Epidemija malih boginja pred vratima zbog neodgovornosti

Tokom februara u državama okruženja proglašena je epidemija malih boginja, što je upalilo alarm crnogorskim zdravstvenim vlastima.

Bosna i Hercevgovina i dalje bilježi alarmantne podatke o broju oboljelih. Epidemija virusnog oboljenja je krenula iz Tuzlanskog kantona početkom godine, gdje je oboljelo 214 djece, a i dalje se širi i bilježi povećanje slučajeva. U Sarajevskom kantonu je do sada prijavljeno 159 slučajeva oboljelih od morbila.

Prema posljednjim izvještajima u Federaciji Bosne i Hercegovine prijavljeno je oko 370 djece oboljele od morbila.

Epidemija je početkom februara proglašena i pojedinim gradovima u Srbiji. Prema podacima nadležnih zdravstvenih ustanova u regionu, najveći dio oboljelih nije vakcinisan MMR vakcinom.

Na pad procenta obuhvata tom vakcinom, posebno kad se radi o prvom dozi, nekoliko posljednjih godina upozoravaju i epidemiolozi u Crnoj Gori.

Prva doza MMR vakcine, prema obaveznom kalendaru imunizacije, prima se u uzrastu od navršenih 12 do 15 mjeseci.

Domovi zdravlja u crnogorskih opštinama organizuju vikendima vanredne vakcinacije.

Procenat vakcinisanih u Podgorici manji od nacionalnog

Iz Instituta za javno zdravlje Crne Gore (IJZCG) “Vijestima” kazali su da je trenutno obuhvat prvom dozom vakcine kod djece rođene 2018. godine 79,3 procenta.

“Za rođene 2019. godine, obuhvat iznosi 74,1, za rođene 2020. 66,3, za rođene 2021. godine iznosi 45,5, a za djecu rođenu 2022. godine iznosi 17,4 procenata. Drugom dozom vakcinisano 63,7 odsto djece rođene tokom 2017. godine, što je značajno ispod obuhvata od 95 procenata i predstavlja otežavajuću i zabrinjavajuću okolnost”, naglasili su iz IJZCG.

Zabrinjava i to što je procenat vakcinisanih u Podgorici manji u odnosu na nacionalni obuhvat. Tako je vakcinisano 78,9 odsto djece rođene 2018. godine, 71,1 djece rođene 2019, 63,3 djece rođene 2020.

Obuhvat vakcinom djece rođene 2021. u Podgorici je 41,7, a 2022. tek 12,3 odsto.

“U svjetlu nepovoljne epidemiološke situacije zbog pojave malih boginja u Srbiji, Albaniji, kao i Bosni i Hercegovini i Rumuniji, koje su proglasile epidemiju, IJZCG skrenuo je pažnju na ozbiljan rizik od importacije malih boginja i potencijalne epidemije u našoj zemlji”, saopšteno je iz IJZCG.

Upozorili su i na to da su male boginje izuzetno zarazna bolest koja se ispoljava osipom, kašljem, curenjem iz nosa, iritacijom očiju i visokom tjelesnom temperaturom.

“Ono što prati male boginje predstavlja najveću opasnost, a to su komplikacije, prije svega teške upale pluća, zatim upale uha, ali i najteže komplikacije koje mogu da se jave u vidu upale mozga - encefalitisa. Komplikacije čine da se na oko hiljadu oboljele djece, bilježi u prosjeku jedan smrtni slučaj u razvijenim državama dok je u nerazvijenijim državama ta stopa višestruko veća i od sto oboljelih smrt će se registrovati kod tri do pet osoba. U najvećem riziku od komplikacija i smrti su djeca mlađa od dvije godine, trudnice i osobe s oslabljenim imunološkim sistemom”.

Polovina djece u Baru i Ulcinju nevakcinisano

Na teritoriji Bara, od ukupno 3.190 registrovane djece rođenje od 1. januara 2017. do 31. avgusta 2022. godine, koja su godinama pogodnim za vakcinaciju prvom dozom MMR vakcine, vakcinisano je više malo više od polovine, odnosno njih 1629, sto je niže od državnog prosjeka koji iznosi oko 64 odsto.

To je “Vijestima” kazao Igor Galić, epidemiolog u Domu zdravlja Bar.

Vakcinisano je 472 od ukupno 639 djece, rođenih 2017. godine. Od ukupno 598 djece rođene 2018. godine MMR vakcinu je primilo 390. Kada su u pitanju djeca rođena 2019. godine, od njih 568 vakcinisano je 334. Od 547 djece 2020. godišta vakcinisao je 250. Od 488 djece rođenih 2021. godine vakcinisano je 141 dijete. Od ukupno 350 djece 2022. godišta MMR vakcinu je primilo 42 djece.

Dakle, nevakcinisano prvom dozom MMR vakcine u predškolskom uzrastu je 1.561 dijete, odnosno 48,93 odsto.

