Otkrivene navodne ruske špijunske operacije širom Evrope

Austrija je suočena sa najvećim špijunskim skandalom posljednjih decenija dok hapšenje bivšeg oficira obavještajne službe iznosi na vidjelo dokaze o opsežnoj ruskoj infiltraciji, slabom službenom nadzoru i ponašanju dostojnom špijunskog romana, objavila je agencija Asošiejtid pres (AP).

Egisto Ot je uhapšen 29. marta. U nalogu za hapšenje na 86 stranica, do kojeg je došao AP, između ostalog se navodi da je ruskoj obavještajnoj službi predao podatke s mobilnog telefona bivših visokih austrijskih zvaničnika, pomogao u planiranju provale u stan istaknutog novinara i napisao “predloge za poboljšanje” nakon ubistva koje su naručili Rusi u Njemačkoj.

Ot se sumnjiči da je dao osjetljive informacije Janu Marsaleku, odbjeglom Austrijancu koji se traži zbog sumnje za prevaru nakon propasti njemačke kompanije za pružanje finansijskih usluga Vajerkard (Wirecard) 2020. u kojoj je bio glavni operativni direktor.

U nalogu se navodi da poruke koje su dostavile britanske vlasti Marsaleka direktno povezuju sa ruskom obavještajnom agencijom FSB.

Njemački i austrijski mediji su objavili da se vjeruje da je Marsalek povezan s ruskim obavještajnim službama barem od 2014. Smatra se da je sada u Rusiji.

Tomas Rigler, istoričar i stručnjak za špijunažu povezan s austrijskim Centrom za obavještajne, propagandne i bezbjednosne studije, rekao je da slučaj ima “potencijal za jednu od najvećih priča o špijunaži u novijoj austrijskoj istoriji”.

“Slučaj je poseban s obzirom na njegovu međunarodnu dimenziju i činjenicu da se ne radi samo o špijunaži nego i o infiltraciji u austrijski politički sistem i slabljenju unutrašnje bezbjednosti zemlje”, rekao je.

Austrija, koja se tokom Hladnog rata nalazila uz Gvozdenu zavjesu i dugo je imala dobre veze s Moskvom, članica je Evropske unije s politikom vojne neutralnosti, ali i dugogodišnjom reputacijom špijunskog centra, navodi AP.

Rasplitanje paukove mreže

Ot, bivši policijski službenik, bio je obavještajac u Turskoj i Italiji od 2001. do 2012. prije nego što je prešao na upravljanje tajnim agentima u austrijskoj, sada nepostojećoj, domaćoj obavještajnoj agenciji BVT.

On je suspendovan iz BVT-a 2017. kada su se prvi put pojavile optužbe da možda špijunira za Rusiju, ali je sljedeće godine premješten da radi za austrijsku policijsku akademiju.

Ot je 2021. suspendovan tokom istrage o njegovim navodnim vezama s Rusijom i poslat je u pritvor. Vlasti su zaključile da su dokazi slabi i pustile su ga otprilike četiri sedmice kasnije.

Ot je u BVT-u služio pod Martinom Vajsom, bivšim šefom austrijskih obavještajnih operacija. Tužioci su naveli da su Ot i Vajs “bliski prijatelji”. U nalogu za hapšenje piše da je Vajs počeo da radi za Marsaleka i “Vajerkard” nakon što je napustio obavještajnu agenciju 2018. godine, te da je naredbe Marsaleka i ruskih operativaca prenosio Otu. Prema nalogu za hapšenje, Marsalek je u SMS poruci rekao da je pomogao da se Vajs “evakuiše” u Dubai.

Otov advokat je odbio da komentariše, rekavši da je tek nedavno preuzeo Otovu odbranu. Ot je ranije odbacio optužbe za špijunažu i bilo kakve nezakonite radnje.

Čini se da je Marsalek (44) “pauk u mreži koji vuče konce”, rekao je Rigler. Marsalekov advokat nije odgovorio na upit AP-a za komentar.

Disidenti, špijuni i baze podataka

Između 2017. i 2021. godine, stoji u austrijskom nalogu za hapšenje, Ot je prikupljao osjetljive informacije o osobama od interesa za Rusiju “u svrhu prenošenja Janu Marsaleku i nepoznatim predstavnicima ruskih vlasti” sprovodeći brojne pretrage u nacionalnim policijskim bazama podataka i upućujući zahtjeve drugima evropskim policijama, uključujući Italiju i Britaniju.

