Šef države drugi put u pet dana odbio da raspiše izbore u Šavniku: Po zakonu ili na svoju ruku

Šef države Jakov Milatović nije imao pravo da cijeni valjanost odluka o raspuštanju parlamenta u Šavniku, već obavezu da postupi po njima i raspiše izbore u toj opštini.

To su “Vijestima” nezvanično kazala dva pravnika - jedan upućen u izborne zakone, drugi ugledni advokat, komentarišući prošlonedjeljni i jučerašnji Milatovićev potez da ne raspiše izbore u Šavniku na osnovu odluka tamošnje vlasti i Vlade o raspuštanju Skupštine opštine (SO) Šavnik.

On tvrdi da te odluke ne pružaju pravno valjan osnov za raspisivanje izbora, odnosno da bi donošenje rješenja o novom izlasku na birališta predstavljalo narušavanja pravnog poretka. Stoga poručuje da nadležne institucije treba da doprinesu okončanju izbora na dva birališta na kojima glasanje traje od oktobra 2022. godine, da bi se u što kraćem roku konstituisali novi organi uprave.

Iz Milatovićevog kabineta “Vijestima” su nezvanično rekli da predsjednik nema obavezu da postupi po dvijema odlukama, da su odredbe zakona o lokalnoj samoupravi i izboru odbornika i poslanika jasne, te da šef države nije u obavezi da djeluje dvije godine nakon što je istekao mandat šavničkom parlamentu.

Jedan od pravnika s kojim su “Vijesti” razgovarale, rekao je da predsjednik nema nadležnost da cijeni zakonitost neke odluke, ali da je Milatović to sebi dao za pravo.

“Nije bilo čistog rješenja. Odluke (SO Šavnik i Vlade) mogu se osporavati pred sudovima, ali mislim da je Milatović imao zakonsku obavezu da raspiše izbore... Da sam u toj poziciji, raspisao bih izbore, a onda pustio druge institucije da se bave problemom koje nisu riješile. Nije Milatovićeva krivica što izborni proces u Šavniku nije završen... Njegova je zakonska obaveza da narednog dana po raspuštanju SO, bilo to samoraspuštanje ili raspuštanje koje je posljedica prinudne uprave, raspiše izbore”, ocjenjuje sagovornik.

On navodi da je ovo slučaj koji, prema njegovim riječima, može rezultirati time da predsjednik u nekim budućim pravnim situacijama arbitrira kad će da uradi nešto na šta je obavezan po zakonu.

“Nigdje u zakonu ne piše da on cijeni razloge koji su Vladu ili SO opredijelili da donese odluke”, dodaje sagovornik upućen u izborne zakone.

Drugi pravnik kaže da predsjednik nema pravo da utvrđuje da li je odluka nekog drugog organa valjana ili ne, i da na osnovu toga nešto uradi ili ne uradi.

“Mislim da je predsjednik pogriješio u slučaju obje odluke, i da je morao da raspiše izbore”, podvlači sagovornik.

Iz Milatovićevog kabineta su kazali da je Zakonom o izboru odbornika i poslanika (član 15 stav 2) propisano da u slučaju prestanka mandata skupštine opštine prije isteka vremena na koje je birana, predsjednik raspisuje izbore narednog dana od dana njenog raspuštanja, odnosno od dana stupanja na snagu odluke o skraćenju mandata. Dodaju da se u Zakonu o lokalnoj samoupravi (član 37 stav 4) navodi da u slučaju prestanka mandata skupštine prije isteka vremena na koje je izabrana, predsjednik raspisuje izbore narednog dana od dana stupanja na snagu odluke o raspuštanju, odnosno od dana stupanja na snagu odluke o skraćenju mandata.

“Ta dva člana zakona koja se tiču predsjednika države vrlo su jasna. Obavezuju nas odluke koje se tiču onoga što su obaveze predsjednika. Ta obaveza ne postoji dvije godine nakon isteka vremena na koje je skupština opštine birana, a posebno ne kad imamo zakonitu odluku o izbornom procesu koji je u toku”, rečeno je nezvanično “Vijestima”.

