Demokratske narodne partije, Socijalističke narodne partije...

Prema Zakonu o finansiranju političkih subjekata i izbornih kampanja, članarina na mjesečnom nivou ne može preći iznos od 10 odsto prosječne zarade za prethodnu godinu. Prosječna plata u 2023. iznosila je 792 eura. Po navedenom zakonu, lice koje uplati preko 10 odsto zarade biće prekršajno kažnjeno u iznosu od 500 do 2.000 eura.

Već decenijama živimo u sistemu koji se u teoriji označava kao sistem podjele plijena... U takvom sistemu je teško posmatrati propisane članarine za javne funkcionere kao dobrovoljnost, to više izgleda kao vraćanje duga partiji za postavljanje na javnu funkciju ili porez na funkciju", podvlači Kovačević

Članarinu u iznosu pet odsto mjesečnih primanja u obavezi su da plaćaju javni funkcioneri vladajućeg PES-a i opozicionog DPS-a. Najjačoj opozicionoj partiji nešto više novca daju javni funkcioneri zaposleni u organima upravljanja preduzeća/ustanova, koji su dužni da izdvoje sedam odsto primanja, dok zaposleni u generalnom sekretarijatu te stranke treba da plate dva odsto.

Članovi PES-a plaćaju godišnju članarinu u iznosu od 10 eura, a članovi DPS-a koji su u stalnom radnom odnosu u državnim i organima lokalne samouprave, javnim ustanovama i preduzećima u državnoj, opštinskoj, mješovitoj ili privatnoj svojini daju partiji mjesečno jedan euro. DPS je te obaveze oslobodio članove koji su nezaposleni, penzioneri ili studenti, a PES studente i penzionere, ali je donio odluku da bilo koji član Predsjedništva stranke može osloboditi članove koji su teškog materijalnog stanja ili iz nekog razloga ne mogu da daju novac.

Javni funkcioneri Demokrata u obavezi su da partiji uplaćuju 2,5 odsto mjesečnih primanja. Kad je riječ o SD-u, njihovi javni funkcioneri izdvajaju tri odsto zarade. Članovi te stranke koji osim stalnog zaposlenja obavljaju neku drugu funkciju u javnom sektoru, odriču se u korist partije 10 odsto ličnih primanja, dok članovi koji su u radnom odnosu plaćaju najmanje jedan euro mjesečno. SD je oslobodio članarine penzionere, nezaposlene i studente.

Što se tiče ostalih stranaka, neke su predvidjele fiksne iznose članarina. Tako su članovi Hrvatske građanske inicijative (HGI) u obavezi da godišnje plaćaju 12 eura, a oni koji dolaze iz porodica s dva ili više članova te stranke - 20 eura za sve njih. Kao i u slučaju PES-a, DPS-a i SD, i HGI je oslobodio članarine određene kategorije - studente, đake, socijalne slučajeve i one čija su primanja ispod nivoa prosječnog.

Neke partije su se, kako se vidi iz njihovih odluka dostavljenih ASK-u, odrekle ovog vida finansiranja, pa tako članovi Nove srpske demokratije (NSD), Građanskog pokreta (GP) URA, Demokratskog saveza Albanaca, Demokratske unije Albanaca, Force i Albanske alternative nisu u obavezi da plaćaju članarinu za ovu godinu.

Programska direktorica Centra za demokratsku tranziciju (CDT) Milica Kovačević, ocijenila je da partijske članarine za javne funkcionere izgledaju kao vraćanje duga strankama za postavljanje na funkciju.

Ona je “Vijestima” kazala da je mehanizam određivanja članarina u kom se osoba koja stekne javnu funkciju i koja je član partije obavezuje da će dati povećanu članarinu ili određeni procenat primanja partiji - jedan od prepoznatih načina za jačanje i održavanje partitokratije.

Kovačević je rekla da se ovo pitanje ne može posmatrati odvojeno od crnogorskog društvenog konteksta u kome “na javne funkcije najčešće ne dolaze najbolji stručnjaci, već partijski kadar”.

“Već decenijama živimo u sistemu koji se u teoriji označava kao sistem podjele plijena (spoils system), u kom pobjednici na izborima poslove u administraciji daju svojim političkim pristalicama, i to ne samo kad je u pitanju imenovanje najviših političkih funkcija, već je ovim obuhvaćeno i zapošljavanje na najnižim nivoima javnih službi, označeno kod nas sintagmom ‘po dubini’. U takvom sistemu je teško posmatrati propisane članarine za javne funkcionere kao dobrovoljnost, to više izgleda kao vraćanje duga partiji za postavljanje na javnu funkciju ili porez na funkciju”, naglašava sagovornica, poručujući da se kroz ovaj mehanizam finansiranja omogućava još jedan način prelivanja javnih sredstava u partijske budžete.

( Aljoša Turović, Nikola Dragaš )