“Na teritoriji opštine Bar od ukupno registrovane 639 djece rodene od 1. 1. 2017. do 31. 12. 2017. godine čija dob je prispjela za vakcinaciju drugom dozom MMR vakcine, vakcinisano je 52,58% djece, odnosno njih 336, što je niže od republičkog prosjeka koji iznosi 62,93%.Dakle, nevakcinisano drugom dozom MMR vakcine u ovom uzrastu je 303 djece, odnosno 47,42 odsto”, poručio je Galić.

On je istakao da pored redovnog pozivanja roditelja djece na obaveznu imunizaciju u roku, organizuju i vakcinisanje MMR vakcinom i vikendima bez zakazivanja.

On je rekao da trend obuhvata prvom dozom MMR vakcine raste sa uzrastom, što ukazuje u suštini na problem u pravovremenosti primanja vakcine, što je karakteristično za programe imunizacije svih zemalja u razvoju, s obzirom na to da se roditelji na vakcinaciju odlučuju tek kad “dijete progovori”.

“Razlog tome je strah uzrokovan nekritičkim ustaljenim mišljenjem da MMR vakcina može uzrokovati probleme u razvoju djeteta, u smislu poremećaja govora iii pojave autizma. Naravno, brojne studije ukazuju na nepostojanje veze između vakcinisanja MMR vakcinom i pomenuta dva entiteta”, zaključio je Galić.

Direktorica ulcinjskog Doma zdravlja Sadije Holaj kazala je “Vijestima” da je u posljednjih pet godina u toj opštini vakcinisano 55,33 odsto djece (804 mališana).

“Procenat imunizacije MMR vakcinom je nizak, jer od ukupnog broja djece koja treba da budu vakcinisana, njih 649 je neopravdano nevakcinisano”, kazala je ona.

Ocijenila je da na odluku roditelja o nevakcinaciji zadnjih godina utiču predrasude o MMR vakcini - da je štetna po zdravlje djece i da izaziva autizam.

“Smatram da treba da se organizuju informativna i edukativna predavanja u predškolskim ustanovama sa roditeljima i vaspitačima u vezi sa važnosti MMR vakcine i masovne imunizacije kako bismo stali na put epidemiji malih boginja koja nam ozbiljno prijeti...”.

Stevović: Dezinformacije zbunjuju roditelje

Trenutni obuhvat djece MMR vakcinacijom u Tivtu nije zadovoljavajući, kazala je “Vijestima” direktorica tivatskog DZ Danica Stevović.

“Broj pravovremeno vakcinisane djece uzrasta do dvije godine, je 13,51 odsto. Broj vakcinisane djece sa obje doze MMR vakcinom do sedme godine godine starosti je 57,43 odsto”.

Istakla je da su 83,94 procenta djece do sedme godine godine primila prvu dozu MMR, “što govori o malom broju onih koji odbijaju vakcinaciju”.

Prema riječima Stevović, kritična uzrast djece koja nisu vakcinisana je do druge godine života, iako su tada najugroženija kategorija.

Istakla je da djeca od druge do pete godine života djeca koja nisu vakcinisana mogu imati izuzetno ozbiljne komplikacije, neke i opasne po život.

Na pitanje koje sve aktivnosti tivatski DZ preduzima da roditeljma objasni prednosti imunizacije, Stevović je kazala da svakodnevno, prije svega i pedijatrijski timovi, “pokušava da putem direktnog kontakta sa roditeljima, edukuje i prezentuje naučne činjenice, razumljive laicima”.

“Pridruženi smo partner IJZCG u promotivnim kampanjama vezanim, između ostalog, i za imunizaciju. Takođe, putem društvenih platformi i lokalnih medija promovišemo imunizaciju. Mišljenja smo, s obzirom na to da većina roditelja odlaže, a ne odbija MMR vakcinu, da je problem u lošoj komunikaciji i velikom broju dezinformacija”.

Komentarišući sve veću vidljivost antivakserskog lobija, Stevović je kazala da se “širi zahvaljujući i medijima, koji bi trebalo da podrže nauku i naučne činjenice, kao i da ustupe prostor stručnjacima za imunizaciju, a ne osobama sumnjivih obrazovnih kvaliteta”.

“Nedovoljna informisanost kao i veliki broj dezinformacija zbunjuje roditelje. Poruke koje im šaljemo treba da budu kratke, jasne i upečatljive. Ono što ih najviše zbunjuje i što je način djelovanja samih antivaksera je tzv. zamjena teza, gdje se ne govori o tome da vakcine štite od smrtonosnih bolesti već se samo ističu neželjene reakcije vakcinacije (argumentovanje se temelji na netačnim pretpostavkama). Edukacija o medijskoj pismenosti, kao pojam od značaja u novom digitalnom dobu, je ključna za prepoznavanje i prihvatanje informacija i razlikovanje od dezinfotrmacija”.

U Kolašinu visok procenat vakcinisanih, u Mojkovcu pada

Od početka 2018. do kraja 2022. godine, na području kolašinske opštine, MMR vakcinu primilo je 80,87 odsto djece.

Međutim, obuhvat vakcinacije među mališanima rođenim 2022. godine svega je 43,75 odsto.

