Francuzi grade brodove za crnogorsku Mornaricu?

Francuska brodogradilišna korporacija “Kership” ima najviše izgleda da dobije posao izgradnje dva nova patrolna broda za potrebe Mornarice Vojske Crne Gore, nezvanično saznaju “Vijesti”.

Indirektna potvrda tome je predstojeća dvodnevna službena posjeta delegacije Ministastva odbrane (MO) predvođena ministrom Draganom Krapovićem 3. i 4. aprila Francuskoj, tokom koje je, pored ostalog, predviđena i posjeta korporaciji “Kership” na obali Atlantika, u francuskoj pokrajini Bretanji.

“Imajući u vidu planove za jačanje kapaciteta i modernizaciju Mornarice Vojske Crne Gore, ministar odbrane Dragan Krapović će posjetiti brodogradilište Kership u Konkarnou, gdje će se upoznati sa ponudom brodogradilišta i dinamikom konstrukcije plovila”, stoji u platformi za posjetu delegacije MO koju je usvojila Vlada na posljednjoj sjednici.

Posebna delegacija MO Crne Gore je još u septembru prošle godine boravila u Francuskoj i posjetila kompaniju “Kership” u gradu Konkornou i tom prilikom je izvršila pregled i obavila probne vožnje na jednom od tzv. off-shore patrolnih brodova tipa OPV 60, čija je gradnja i opremanje bila u završnoj fazi za naručitelja iz Afrike.

Skriveno od javnosti

“Vijesti” su po Zakonu o slobodnom pristupu informacijama tražile od MO uvid u izvještaj delegacije koja je po naređenju načelnika Generalštaba VCG, brigadnog generala Zorana Lazarevića, od 14. septembra prošle godine boravila u Francuskoj i pregledala brod korporacije “Kership” u periodu od 20. do 22. septembra. MO je, međutim, zahtjev odbilo, obrazlažući da je traženi Izvještaj njihove komisije “označen stepenom tajnosti interno”.

“Predmteni izvještaj predstavlja prateću dokumentaciju Informacije o potrebi nabavke patrolnih brodova za zadatke i aktivnosti Vojske Crne Gore koji, između ostalog, sadrži i podatke koji predstavljaju poslovnu tajnu brodogradilišta Kership, čije otkrivanje bi ugrozilo potencijalnu saradnju Crne Gore sa Republikom Francuskom u vezi sa nabavkom patrolnih brodova”, stoji u rješenju o odbijanju zahtjeva “Vijesti” za slobodan pristup informacijama koje je donijelo MO.

Međutim, u rješenju brigadnog generala Lazarevića kojim je 9. novembra prošle godine “Informaciju o potrebi nabavke patrolnih brodova za zadatke i aktivnosti Vojske Crne Gore” označio tajnim podatkom i odredio joj tajnosti “interno” (a koje nam je MO dostavilo) nema ni pomena o tome da ona sadrži poslovne tajne “Kershipa”, već da Informacija sa pratećom dokumentacijom, među kojoj je i izvještaj delegacije MO sa njenog boravka u Francuskoj, “sadrži tajne podatke čijim bi otkrivanjem mogle nastupiti štetne posljednice za ostvarivanje funkcije organa (Ministartsva odbrane - prim.aut.)”. Tako je MO odlučilo da potpuno netransparentnim učini posao koji će, kako su ranije najavili, građane Crne Gore koštati oko 120 miliona eura, koliko se procjenjuje da će iznositi kreditni aranžman za nabavku dva nova broda sa kupovinom naoružanja i senzora za njih, odnosno obukom posade.

Iz MO nisu precizno odgovorili na ranije pitanje “Vijesti” što konkretno podrazumijeva tražena specifikacija novog patrolnog broda za MVCG koju su definisali naši stručnjaci, odnosno koliki bi taj brod trebao biti deplasmana i dimenzija, kakav pogon treba da ima, odnosno naoružanje, senzore i opremu. Od svega toga, naime, zavisi kakav će, kakvih borbenih sposobnosti i kolike cijene, na kraju biti taj ratni rod koji će platiti crnogorski poreski obveznici.

