Trampova izjava je „poziv za buđenje Evrope”

Zvaničnici sa obje strane Atlantika i juče su kritikovali bivšeg američkog predsjednika Donalda Trampa zbog komentara da Sjedinjene Države od ruske invazije neće braniti NATO saveznike koji ne troše dovoljno na odbranu. Dok su pojedini evropski lideri za Trampovu izjavu da bi čak ohrabrio ruskog predsjednika da napadne svaku članicu koja ne ispuni zacrtane ciljeve za potrošnju kazali da “potkopava bezbjednost saveznika” i da je “upravo ono što Putin želi da čuje”, drugi tvrde da je to “svojevrsni poziv za buđenje Evrope”, koja investirati u svoju bezbjednost.

“EU i NATO filozofija” je poput “Tri musketara” kazao je juče premijer Poljske Donald Tusk uoči radnog ručka sa francuskim predsjednikom Emanuelom Makronom.

Ni Tusk ni Makron nijesu direktno komentarisali izjavu republikanskog favorita za predsjedničku nominaciju, ali su obojica u saopštenjima za mediji pozvali na solidarnost.

“Evropa mora postati siguran kontinet, a Francuska i Poljska moraju postati snažne i spremne da brane svoje granice i svoju teritoriju. Moraju biti spremne da brane svoje saveznike izvan EU”, dodao je poljski premijer, očigledno aludirajući na Ukrajinu dok rastu bojazni da će američki republikanci okrenuti leđa Kijevu.

Francuski predsjednik Makron, koji je 2019, kada je Tramp bio na vlasti, izazvao kontroverzu rekavši da je NATO “klinički mrtav” kazao je da Evropa treba da se fokusira na to da postane “bezbjednosna sila” koja je “komplementarna” NATO-u i “evropski stub Atlantskog saveza”.

“Treba da počnemo sa našom operativnom i industrijskom saradnjom”, rekao je.

Makron već duže vrijeme tvrdi da Evropa treba više da investira u svoju bezbjednost, što je povremeno izazvalo kritike saveznika koji smatraju da on forsira francusku vojnu industriju i da ne doprinosi dovoljno u smisli naoružavanja Ukrajine u borbi protiv Rusije.

“NATO ne može biti vojni savez a la carte... zavisno od raspoloženja predsjednika SAD”, kazao je Borel

Bilateralni sastanak u Parizu takođe je trenutak za Tuska i Makrona da označe ponovno oživljavanje Vajmarskog formata između Francuske, Njemačke i Poljske. “Dobrodošao nazad, dragi Donalde,” rekao je nasmejani Makron. Tusk, koji je kasnije juče imao susret i sa njemačkim kancelarom Olafom Šolcem, rekao je da započinje svoj premijerski mandat “oživljavanjem” odnosa sa “našim velikim evropskim partnerima”.

Nakon što je odlazeći generalni sekretar NATO Jens Stoltenberg u nedjelju kazao da svaka sugestija da NATO članice neće braniti jedna drugu podriva bezbjednost i izlaže riziku američke i evropske vojnike, evropski šef diplomatije Žozep Borel juče je poručio da vojni savez ne smije zavisiti od hirova američkog predsjednika.

“NATO ne može biti vojni savez a la carte... zavisno od raspoloženja predsjednika SAD”, kazao je Borel.

Novoizabrani predsjednik Finske Aleksandar Stub kazao je juče da njegova zemlja treba da ostane smirena i fokusirana na članstvo u NATO-u uprkos Trampovim komentarima.

“Američke izborne kampanje se u velikoj mjeri razlikuju od finskih izbora, i retorika koja se tamo koristi je znatno snažnija... mislim da je u ovoj fazi najbolje ostati smiren i fokusirati se na gradnju našeg članstva u NATO-u”, kazao je Stub.

Finska, koja je nakon ruske invazije na Ukrajinu odlučila da se pridruži vojnoj alijansi, na odbranu troši više od zacrtanih dva odsto BDP-a, istakao je Stub.

Kaja Kalas, premijerka susjedne NATO članice Estonije, kazala je juče da Trampovi komentari treba da budu “poziv na buđenje saveznicima” da troše više na odbranu.

Predsjednica Evropskog parlamenta Roberta Metsola je na zajedničkoj konferenciji za novinare sa Kalasovom, kazala da Evropska unija treba da troši više na odbranu. Ona je dodala da EU treba da pošalje jasnu poruku “nezavisno od toga koji će biti na čelu naredne američke administracije... da smo dovoljno snažni da branimo jedni druge i da svaka izjava te vrste treba da bude prepoznata sa opasnostima koje donosi, ali takođe i postojanost stava da treba da učinimo više”.

Holandski ministar odbrane kazao je juče da ovo nije prvi put da Tramp kaže nešto slično, ali da je ipak zabrinjavajuća. “Iskreno, mislim da je ovo upravo ono što Putin želi da čuje”, kazao je Kajsa Olongren za Rojters. “Naša snaga je naše jedinstvo. Ako nijesmo ujedinjeni, onda smo slabi. A svi znamo da je to ono što Putin želi”.

Njemački ministar finansija Kristijan Lindner kazao je juče tokom posjete Britaniji da će se tranatlantsko partnerstvo između SAD i evropskih saveznika nastaviti nezavisno od toga ko je u Bijeloj kući. “Nezavisno od toga ko je u Bijeloj kući mi imamo prevashodni interes da nastavimo saradnju preko Atlantika, u ekonomskim, političkim, ali takođe i u pitanjima bezbjednosti”, kazao je Lindner.

“Suočeni smo sa velikim izazovima kao evropske članice NATO-a”, kazao je Lindner, dodajući da je ruska invazija na Ukrajinu ugrozila evropski mirovni poredak i slobodnu trgovinu.

Međutim, reakcije na Trampov komenatar koje su najviše iznenadile stigle su od njegovih kolega republikanaca. Govoreći za CBS njuz, Niki Hejli, Trampova protivkandidatkinja za republikansku nominaciju, optužila je bivšeg predsjednika da prihvata “bandita koji ubija svoje protivnike”, govoreći o Putinu. Bivši republikanski predsjednički kandidat Kris Kristi kazao je za NBC da Trampov komentar pokazuje da on “nije sposoban da bude predsjednik SAD”.

Čak i pojedini Trampovi saveznici u Kapitol hilu odbili su da ga brane. Prema pisanju “Politika”, senator Pol Rend, republikanac iz Kentakija, kazao je da je Trampov komentar bio “glup”.

Međutim, dok su pojedini republikanci oštro kritikovali Trampa, drugi članovi partije su pokušali da umanje važnost njegove izjave. Senator LIndzi Grejem, republikanac iz Južne Karoline, kazao je za “Njujork tajms”, “Ne zamarajte me - mislim to je Tramp... Sve što mogu da kažem jeste da kada je Tramp bio predsjednik niko nikoga nije napao”. Senator Marko Rubio, republikanac sa Floride, na sličan način je kazao za CNN da ga “ni najmanje” ne zabrinjavaju Trampovi komentari.

Dok Senat nastavlja da radi na paketu strane pomoći, a Predstavnički dom ima zasjedanje sjutra, veći broj republikanaca će vjerovatno biti upitan da prokomentariše Trampove komentare, zbog čega će biti prinuđeni da biraju između kritikovanja uticajnog člana partije i odbrane američkih saveznika u inostranstvu.

( N.B. )