Igre u Ustavnom sudu: Kalkulišu zakonima i ignorišu predsjednika

Predsjednik Crne Gore Jakov Milatović još nije od Ustavnog suda dobio obavještenje da sudija Budimir Šćepanović krajem maja stiče uslove za penziju kako bi pokrenuo proceduru izbora njegovog nasljednika, što mu po Ustavu pripada.

Šćepanović, prema izmjenama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju (PIO), koje su stupile na snagu u januaru, 31. maja stiče uslove za penziju jer tada puni 65 godina.

Zbog toga je Ustavni sud, po zakonu o toj instituciji, bio u obavezi da šest mjeseci prije ispunjenja uslova za penziju obavijesti o tome onoga ko je predložio izbor Šćepanovića - šefa države. Šćepanović je za sudiju izabran u decembru 2013. godine na predlog tadašnjeg predsjednika Filipa Vujanovića.

“Vijestima” je Milatovićev kabinet juče saopštio da takvo obavještenje od Ustavnog suda nisu dobili do 8. februara. Ustavni sud nije odgovorio “Vijestima” u vezi sa tim da li su obavijestili predsjednika, ako jesu - kad, te ako nisu - zašto.

To što Milatoviću nije stigao dopis moglo bi da znači nekoliko stvari: da je Ustavni sud zaboravio svoju obavezu; da, kao u nekim ranijim slučajevima, tumači penzionisanje po Zakonu o radu, a ne aktu o PIO; da čeka epilog inicijative ministra pravde Andreja Milovića o podizanju granice za penzionisaje sudija Ustavnog suda.

Zakonom o radu propisano je da radni odnos po sili zakona prestaje kad zaposleni navrši 66 godina života, dok u Zakonu o PIO piše da “osiguranik stiče pravo na starosnu penziju kad navrši 65 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja”. Treći akt koji se bavi pitanjem prestanka radnog odnosa je Zakon o državnim službenicima i namještenicima, kojim je propisano da službeniku, odnosno namješteniku radni odnos prestaje po sili zakona kad navrši 67 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja.

Sporenja pravnika o tome po kom zakonu bi trebalo da se penzionišu sudije Ustavnog suda, traju nekoliko godina.

Potpredsjednik Vlade Momo Koprivica (Demokrate) ocijenio je za “Vijesti” da se prilikom utvrđivanja da li je sudija ispunio uslove za starosnu penziju primjenjuje isključivo Zakon o PIO. Kaže da svaka druga interpretacija nije pravna, već “širenje magle da bi se mimo Ustava i zakona zadržale fotelje”.

“Ta pravna dovijanja potiču od 2020. godine, kad smo pokrenuli priču o deblokadi primjene člana 121 Ustava, kojim je eksplicitno propisano da sudiji prestaje funkcije, pored ostalog, i kad ispuni uslove za ostvarivanje prava na starosnu penziju. Kako za sudije, tako i za sudije Ustavnog suda, ustavna norma je jasna i ona predstavlja ispunjenje formalnog uslova potrebnog da bi u skladu s Ustavom sudiji prestala funkcija. U ovom slučaju, Ustav vezuje prestanak funkcije za uslove za starosnu penziju, a ti uslovi su definisani, što je i zdravom razumu jedino prihvatljivo, isključivo Zakonom o PIO”, istakao je, dodajući da je to predmet i smisao Zakona o PIO.

Koprivica navodi da javna funkcija nije isto što i radni odnos, i objašnjava da sudije vrše javnu funkciju, i da nisu radnici, već javni funkcioneri države.

“Da su radnici, oni, na primjer, ne bi mogli suditi u sporovima u kojima se pojavljuje država. Još je 1987. Ustavni sud Jugoslavije jasno napravio razliku između radnika i javnog funkcionera, javne funkcije i radnog odnosa, ali, nažalost, pojedini kvazi-tumači ne mogu da dobace do tog nivoa. Takođe, javna funkcija nije stečeno pravo. Nažalost, u posrnulom sistemu vrijednosti moglo se čuti i suprotno mišljenje”, podvlači on.

Za razliku od slučaja sudije Šćepanovića, Ustavni sud je sredinom decembra prošle godine obavijestio u propisanom roku predlagača, parlament, da predsjednik tog suda Milorad Gogić 27. maja stiče uslov za penzionisanje. Sud, odnosno Šćepanović, koji je tada bio predsjednik, u dopisu se poziva na Zakon o radu (član 164 stav 1), kojim je propisano da radni odnos po sili zakona prestaje kad zaposleni navrši 66 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja.

“Vijesti” su Ustavnom sudu uputile pitanja zašto se poziva na Zakon o radu, a ne na Zakon o PIO, te da li to znači da je ta institucija zauzela stav da će se sudije ubuduće, prilikom sticanja uslova za penziju, pozivati na akt o radu.

Prema nezvaničnim saznanjima “Vijesti”, na taj zakon mogao bi se pozvati Šćepanović, ali i sutkinja Dragana Đuranović koja u decembru, prema Zakonu o PIO, stiče uslove za penziju.

Predsjednica skupštinskog Ustavnog odbora Simonida Kordić (Nova srpska demokratija), nije “Vijestima” mogla da precizira kakav je njen stav o tome koji zakon bi trebalo da se primjenjuje prilikom utvrđivanja da li je sudija Ustavnog suda stekao uslove za penzionisanje.