“Proces ispitivanja tržišta za nabavku novih patrolnih brodova, za potrebe Mornarice VCG je još u toku. Generalna specifikacija koju je izradio tim MO je poslata svim zainteresovanim brodograđevnim firmama. Sama generalna specifikacija ima obavezne i preporučene kriterijume. Samo one brodograđevne firme koje ispune obavezne kriterijume uzimaju se za dalje razmatranje dok se oko preporučenih kriterijuma razgovara sa firmama. Pošto je sam proces još u toku i nije odlučeno sa kojom će se firmom nastaviti dalji razgovori, ne možemo dati više preciznijih podataka”, saopštili su “Vijestima” iz resora Krapovića.

Poručili su da “ukoliko sve bude išlo planiranom dinamikom”, očekuju da će novi patrolni brodovi za potrebe Mornarice VCG “biti u upotrebi do kraja 2027. godine ili eventualno u prvoj polovini 2028. godine”.

Pohvale u izvještaju

“Vijesti” su ipak uspjele da dođu do izvještaja komisije MO koja je u septembru prošle godine boravila u Francuskoj i pregledala brodove koje gradi firma “Kership”. U njoj su bili bivši komandant Mornarice VCG, kapetan bojnog broda Vesko Tomanović u svojstvu predstavnika Generalštaba, kapetan korvete Danko Mandić iz Mornarice VCG, te tri penzionera - nekadašnja mornarička oficira: kapetan bojnog broda Željko Hercegovac, odnosno mornaričko-tehnički pukovnici u penziji dr Sead Cvrk i mr Ljubomir Bojović. Oni su se tokom boravka u Konkornou sreli sa menadžerom prodaje “Kershipa” Janom Bulikom, glavnim konstruktorom u kompaniji Janikom Žanaom i drugim specijalistima iz različitih oblasti brodogradnje i senzorsko-oružnih sistema.

“Težište posjete bilo je na generalnom sagledavanju sposobnosti brodova tipa OPV 60 i njihovih pomoračkih karakteristika, pouzdanosti i funkcionalnosti brodskih sistema, uređaja i mehanizama”, piše u izvještaju.

Jedan dio delegacije MO Crne Gore je 21. septembra prošle godine bio ukrcan na tek sagrađenom novom brodu tipa OPV 60 koji je “Kership” tada dovršavao za naručioca iz Afrike i koji je tada obavljao probne vožnje u Atlantiku, pred lukama Konkorno i Lorijen. Tokom 11 sati trajanja plovidbe ispitivane su manevarske i pomoračke karakteristike broda, pri čemu je prevaljeno oko 100 nautičkih milja u plovidbi po moru stanja 3 do 5 po Boforovoj skali. Urađena su uobičajena ispitivanja okretanja broda maksimalnim otklonom kormila pri maksimalnoj brzini plovidbe, emergency zaustavljanja hitnim prebacivanjem iz vožnje punom snagom naprijed u vožnju krmom svom snagom, testirana je maksimalna brzina plovidbe broda na dizel motorni odnosno električni pogon, pregledane su sve prostorije i uređaji na brodu, a izvršeno je i testiranje spuštanja i ponovnog podizanja na brod njegovog brzog RHIB čamca za intervencije i to pri stanju mora 4 po Boforu.

I sitnije mane

Iako su predstavnici MO Crne Gore bili generalno veoma zadovoljni onim što su vidjeli i doživjeli na OPV-u 60, oni su ipak uočili i određene “sitnije nedostatke (oprema za vez broda, oprema za popunu i protivpožarnu zaštitu, detalji enterijera itd)”.

“Praćeno je funkcionisanje pasivnog sistema za stabilizaciju broda, uočeni su određeni nedostaci u vidu pojave manje buke i lošeg odvoda izbačene balastne vode iz sistema na gornju palubu”, piše, pored ostalog, u Izvještaju.

