Cio svijet stao u tri tona

Opus Borislava Bora Tamindžića, jednog od najznačajnijih i najplodnijih crnogorskih kompozitora, iako je značajan reprezent nacionalne kulture i identiteta jednog naroda, nije u dovoljnoj mjeri izučavan, niti mu je posvećana adekvatna pažnja.

Jedna od onih koja nastoji da osvijetli, ali i podsjeti, na kompozitora čije stvaralaštvo je zasnovano na tradicionalnom muzičkom izrazu, jeste muzikološkinja dr Jelena Jovanović Nikolić, koja je bila gošća sedme sesije projekta “Imaginarijum” na temu “Slika i muzika”.

S njom je Kristina Radović, istoričarka umjetnosti i autorka pomenutog projekta, razgovarala o neraskidivoj vezi slike i muzike, sa posebnim osvrtom na Tamindžića, autora koji je ostavio bogat i žanrovski raznovstan muzički fundus, brojna djela filmske, kamerne, orkestarske, horske i scenske muzike.

Jovanović-Nikolić je istakla da je projektom pod nazivom “Tragom crnogorskih kompozitora-pozorišna i filmska muzika Borislava Bora Tamindžića”, koji je tokom prošle godine prezentovan u Kulturnom centru Beograda, u Muzeju Hercegovine u Trebinju i na Muzičkoj akademiji u Zagrebu, uspjela da sa djelima Tamindžića upozna publiku u pomenutim gradovima gdje se prvi put govorilo o kompozitoru koji je želio i djelima uspio da objasni da “naša tri tona nijesu tri tona nego cio muzički svijet i cio dijapazon iz koga nastaje sve što je nastalo i da na tom našem jednostavnom, uskom habitusu može da se ispovijeda, ispiše sve ono što je on uradio”.

Podsjetila je da je Tamindžić priredio za više od 50 predstava, da je cio radni vijek proveo u Crnogorskom narodnom pozorištu, kao i da je velika šteta što nikada nije završio operu “Lažni car Šćepan Mali”. Iako je iza sebe ostavio veliki broj djela, veoma je malo sačuvanih partitatura, i uglavnom su to horske kompozicije.

Tamindžićeva djela inspirisana tradicionalnim, arhaičnim i poetskim tekstovima, bila su na repertoaru brojnih crnogorskih, jugoslovenskih i evropskih solista i ansambala, a kao istaknutog crnogorskog umjetnika na vrhuncu svoje karijere, izabrao ga je i Živko Nikolić da komponuje muziku za filmove “Beštije”, “Jovana Lukina” i “Čudo neviđeno”.

“Folklor crnogorskog podneblja predstavlja jezgro svih kompozicija u opusu Tamindžića, što je možda i najsnažnija spona između njega i reditelja Živka Nikolića”, kazala je Jovanović Nikolić, autorka knjige “Filmska muzika Borisvala Tamindžića”.

U pomenutim filmovima, Tamindžić je “kroz tri tona predstavio cijelu istoriju sela, ali i jednog života, sudbine ljudi”, a Nikolić je to upotpunio režijom, izrazima lica koja su govorila više od riječi.

Jovanović Nikolić je podsjetila da je Tamindžićev opus, prva konciznije osvijetlila Jelena Manja Radulović Vulić muzikološkinja, osnivačica i dekanica Muzičke akademije u Crnoj Gori, dok je Kristina Radović dodala da je pomenuti kompozitor 1972. godine bio i horovođa u “Zahumlju”.

Jelena Jovanović Nikolić, autorka je knjige “Muzika u predstavama Crnogorskog narodnog pozorišta: Načini kodiranja Nacionalne kulture i identiteta (1935-2015)” i koautorka Monografije “Prva decenija Crnogorskog simfonijskog orkestra”.

Pored predstavljanja Tamindžića, Jovanović Nikolić je govorila i o značaju ne samo crnogorskih kompozitora, već i onih iz inostranstva, poput Čeha i Italijana, koji su imali veliki uticaj na razvoj kulture i muzike u Crnoj Gori. Govoreći o sadejstvu slike i zvuka kazala je da je ta nit neraskidiva i podsjetila da su slike bile predmet promišljanja mnogih kompozitora koji su, zahvaljujući njima, stvarali neka od najznačajnijih muzičkih djela.

Govoreći o današnjem vremenu i mladim generacijama, Jovanović Nikolić je kazala da su trenutni hirovi poklopili prave vrijednosti, da smo okruženi instant konzumerizmom, a da veliki dio medijskog prostora zauzimaju događaji koji se vrlo često označavaju umjetničkim, iako se nameće pitanje da je to zaista umjetnost.

Važno je, poručila je, razdvojiti kvalitet od onoga što nije kvalitet, jer umjetnost je ono što nadilazi sadašnjost i traje “za vijek vijekova”.

Na pitanje da li je umjetnost moćnija od stvarnosti Jelena Jovanović Nikolić je istakla da se termin moći kod nas najviše vezuje sa stvarima koje nijesu moćne, nego su više pogubne za cijelokupno društvo.

“Umjetnost je konstanta i bez nje nema nijednog društva i nijednog naroda”, poručila je.

Događaj je organizovala JU “Zahumlje” u okviru februarskog repertoara Nikšičke kulturne scene.

( Svetlana Mandić )