Milatović je prošle sedmice ocijenio da “Odluka o skraćenju mandata odbornika SO Šavnik” ne pruža pravno valjan osnov da raspiše izbore. On je kazao da je odredbama Zakona o lokalnoj samoupravi propisano da SO može donijeti odluku o skraćenju mandata parlamentu, “dok se sadržinski donijetom odlukom uređuje skraćenje mandata odbornika”. Navodi da propisi ne poznaju mogućnost “skraćenja mandata odbornika”, već se pravni institut skraćenja mandata SO “sistemskim zakonskim rješenjima odnosi na skupštinu kao kolektivni organ, a ne na odbornike koji je sačinjavaju”.

Kad je riječ o Vladinoj odluci, Milatović je juče saopštio da ona nije mogla rezultirati izborima zbog toga što je, prema njegovim riječima, mandat aktuelnom sazivu tamošnjeg parlamenta istekao u junu 2022. Predsjednik je naveo da u Šavniku glasanje nije završeno na dva birališta, te da bi donošenje odluke o novim izborima značilo “narušavanje pravnog poretka i pravne sigurnosti u zemlji”.

Vlada i Ministarstvo javne uprave (MJU) nisu “Vijestima” odgovorili kako gledaju na Milatovićevu odluku, da li će u Šavnik biti poslat odbor povjerenika i ako hoće - kad.

Milatovićev postupak dodatno komplikuje prilike u Šavniku, pošto je nejasno kako će se tom opštinom upravljati nakon što je lokalna skupština raspuštena. Pitanje je i da li dolazak odbora povjerenika ima smisla ako je izgledno da izbori koji traju skoro godinu i po dana neće biti završeni.

Jedan od sagovornika “Vijesti” kaže da ne isključuje dolazak povjerenika, ali napominje da bi se vladajuća Demokratska partija socijalista (DPS) u tom slučaju mogla pozvati na svoju odluku o skraćenju mandata. Iz te partije su poručivali da neće dozvoliti uvođenje prinudne uprave.

“Oni (SO) su smijenili Opštinsku izbornu komisiju (OIK), donijeli strateški plan, ali ta SO više ništa ne može. Oni su vezali sebi ruke”, ocjenjuje sagovornik.

Vlada je prethodnog četvrtka raspustila šavnički parlament i imenovala odbor povjerenika koji će ga mijenjati, ali su uveče odbornici vladajuće koalicije DPS-a i Socijaldemokrata (SD) na elektronskoj sjednici izglasali skraćenje mandata. Izvršna vlast je, međutim, u petak neočekivano povukla svoju odluku “iz procedure objavljivanja u Službenom listu”. Razlog je, kako je “Vijestima” nezvanično tada objašnjeno, to što je odluka SO Šavnik o skraćenju mandata stupila na snagu danom donošenja, dok je odluka Vlade trebalo da stupi na snagu danom objavljivanja u Službenom listu.

Nakon poteza Vlade, iz igre je bila ispala opcija uvođenja prinudne uprave, a važeća je ostala odluka odbornika DPS-a i SD-a, koja je mogla da vodi raspisivanju izbora. Onda se oglasio Milatović i odbio da raspiše izbore, da bi Službeni list preksinoć objavio Vladinu odluku o prinudnoj upravi.

Izbori u Šavniku počeli su 23. oktobra 2022, kada su održani u još 13 opština, ali još nisu okončani jer članovi biračkih odbora iz opozicione koalicije “Za budućnost Šavnika”, koju predvodi nekadašnji Demokratski front, nisu dozvoljavali dijelu novoupisanih birača da glasaju jer su, tvrde, prepisani da bi podržali DPS.

Na dva birališta, u zgradi Opštine i selu Kruševice, gdje pravo glasa ima 541 birač, glasalo se u devet navrata, posljednji put 18. decembra 2022, kad su izbori opet prekinuti, nakon čega tamošnja Opštinska izborna komisija (OIK) nije mogla da se dogovori o tome da ih ponovi.

I da izaberu novi OIK, odnos snaga ostaće isti

Na pitanje da li povjerenici, ako dođu u Šavnik, mogu izabrati novi OIK, jedan od sagovornika “Vijesti” odgovara da je to moguće, jer oni vrše funkciju SO.

Međutim, kaže da misli da to ne bi riješilo problem.

“I da raspuste opet OIK, novi moraju izabrati po istim partijskim kvotama, tako da će odnos snaga ostati isti”, objašnjava sagovornik.

( Nikola Dragaš )