Pojedinačnim sudbinama objasnio veliku istoriju

Književnik Čedo Baćović, koji je do sada objavio oko 60 knjiga, odlučio je da napiše trilogiju posvećenu Hercegovačkom ustanku za vrijeme Otomanske imperije (1875-1875) i, suprotno nepisanom pravilu, počeo je od treće knjige “Carev bimbaša” koja je promovisana u nikšićkom “Zahumlju”. Za štampu je spremna i druga knjiga, “Gluva smokva”, koja bi trebalo da bude objavljena do kraja godine, dok će prvom knjigom, “Opsada Trebinja”, koju će posljednju objaviti, biti završena tzv. hercegovačka trilogija.

Književnik Dino Burdžović, jedan od recenzenata, kazao je da je roman “Carev bimbaša” pravo osvježenje u crnogorskoj književnoj produkciji, a da Baćović pravi upečatljive zapise za pamćenje.

“Pisana stilom i u duhu starih majstora proze, knjiga koja se čita u jednom dahu i koja nas vraća u vrijeme kad su čast i obraz imali mnogo veće značenje nego što ga imaju danas... Knjiga predstavlja slojevito i kompleksno literarno ostvarenje u kojem nam autor nenametljivo saopštava ono što je u domenu njegove misaone i prozne opservacije koje su odraz njegovog svijeta, poimanja vremena i prostora”, kazao je Burdžović.

Kako je istakao, roman, koji sadrži 41. poglavlje, je nesvakidašnje književne forme, a Baćović nenametljivo, ali “snažnom proznom sugestijom” pred čitaoce postavlja tajanstvene istorijske događaje i teme koje su i danas bez jasnih odgovora.

“Filigranski preciznim rečenicama likove je povezao u dramsku naraciju visokog stila koja nudi čitaocima jednu novu svježinu, novi način zapažanja, karakteristiku društvenih sistema i njihovih tektonskih promjena s kraja XIX vijeka. Dodatnu vrijednost romanu daje Baćovićevo oživljavanje rječnika turcizama koji se, vjerujem, više i ne koriste među muslimanskim življem na Balkanu”, istakao je Burdžović.

U ovom postmodernističkom haosu, kako je rekao, gdje većina knjiga ne zaslužuje ni da budu dočitane, roman “Carev bimbaša” je pravo osvježenje, a Baćović od prvog poglavlja “uhvati čitaoca nekim grčko-rimskim književno-rvačkim grifom i ne pušta ga do kraja knjige”.

Književni kritičar i književnik Petar V. Arbutina, istakao je da je Čedo Baćović istorijski događaj ispričao kroz vizuru pojedinca, i da je uspio da istorijske činjenice i sudbine personalizuje, podsjećajući nas na zaboravljene vrline. Baćović, prema riječima Arbutine, u romanu insistira na etičke i etničke sličnosti, a ne na razlike, a svakim poglavljem stvara gotove slike na osnovu kojih je moguće rekonstruisati događaj.

“Imam utisak da nam se posljednjih decenija desilo da smo na etičke kodekse u toj mjeri zaboravili da su postali dio priče koja nas nimalo ne obavezuje”, kazao je Arbutina, koji je takođe recenzent promovisanog romana.

Kako je istakao, “Carev bimbaša” čitaocima sugeriše da je ideja slobodnog duha identična za sve, bez obzira na ideološke i etničke različitosti, i da sloboda nije stanje već kategorija za koju stalno morate da se borite.

“Slobodi nije dato da traje. Njoj je dato da nastaje i da se stalno za nju borimo... Ovaj roman je bitan jer ćemo moći na osnovu njega da rekonstruišemo jedno vrijeme iz pozicija kojima se istorija neće baviti. Velika istorija pamti događaje u aritmetičkoj totalitarnosti. Ona pamti broj poginulih, broj osvojenih ili spaljenih gradova. Ali velika istorija ne pamti sudbinu čovjeka, pojedinca. Nje se takve sudbine ne tiču, iako ta personalizovana istorija u sebi nosi sve sudbinske linije i vektore koji objašnjavaju tu tzv. veliku istoriju”, poručio je književni kritičar i dodao da je Baćović sve to mudro, vješto i književni lukavo zaokružio.

Batrić Konatar, treći recenzent knjige, i čovjek koji je prethodnu dvojicu recenzenata upoznao sa Baćovićevim romanom, kazao je da je “Carev bimbaša” plod velikog piščevog životnog i priprovjedačkog iskustva.

“Roman opisuje čovjekovu sudbinu koja je pod vladavinom Turaka i Austro-ugarske crna, tmurna, teška, ali glavni zadatak pisca je da prikaže bit čovjekove egzistencije, njegove borbe za opstanak i borbe za bolji život”, kazao je Konatar.

Prema njegovim riječima, knjiga ima univerzalno značenje i njene poruke su “svevremene, savremene i primjenjive za sva vremena, sredine, sudbine i situacije”.

Odlomke iz romana čitali su Nataša Lalatović i Miro Nikolić, a autor se zahvalio kako učesnicima i izdavaču, tako i publici koja je do posljednjeg mjesta ispunila salu “Zahumlja”.

Roman “Carev bimbaša” objavio je Centar za kulturu Petnjica, a promociju je organizovala JU “Zahumlje” u okviru martovskog repertoara Nikšićke kulturne scene.

( Svetlana Mandić )