Drugi dio crnogorske delegacije istovremeno je u brodogradilištu u Konkornou obišao sličan, malo veći brod tipa OPV 58 S koji “Kership” gradi za Ratnu mornaricu “Senegala” - brod “Niani”. Oni su pritom bili posebno impresionirani borbeno-operativnim sistemom “Polaris” instaliranim na ovom 62 metra dugom brodu deplasmana 700 tona, a koji integriše i u jedinstvenu cjelinu i povezuje sve senzorske i oružne sisteme na brodu, vrši fuziju i obradu prikupljenih podataka, razmjenjuje podatke sa kopnom, vazduhoplovima i drugim brodovima, te omogućava optimalnu i efikasnu upotrebu brodskog naoružanja i vođenje borbe na moru.

“Niani” je (nekarakteristično za patrolne brodove) naoružan i sa protivbrodskim i protivvazduhoplovnim raketama kraćeg dometa, a delegaciju MO C rne Gore impresionirala je i velika autonomija plovidbe tog broda, posebno kada se koristi elektrogon, te sposobnost da podrži i izvođenje ronilačkih operacija.

U zaključcima Izvještaja stoji da patrolni brod tipa OPV 60 koji je dužine 58,2 metra i deplasmana nešto preko 550 tona, sa maksimalnom brzinom od 22 čvora, autonomijom od 21 dana na moru i akcionim radijusom od 4.500 milja, ima dobra maritimna i manevarska svojstva, da mu hibridni dizel-električni pogon omogućava veliku dužinu plovidbe uz smanjenu potrošnju goriva, modularnim princip gradnje mu daje veliku fleksibilnost i potencijal za buduće eventualne nadogradnje i opremanje dodatnim naoružanjem i opremom, ali i da ime neke nedostatke u odnosu na tražene specifikacije koje je definisalo MO Crne Gore. Tako je, na primjer, konstatovano da brod ima samo dva glavna dizel-generatora za struju, dok su naši zahtjevi da ima tri, kao i da OPV- 60 ima sposobnost formiranja jedinstvene taktičke slike i njene razmjene u dvije sfere, odnosno monitoringa stanja u vazduhu i na površini mora, ali ne i u trećoj sferi (podmorju) što je crnogorski zahtjev, jer MO želi da naši novi patrolni brodovi budu opremljeni i sonarom, te imaju mogućnost izvođenja protivpodmorničke borbe manjeg obima.

“Borbena sposobnost broda tipa OPV 60 se bazira na borbeno-operativnom sistemu ‘Polaris’ koji omogućava naknadno naoružavanje broda raketnim i protivpodmorničkim oružjem, što višestruko povećava borbenu sposobnost u slučaju ratne opasnosti. Svi sistemi i uređaji proizvedeni su u renomiranim evropskim i američkim kompanijama. Prilikom obilaska broda uočeni su sitniji nedostaci čije otklanjanje ne zahtijeva veća materijalna ulaganja, već bolja tehnička rješenja sa aspekta naših dosadašnjih iskustava: funkcionalniji raspored pojedinih uređaja, poboljšanje uslova za vez broda i smještaj opreme za vez i tegljenje, efikasniji odvod vode sa gornje palube, raspored vrata i prozora i drugo. Predlažemo dalji nastavak intenzivne komunikacije sa kompanijom Kership u cilju maksimalnog prilagođavanja specifikaciji i zahtjevima, otklanjanja sitnijih nedostataka i određivanja finalne konfiguracije broda, što će omogućiti i definisanje konačne cijene”, zaključuje se u izvještaju komisije koji je Direktoratu za logistiku MO dostavljen 26. septembra prošle godine.

Razvili više projekata patrolnih i drugih brodova

Brend “Kership” osnovale su 2013. privatna brodograđevinska kompanija “Piriou” i renomirana francuska industrijska korporacija “Naval Group” (DCSN), sa misijom da se specijalizuje za projektovanje i izgradnju više vrsta ratnih i pomoćnih, te brodova za policijske i snage obalne straže, dužine do 100 metara. Kompanija je do sada razvila više projekata patrolnih brodova za priobalne vode i otvoreno more, raznih vrsta specijalizovanih manjih ratnih brodova, poput lovaca mina i slično, te čitav spektar višenamjenskih i brodova specijalne svrhe. “Kership” je do sada izgradio veliki broj brodova po tim projektima za potrebe francuskih državnih službi, ali i ratnih mornarica, obalnih straža, policija i naučno-istraživačkih ustanova u mnogim državama svijeta.

( Siniša Luković )