Ot je takođe navodno tražio podatke iz informacionog sistema Šengen zone kako bi utvrdio jesu li osumnjičeni ruski operativci i bivši radnici “Vajerkarda” traženi ili obuhvaćeni ograničenjima putovanja.

Nalog sadrži dugačak spisak ljudi koji su bili špijunirani, uključujući ruske disidente, poslovne ljude i bivšeg oficira koji je napustio FSB, prenio je AP.

Provala, skvašeni telefoni i naučene lekcije

Dok se optužba da je Ot tražio informacije za Rusiju prvi put pojavila 2017, britanska obavještajna služba nedavno je Austriji dala značajne nove informacije, piše američka agencija.

Pet bugarskih državljana koji su navodno radili u okviru mreže s Marsalekom uhapšeni su prošle godine u Britaniji, a još jedan u februaru. Prema nalogu za hapšenje Ota, poruke između Marsaleka i jednog od osumnjičenih u tom slučaju, Orlina Ruseva, koje je zaplijenila britanska obavještajna agencija MI5, upućuju na dalje operacije Marsaleka i njegovih austrijskih pomagača.

Prma navodima tužilaca, Ot je samo pet sedmica nakon što je pušten iz pritvora 2021, tražio adresu bugarskog istraživačkog novinara Hrista Grozeva u Beču i dostavio je Marsaleku. Kažu da je Marsalek kasnije angažovao jedan tim da provali u Grozevov stan i ukrade laptop i USB memoriju.

Grozev, koji je ušao u trag ruskim oficirima navodno umiješanim u trovanje bivšeg ruskog obavještajca Sergeja Skripalja 2018. i čelnika ruske opozicije Alekseja Navaljnog 2020. godine, preselio se iz Beča prošle godine nakon što su mu austrijske vlasti rekle da mu više ne mogu garantovati bezbjednost.

Ot se navodno domogao i mobilnih telefona trojice bivših visokih zvaničnika austrijskog ministarstva unutrašnjih poslova, uključujući šefa kabineta bivšeg ministra, kada je trebalo da ih poprave IT stručnjaci BVT-a nakon što su pali u vodu tokom izleta brodom po Dunavu 2017.

Tužitelji kažu da su telefoni dati nepoznatom agentu koji je radio za Marsaleka u bečkom stanu Otovog bivšeg zeta i “prebačeni u Moskvu na dalju analizu”. Kažu da su telefoni sadržali “osjetljive službene i privatne podatke”.

Ot je takođe navodno pomogao Marsaleku da u Moskvu prokrijumčari ukradeni računar SINA, uređaj koji koriste mnoge evropske vlade za prenos povjerljivih informacija. Nakon primopredaje u istom stanu u Beču, Marsalek je u poruci napisao da je uređaj uspješno prebačen u Lubjanku - gdje je sjedište FSB-a u Moskvi, prema navodima tužilaca.

Istražitelji su takođe pronašli analizu naučenih lekcija na Otovom mobilnom telefonu koja je sadržala “predloge za poboljšanje” ruskih obavještajnih operacija u Evropi nakon ubistva gruzijskog državljanina čečenske nacionalnosti 2019. u Berlinu. U tom slučaju je uhvaćen i jedan Rus, a njemačke sudije su kazale da je djelovao po nalogu ruskih vlasti.

Šta Austrija preduzima?

AP piše da Ot ostaje u pritvoru čekajući odluku o tome hoće li biti zvanično optužen i da će taj proces vjerovatno potrajati.

Međutim, o slučaju se uveliko piše u medijima, pri čemu razne političke stranke optužuju jedna drugu za neuspjeh da ranije zaustave Ota.

Austrijski kancelar Karl Nehamer sazvao je za danas sastanak Savjeta za nacionalnu bezbjednost i rekao da zemlja mora pojačati svoju bezbjednost kako bi spriječila rusku infiltraciju.

Njegova ministarka pravosuđa rekla je da planira da pooštri državne zakone o špijunaži, koja je trenutno izričito zabranjena ako je usmjerena protiv same Austrije, ali ne i ako je usmjerena protiv drugih zemalja ili mnogih međunarodnih organizacija čiji je Beč domaćin.

( A.Š. )