Briga za Ustav ili "sudije iz doba DPS-a"

Ustavni sud bi do kraja godine mogao ostati bez troje sudija, koji stiču uslov za penziju, a kompletiran je tek nedavno.

Oni bi na tim funkcijama mogli ostati jedino u slučaju prihvatanja inicijative ministra pravde Andreja Milovića, koji je na sjednici Ustavnog odbora prošle sedmice predložio da se podigne starosna granica za odlazak u penziju “barem sudijama Ustavnog i Vrhovnog suda”, jer, kako je kazao “nije dobro da oni idu sa 65 godina”, jer se radi o zrelim pravnicima, “spremnim da čuvaju ustavnost jedne države”.

Iz Vrhovnog suda “Vijestima” su rekli da shodno podacima iz dosijea, u 2024. godini u tom sudu nema sudija koji stiču uslov za penziju.

“Podsjećamo da je funkcionisanje Vrhovnog suda otežano još od 2021. godine kada je ovaj sud ostao bez 13 sudija, zbog sticanja uslova za penziju i prestanka funkcije na lični zahtjev”, kazali su iz tog suda.

Podsjećaju da Vrhovni sud treba da ima 18 sudija i predsjednika, odnosno ukupno 19, a trenutno ih ima 14.

“Za troje sudija oglas je zatvoren, pa Sudski savjet Crne Gore sa njima treba da obavi intervju”, kazali su.

S druge strane, Ustavni sud je 15. decembra prošle godine obavijestio parlament da sudija i predsjednik tog suda Milorad Gogić 27. maja stiče uslov za odlazak u penziju, koji tada, prema odredbama starog Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju (PIO), puni 66 godina. Nakon toga je Ustavni odbor Skupštine 22. januara raspisao oglas za izbor jednog sudije Ustavnog suda, a rok za prijave je 30 dana.

Više izvora “Vijesti” reklo je da ove godine uslov za penziju stiču i sudija Budimir Šćepanović, kao i sutkinja Dragana Đuranović, jer su u januaru na snagu stupile izmjene Zakona o PIO, kojima je propisana jedinstvena starosna granica za sticanje prava na starosnu penziju od 65 godina života.

Iz njihovih biografija, objavljenim na sajtu Ustavnog suda, vidi se da Šćepanović 65 godina puni u maju, a Dragana Đuranović u decembru ove godine.

Predlog Milovića oštro su kritikovali iz opozicione GP URA, navodeći da je plan Milovića da se sudijama “koje su dobijali stanove od Demokratske partije socijalista (DPS)” produži mandat.

Kako je ranije objavljeno, Đuranović je, dok je bila zaštitnica imovinsko-pravnih interesa Crne Gore od države po povoljnim uslovima dobila stan od 74 kvadrata, a tokom saslušanja kandidata za sudije Ustavnog suda rekla je da ima člansku kartu DPS-a, ali da će da je vrati čim bude izabrana za sutkinju.

Stan od države po povoljnim uslovima dobila je i sutkinja Ustavnog suda Desanka Lopičić, kao i sudija Budimir Šćepanović (90 kvadrata).

“Riječ je o istom onom Ustavnom sudu i istim onim sudijama za koje je isti Andrej Milović u novembru 2022. godine izjavio: ‘mi smo uvijek imali partijski Ustavni sud, partijske predsjednike Ustavnog suda i sudije Ustavnog suda koje dominantno služe interesima partija, umjesto da štite Ustav Crne Gore od neustavnih partijskih hajdučija... Ostaje da se vidi ko je primorao gospodina Milovića da po ko zna koji put pogazi sopstvenu riječ”, saopštili su iz GP URA.

Milović je na sjednici Ustavnog odbora kazao da Ministarstvo pravde već radi novi Zakon o Sudskom savjetu i sudijama gdje će to predložiti, ali za sudije Ustavnog suda mora biti promijenjen i Zakon o Ustavnom sudu.

On je predložio formiranje radne grupe koja će to razmotriti.

Predsjednica Ustavnog odbora Simonida Kordić rekla je da su članovi tog skupštinskog tijela zainteresovani za učešće u radnoj grupi.

“Mi ćemo se u okviru Odbora dogovoriti ko će biti članovi”, kazala je Kordić.

Jedan od izvora “Vijesti”, upućen u dešavanja u pravosuđu, nezvanično je rekao da je penzionisanje bio jedini način da se “pročisti” pravosuđe koje godinama dobija negativne kritike od Evropske komisije i međunarodnih organizacija.

Kaže da praksa u Evropi i Americi jeste da je starosna gradnica za sudije drugačija, ali ovdje je priča pokrenuta tek kad je postalo jasno da troje sudija Ustavnog suda ide u penziju i da bi to mogla biti “kompenzacija” za neke odluke ministra pravde o kojima Ustavni sud treba da se izjasni.

Mandat sudija američkog Vrhovnog suda, koji je najviši sud u SAD, je doživotan, a u Hrvatskoj među sudijama Ustavnog suda ima onih sa preko 75 godina života.

Ustavni sud Crne Gore u novembru je, izborom sedmog sudije, kompletiran poslije tri godine. Sud je u drugoj polovini 2022. godine imao samo troje od sedam sudija zbog čega je praktično bio blokiran. Tek u februaru prošle godine Skupština je izabrala troje sudija što je odblokiralo rad.

Sudija Ustavnog suda bira se iz reda istaknutih pravnika sa najmanje 40 godina života i 15 godina radnog iskustva u pravnoj struci.

U Zakonu o Ustavnom sudu piše da se istaknutim pravnikom smatraju profesori pravnih nauka, sudije, državni tužioci, advokati, notari, pravnici koji rade u državnim organima, organima državne uprave i lokalne samouprave, odnosno lokalne uprave, kao i pravnici koji rade u privrednim društvima i pravnim licima, koji uživaju profesionalni i lični ugled.

Sudija Ustavnog suda bira se na period od 12 godina, a za izbor je potrebna dvotrećinska većina u Skupštini i to dvoje sudija na predlog predsjednika Crne Gore i pet sudija na predlog nadležnog radnog tijela Skupštine, po raspisanom javnom pozivu koji predlagači sprovode.

U aktuelni sastav Ustavnog suda Šćepanović i Lopićić su izabrani na predlog tadašnjeg predsjednika države Filipa Vujanovića (DPS) 2013. i 2014. godine.

Oktobarski pokušaj “produženja mandata”

Ustavni sud je zbog penzija bio u centru pažnje javnosti u oktobru prošle godine, kada je ukinuo član Zakona o PIO kojim se pravo na starosnu penziju stiče kada osiguranik muškarac napuni 66 godina i žena 64 godine, te najmanje po 15 godina staža osiguranja, tako da je sada jedini uslov za sticanje penzije ostao punih 40 godina staža osiguranja.

Nekadašnji sudija Ustavnog suda Miodrag Iličković tada je, komentarišući ovu odluku, rekao da je “Ustavni sud Crne Gore počeo deblokadu time što je završio posao za jedan broj sudija i produžio mandat onima kojima se približila penzija”.

Međutim, Skupština je krajem godine usvojila izmjene Zakona o PIO.

( Biljana Matijašević )