Razgraničenje Podgorice, Tuzi i Zete

Već godinama se vodi polemika oko razgraničenja Glavnog grada, Tuzi i Zete. Polemiku karakterišu nerealni zahtjevi koji su uglavnom politički motivisani i svako traži da dobije više. Glavni kriterij za utvrđivanje pripadnosti teritorije jednom od entiteta bile su uglavnom katastarske opštine (parcele) ali se postavlja pitanje - ko ih je crtao, kada i na bazi čega? Više od svega čudi činjenica da ovlašćeni odbori, prilikom razgraničenja, u potpunosti zanemaruju istorijsko-sociološke, geografske i demografske okolnosti i time prave ogromne greške.

Manji dio katastarskih parcela crtan je između dva svjetska rata, a veći dio poslije II svjetskog rata. One su se u samom početku nazivale: sentine, pasišta i vodopoji i pripadali su odgovarajućim naseobinama koje su predstavljale geografsku i demografsku cjelinu. I u tim slučajevima nije bilo teško ucrtati katastarske parcele. Međutim, jedan ogroman dio imovine kao što je Ćemovsko polje pripadao je državi, dakle nije bilo titulara. Međutim, i u takvim okolnostima, na bazi istorijskih činjenica, znalo se veoma dobro ko je koristio tu imovinu. Katastarske parcele uvijek je crtala tada aktuelna vlast, uvažavajući istorijske okolnosti. Međutim, bilo je slučajeva kada je aktuelna vlast znala da zataji i da nepromišljenom odlukom nanese štetu pojedinim entitetima. Navešću primjer s početka 50-ih godina prošlog vijeka, kada su sela Vranj i Vladne pripala Malesiji. Naime, na sastanku u Tuzima početkom 50-ih godina, prvoborac iz Vranja Selim Frljučkić zatražio je od Zećana da sela Vranj i Vladne pripadnu Malesiji. Prvaci Zete iz tog perioda, koji su bili poznati revolucionari, prihvatili su taj zahtjev. Poznato je da je Zeta oslobođena 1879. od Turaka i granica prema Turskoj u tom trenutku je bila Vranjska gora. U Balkanskim ratovima oslobođeni su Vranj i područje sve do današnje granice prema Albaniji. Između dva svjetska rata i odmah nakon II sv. rata sela Vranj i Vladne pripadali su opštini Mataguži. Dakle, jednom nepromišljenom odlukom, došlo se do situacije da sada Opština Tuzi traži da joj pripadne groblje u Matagužima i sve one kuće sa zapadne strane Vranjske gore. Isti slučaj desio se sa Karabuškim poljem. Prema svim istorijskim zapisima, Karabuško polje, sve do brda Šipčanik, predstavljalo je pasište zetskih stočara, i to sve do 60-ih godina prošlog vijeka, kada je počelo njegovo intenzivno naseljavanje stanovništvom sa sjevera Crne Gore. Naseobina Tuzi, tamo gdje je danas, nije postojala prije polovine XV vijeka, kada su došli Turci na ove prostore. Za razliku od toga, postojala su stara zetska naselja, Stari Mataguži, Golubovci, Plavnica, koja potiču iz doba Balšića i Crnojevića i čiji su stanovnici koristili Ćemovsko, odnosno Karabuško polje, za ispašu svoje stoke.

Sve većim doseljavanjem stanovništva sa sjevera u Karabuško polje, Tuzi su se sve više širile prema Podgorici, tako da danas traže sve do deponije, koja je na par kilometara od centra Glavnog grada. Istovjetan je slučaj sa selom Kuće Rakića. Prema svim istorijskim zapisima, stari dio sela Kuće Rakića, neposredno uz rijeku Cijevnu, pripadao je Zeti. Ostali, sjeverni dio, do bulevara Podgorica - Tuzi, pripadao je Glavnom gradu. Da se razgraničenje ova tri entiteta izvršilo prije 80 godina, odmah poslije II svjetskog rata, bilo bi ih lako razgraničiti. Opština Tuzi bi ostala samo u dijelu naselja Tuzi uz nekoliko okolnih sela.