Direktor kolašinskog DZ Milan Marković kaže da pedijatrijska služba poslednjih godina ulaže velike napore “kako bi se povjerenje u imunizaciju vratilo na nivo koji je nekada dostizao 99 odsto vakcinisanih MMR-om”. On podsjeća da ta u toj ustanovi, uprkos činjenici da u Crnoj Gori nedostaje pedijatara, rade tri ljekara za djecu.

“Na odluku roditelja da ne vakcinišu svoju djecu smatramo da, kao što je to u svim sferama života, najviše utiču društvene mreže, kojim se šire dezinformacije i koje utiču na formiranje pogrešnog mišljenja. Nastojaćemo da održimo povjerenje roditelja u imunizaciju i zdravstveni sistem, da nađemo najprihvatljiviji model za prevazilaženje prepreka, koje su uticale na pad vakcinacije”.

Obuhvat vakcinacije na području mojkovačke opštine minulih nekoliko godina značajno je pao. Dok su svi mališani rođeni 2019. godine iz te opštine vakcinisani, tek nešto više od 40 odsto djece rođene tri godine kasnije primilo je MMR vakcinu.

“Obuhvat vakcinacije za 2019. godište bio je 100 odsto, za godinu mlađe je 86,79, dok je 76,19 odsto djece, rođene 2021. godine primilo MMR vakcinu. Kada je riječ o 2022. godištu, obuhvat vakcinacije MMR vakcinom je 40,43 odsto”, saopštili su iz te ustanove.

Budva: Roditelji odlažu vakcinaciju do škole

Svega 40 odsto djece predškolskog uzrasta u Budvi primilo je prvu dozu MMR vakcine, rečeno je “Vijestima” u budvanskom DZ.

Od ukupno 1.711 djece koji imaju izabranog ljekara rođenih između 2018. i 2022. godine, prvu dozu primilo je 772.

“Bijestima” jer rečeno da je glavni problem - strah od autizma.

“Mi činimo sve da što više djece predškolskog uzrasta primi vakcinu. Sasvim drugačija situacija je sa djecom koja su počela u školu, njih gotovo 95 odsto je primilo vakcinu. Naime, sada imamo situaciju, da roditelji odlažu vakcinaciju, pa djeca tek... u prvom razredu prime prvu dozu, što ranije nije bio slučaj”.

Iz te ustanove apeluju da se što više mediji uključe kako bi djeca u predškolskom uzrastu primila prvu dozu vakcine.

Nikšić: Izbjegavanje pregleda za izbjegavanje imunizacije

U Nikšiću je od 4.173 djece, koliko je u proteklih pet godina trebalo da bude vakcinisano MMR vakcinom, vakcinisanjo njih 2.374.

To je “Vijestima” kazala načelnica pedijatrije u nikšićkom DZ Biljana Vučić.

“Vakcinalni obuhvat je 56,89 odsto i taj broj se iz godine u godinu smanjuje. Najmanji procenat vakcinisane djece je uzrasta do dvije godine. Tako je procenat vakcinisane djece koja su rođena 2022. godine svega 7,34 odsto, dok je procenat vakcinisanih kod 2015. godišta 96,1 odsto. Ono što stalno ponavljamo i apelujemo je da djecu treba na vrijeme vakcinisati. Međutim, roditelji često izbjegavaju zakazivanje pregleda u savjetovalištu kako bi odložili da djeca prime vakcinu oko treće - četvrte godine”.

Broj vakcinisane djece u opštinama Plužine i Šavnik, za koje je nadležan nikšićki DZ, takođe je nizak.

“U Plužinama je od 106 mališana vakcinisano njih 60 (56,6%), dok je taj procenat u Šavniku nešto veći - od njih 61 vakcinisano je 41 (67,21%)”, kazala je Vučić.

Za kolektivni imunitet obuhvat mora biti 95 odsto

Za sticanje kolektivnog imuniteta protiv malih boginja potrebno je da obuhvat vakcinisane djece MMR vakcinom bude 95 odsto i više, kažu iz pljevaljskog DZ.

Procenat vakcinisanih mališana u Pljevljima, uzrasta od 15 mjeseci do pet godina, je 78,6 odsto.

“Generalno, roditelji djece u Pljevljima ne odbijaju vakcinaciju MMR vakcinom, ali je pomeraju za kasniji uzrast čime stvaraju prostor za pojavu epidemija malih boginja, zaušaka i rubele i da se od ovih bolesti razboli svako ko nije vakcinisan ili nije preboleo ove bolesti kao i one osobe koje ne mogu biti vakcinisane što zbog uzrasta (odojčad mlađa od godinu dana) što zbog postojanja kontraindikacija... Vidimo da što su djeca mlađa to je obuhvat vakcinacijom niži, tako da najviše nevakcinisane djece ima rođenih u 2022.”, navode iz DZ.

Procenat vakcinisane djece na Žabljaku, uzrasta od 15 mjeseci do pet godina, je 75,6 odsto.

( Ekipa “Vijesti” )