“U našem zakonodavstvu postoje tri zakona koja se bave pitanjem odlaska u penziju, u smislu starosne granice za odlazak u penziju, gdje se u različitim situacijama primjenjuju različiti zakoni. Da ne bi bilo nedoumica, bilo bi značajno da takva regulativa bude izričitija i jasnija po tom pitanju”, navela je, podsjećajući da odbor, u postupku izbora sudija, primjenjuje Ustav, ustavne amandmane i Zakon o Ustavnom sudu.

Gogić, Šćepanović i Đuranović mogli bi na funkcijama, osim u slučaju primjene odredbi Zakona o radu, da ostanu i ako bude prihvaćena inicijativa ministra Milovića o podizanju starosne granice za odlazak u penziju sudijama Ustavnog i Vrhovnog suda. On je rekao da “nije dobro da oni idu sa 65 godina (u penziju)”, jer se radi o “zrelim pravnicima, spremnim da čuvaju ustavnost jedne države”. Ministar je predložio formiranje radne grupe koja će to razmotriti. Ideju je predstavio na sjednici Ustavnog odbora, kojoj su prisustvovali Gogić i Šćepanović.

Predlog Milovića oštro su kritikovali iz opozicionog Građanskog pokreta URA, navodeći da je plan Milovića da se sudijama “koje su dobijali stanove od Demokratske partije socijalista (DPS)”, produži mandat.

Đuranović je, dok je bila zaštitnica imovinsko-pravnih interesa Crne Gore, od države po povoljnim uslovima dobila stan (od 74 kvadrata). Stan od države po povoljnim uslovima dobila je i sutkinja Ustavnog suda Desanka Lopičić, kao i sudija Šćepanović (90 kvadrata).

Ustavni sud je zbog penzija bio u centru pažnje javnosti u oktobru prošle godine, kad je ukinuo član Zakona o PIO kojim se pravo na starosnu penziju stiče kad osiguranik (muškarac) napuni 66 godina i žena 64 godine, te najmanje po 15 godina staža osiguranja, tako da je jedini uslov za sticanje penzije ostao punih 40 godina staža osiguranja. Time je produžen mandat Dragani Đuranović.

Nekadašnji sudija Ustavnog suda i aktuelni član Sudskog savjeta Miodrag Iličković tada je, komentarišući odluku, rekao da je sud “počeo deblokadu time što je završio posao za jedan broj sudija i produžio mandat onima kojima se približila penzija”.

Međutim, zakon je izmijenjen krajem prošle godine, kad je za penzionisanje propisana starosna granica od 65 godina.

Ustavom je definisano da sudije Ustavnog suda bira i razrješava Skupština, i to dvoje sudija na predlog predsjednika države i pet na predlog Ustavnog odbora.

Vrhovni sud: Uslovi za penziju se cijene po Zakonu o PIO

Vrhovni sud je krajem novembra u presudi kojom je odbio zahtjev bivše sutkinje tog suda Hasnije Simonović za preispitivanje odluke Upravnog suda u slučaju penzionisanja sudija 2021, naveo da je Ustavom propisana stalnost sudijske funkcije i da “sudiji prestaje sudijska funkcija ako to sam zatraži, kad ispuni uslove za ostvarivanje prava na starosnu penziju i ako je osuđen na bezuslovnu kaznu zatvora”.

“Dakle, odredbom člana 121 st. 2 Ustava nije propisan obavezni odlazak sudije u starosnu penziju, već prestanak sudijske funkcije sudiji koji ispuni uslove za ostvarivanje prava na starosnu penziju (koji uslovi se cijene u smislu odredbi Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju Crne Gore, kao specijalnom zakonu)”, pojasnio je Vrhovni sud.

Prema nalazima suda, navedena odredba Ustava je jasna i nema mjesta bilo kakvom sistemskom ili ciljnom tumačenju, “pa su lišeni osnova navodi iz zahtjeva za ispitivanje sudske odluke, kojim se, s tim u vezi, tvrdi suprotno”.

Simonović je tražila da se poništi odluka Sudskog savjeta o prestanku njene funkcije zbog ispunjavanja uslova za penziju.

Sporili se i o Draškoviću, Gogić bio za Zakon o PIO

Sudija Šćepanović dok je bio predsjednik Ustavnog suda, nije tokom 2021. u roku obavijestio Skupštinu da sudija Dragoljub Drašković stiče uslove za penziju.

Tada se troje sudije Ustavnog suda izjasnilo da Draškoviću mandat ističe 1. januara 2022, kao dana početka primjene člana Zakona o radu, prema kojem radni odnos prestaje po sili zakona kada zaposleni navrši 66 godina života, a dvojica sudija, Iličković i Gogić, da mu je mandat istekao 1. oktobra 2021, na osnovu odredbi Zakona o PIO.

Drašković je otišao u penziju u januaru 2022.

Koprivica: Šta uređuje Zakon o PIO ako ne uslove za penziju

Koprivica pita šta uređuje Zakon o PIO ako ne uslove za starosnu penziju. Kaže da je ispunjenje tih uslova kako za sudije, tako i za sva ostala lica propisano isključivo Zakonom o PIO.

“Dakle, ovdje se primjenjuju Ustav i Zakon o PIO. Svako drugo tumačenje ne samo da je sadržinski netačno, nego je i logički neodrživo i apsurdno. Pravne magle su se, pored ostalog širile, da bi se sudije, kasnije dokazani korifeji ‘nebeske Crne Gore’ ili Skaj aplikacije, što duže zadržali na funkcijama, koje su bile posljednja linija odbrane nepočinstava starog režima. Ovo iznijeto pravno stanovište potvrdio je i Sudski savjet 2021. godine kada je utvrdio prestanak funkcija jednom značajnom broju sudija”, napominje on.

( Biljana Matijašević, Nikola Dragaš )