Isti je scenario što se tiče Opštine Zeta i na njenom sjevernom dijelu prema Glavnom gradu. Naime, formiranjem Gradske opštine Golubovci, gradska uprava Podgorice, na čelu sa Miomirom Mugošom, “poperila” je bilbord na izlazu sa mosta na rijeci Cijevni sa natpisom “Područje grada Podgorica”. To je značilo da sela: Donja i Gornja Cijevna, Srpska, Botun, Dajbabe i Dahna, uključujući i Aerodrom i Kombinat aluminijuma, pripadaju Glavnom gradu. Međutim, nakon dvije godine, tobože je u oba parlamenta postignuta saglasnost da se povuče granica za 2 kilometra na sjever i da ide od glavne kapije KAP-a, preko brda Bjelastavica i dalje na istok. I tako povučenom granicom, Zeta je izgubila 8000 hektara njene teritorije, kao i sela Botun, Dajbabe i Dahnu. Danas iz Glavnog grada traže da im pripadnu sela: Gornja Cijevna, Botun, Dajbabe i Dahna kao i cjelokupna servisno-skladišna zona na samom sjeveru Zete. Neću da komentarišem sela Botun i Gornja Cijevna, kao i deponiju na Cijevni, jer je to samo za nekog ko je zlurad - upitno.

Hoću da komentarišem selo Dajbabe i Dahnu. Istorijske činjenice govore da je na današnjem Zabjelu postojao jedan zaselak, još u tursko vrijeme, kao i između dva rata, koji se sastojao od nekoliko kuća i zvao se Kuće Šćepovića. Od ovih kuća, pa prema sjeveru, sve do Glavatovića džamije, nije postojala nijedna kuća, bile su sve gole livade. Krajem XIX i početkom XX vijeka, područje današnjeg Zabjela predstavljalo je zimovnik zetskih stočara. Moj prađed sa svojih 300 ovaca, za vrijeme visokog vodostaja Skadarskog jezera, zimovao je godinama na ovom području. Sela Dajbabe i Dahna, između dva svjetska rata, pripadala su Gornjozetskoj opštini sa sjedištem na Cijevni.

S obzirom na to da još nije postignut dogovor o razgraničenju, predlažem da u arbitražnu komisiju uđu kompetentni ljudi od struke, a ne političari sa partijskim knjižicama i sumnjivim kvalifikacijama i da sagledaju sve relevantne činjenice vezane za razgraničenje. Na kraju, moja poruka predstavnicima Zete, da ne odstupe nijedan pedalj od sledećeg:

Na istoku da granica opštine Zeta ide vrhom Vranjske gore, što znači da bi mataguško groblje, kao i kuće na zapadnim padinama, pripale Zeti. Da se u povlačenju granice prema sjeveru zaobiđe selo Vladne, jer je jednom čudnom Odlukom predato Malesiji. Dalje, da granica ide koso, prema sjeveroistoku, do mosta na Cijevni a onda uz rijeku Cijevnu i da obuhvati stari dio sela Kuće Rakića, pa onda pravo na zapad i da obuhvati južni dio servisno-skladišne zone. Zatim dalje na zapad, da obuhvati u cjelini selo Dajbabe, pa onda prema jugu, uz korito rijeke Morače, pa na prilazima sela Botun pređe rijeku Moraču između sela Vukovci i Grbavci (ovo drugo pripalo bi Glavnom gradu), pa onda, sjeverno od Miran-glavice, preko brda do na Malo Blato, da se obuhvati vodoizvorište Boljesestre. Pa onda uz brdo do sela Ponari, zatim po sredini između Ponara i Žabljaka Crnojevića (ovo drugo pripada cetinjskoj opštini) a odatle na jug do željezničkog tunela ispred Virpazara i na taj način da se obuhvati selo Vranjina i poluostrvo Lesendro, pa odatle pravo na istok preko Skadarskog jezera (nekih 5 kilometara od obale u najsušnijem dijelu godine). Tu bi bila vodena granica sa barskom opštinom.

Ovo je, Zećani, crvena linija preko koje ne smijete preći.

Autor je dugogodišnji stanovnik Zete

( Dr Ilija Kračković )