Šta bi se desilo (u jednoj državi) kad ljudi ne bi umirali?

Nakon skoro pune četiri godine, predstava “Smrt i njeni hirovi” biće premijerno izvedena u Crnogorskom narodnom pozorištu (CNP), sjutra, na sceni “Studio” u 20 časova.

Po djelu Žozea Saramaga, u dramatizaciji i režiji Lidije Dedović, rad na predstavi počeo je 2020. godine, premijera je uredno najavljena na konferenciji za medije, ali je potom otkazana usljed pandemije koronavirusa i mjera predostrožnosti koje su uvedene neposredno uoči izvedbe u petak, 13. marta, može se reći - krajnje saramagovski.

“U jednoj neimenovanoj zemlji, u ponoć 1. januara na misteriozan način smrt prestaje da posjećuje njene stanovnike. Od tog trenutka niko više ne umire i odgovor na ovu nevjerovatnu pojavu nijesu u stanju da daju ni naučni, ni državni, ni crkveni autoriteti. Saramago na sebi svojstven način, satirično, opisuje sve probleme sa kojima se državni vrh, administracija, birokratija, ekonomija, industrija, mediji i mafija susreću”, navodi se u opisu predstave.

Uloge tumače: Nada Vukčević, Dejan Ivanić, Ana Vučković, Julija Milačić Petrović Njegoš, Jadranka Mamić, Nikola Perišić, Omar Bajramspahić, Lazar Dragojević i Predrag Pavićević. Muzičari su Marija Mitrović i Mladen Nikčević.

Nada Vukčević, kojoj je povjerena uloga Smrti, kazala je ranije da joj je glavnu motivaciju u građenju lika dao razgovor između Umjetnika i Smrti.

“Umjetnik pita: ‘Šta? Vi niste život?’, a Smrt odgovara: ‘Ja sam daleko manje komplikovana od njega’”, otkrila je ona par replika i dodala da ju je predstava natjerala na razmišljanje o tome koliko zapravo komplikujemo stvari ili život...

“Koliko nekim neznanjem i primitivizmom tjeramo ljude od sebe, tjeramo same sebe od sebe i to je ono što je divno u predstavi. Smrt je daleko manje komplikovana od života. Mi smo ti koji komplikujemo, smrt dođe po svoje kad je vrijeme”, kazala je Vukčevićeva.

Mamić je u intervjuu za “Vijesti” uoči premijere otvoreno izrazila skepsu da će ona biti održana kada je predviđeno, otkrivajući da su tadašnje okolnosti njoj (bile) vickaste, apsurdne, ali i opominjuće. Ona je podsjetila da su pitanja koja Saramago postavlja veoma duboka i univerzalna, a čitav ansambl se trudio da to približi publici.

“Interesantan je ovaj njegov roman, a posebno polazište i postavka ‘šta bi bilo kad bi bilo...’, odnosno šta bi se desilo u jednoj državi kad ljudi ne bi umirali. To u prvi mah daje neki pozitivan utisak i svi bi rekli kako je to divno i krasno, ali to sa sobom vuče i određene probleme koji nijesu u vezi samo sa životm i smrti, nego su tu i svi ostali problemi kojima se mi zamajavamo u našim životima”, rekla je ona tada Vijestima.

Rediteljka Dedović je ranije kazala da je izazovnom procesu pristupila radoznalo, osjećajući bliskost sa piscem.

“Nevjerovatna fiktivna okolonost uvođenja besmrtnosti u jednoj neimenovanoj državi može zapravo sve nas da smjesti u jednu super studioznu, značajnu analizu, ne nevjerovatnih, nego vrlo realističnih i aktuelnih društvenih okolnosti koje se tiču, ne samo naše male države već sveukupnog čovječanstva... Tekst nas dovodi u konkretnu vezu sa današnjicom. Drugi plan nas vezuje za društvo i sistem, provocira i govori o ponašanju savremenog čovjeka kada mu se pruži potpuna sloboda. Koji je to način za spas ili eventualni izlazak iz korupcije, kriminala, maphie a ne mafije, jer Saramago naglašava da je maPHia grupa poštenih građana koji žele da spasu nekog. U pitanju su vrlo važne, goruće teme koje titraju ne samo kod nas nego svuda u svijetu”, kazala je rediteljka Dedović koja je tada naglasila aktuelnost čuvenog pisca.

Adaptaciju potpisuje Kata Đarmati, dramaturgiju Stela Mišković, kompozitorka je Irena Popović Dragović, scenograf i dizajner svjetla Branko Hojnik i asistentkinja Andreja Rondović. Kostimografkinja je Lina Leković, pokret je radio Gregor Luštek, instruktora stepa je Vera Tsarikovskaia, asistentkinja režije Anđelka Nenezić. Maske je izradila Ivanka Vana Prelević, lektorka je Jelena Šušanj, a izvršna producentkinja Nela Otašević.

( Jelena Kontić )