Loše je da poslanici štite Vladu od kolega: Je li ugrožena kontrolna funkcija parlamenta

Praksa izbjegavanja kontrolnih saslušanja koja inicira opozicija nije dobra i može voditi samo dodatnoj eroziji povjerenja javnosti u rad Skupštine i slabiti njenu kontrolnu ulogu, ocijenili su sagovornici “Vijesti”.

Predstavnici partija koje čine parlamentarnu većinu 2020. godine su izmijenili Poslovnik Skupštine kako bi se pravo jedne trećine poslanika na kontrolno saslušanje manjinskom inicijativom omogućilo dva puta, umjesto jednom u toku zasjedanja, ali se u praksi toga u potpunosti ne pridržavaju.

Posljednji primjer da se Poslovnik u tom dijelu ne poštuje, desio se prethodne sedmice, kada poslanici vlasti nisu došli na sjednicu Odbora za evropske integracije, pa to radno tijelo nije imalo kvorum za odlučivanje o zahtjevu za kontrolno saslušanje ministra vanjskih poslova Filipa Ivanovića i ministarke evropskih poslova Maide Gorčević zbog glasanja poslanice Maje Vukićević protiv prijema Kosova u Savjet Evrope, izjave ruskog ambasadora o “konfrontaciji” sa Rusijom ukoliko Crna Gora uđe u EU, i protestne note Bosne i Hercegovine zbog posjete Dodika šefu parlamenta Andriji Mandiću.

Zahtjev da se Ivanović i Gorčević saslušaju na temu “Odstupanje predstavnika vlasti od zvanične vanjske politike Crne Gore i posljedica koje to proizvodi na proces EU integracija” podnijelo je pet članova odbora iz opozicije.

Koordinatorka programa Demokratizacija i evropeizacija u Centru za građansko obrazovanje (CGO) Mira Popović Trstenjak je kazala “Vijestima” da su jedan od tri kontrolna mehanizma koje Skupština ima na raspolaganju, upravo kontrolna saslušanja i da se pozicija parlamenta urušava time što se ti mehanizmi ne koriste:

“A vidimo da praksa ovog saziva Skupštine Crne Gore ukazuje na očiglednu namjeru parlamentarne većine da se Vlada ‘zaštiti’ izbjegavanjem ovih saslušanja”.

Ona je ocijenila da se ovo nadovezuje i na prethodne upozoravajuće ocjene o ograničenoj kontrolnoj funkciji Skupštine, uključujući i Izvještaj Evropske komisije (EK) o Crnoj Gori za 2023. godinu.

Popović Trstenjak je podsjetila da su iz EK ukazali i na nepostojanje jedinstvene prakse u vođenju skupštinskih saslušanja ili razmatranja izvještaja i predloga zakona.

“Ova praksa nije dobra i može voditi samo dodatnoj eroziji povjerenja javnosti u rad Skupštine, koja sama pristaje da bude slabija nego što treba da bude. Takođe, izvršna vlast ne bi trebalo da bježi od kontrole svog rada niti bi takva vrsta “zaštite” Vlade trebalo da bude u interesu poslanika vladajuće koalicije ukoliko su zaista privrženi javnom interesu”, kazala je ona.

Početkom marta Odbor za ekonomiju, finansije i budžet nije glasao o tome da li će održati kontrolno saslušanje predsjednika Vlade Milojka Spajića i ministra finansija Novice Vukovića, na temu “Upoznavanje sa dokumentima o načinima sprovođenja najavljenih ekonomskih reformi kroz program Evropa sad 2.0”, jer su poslanici parlamentarne većine odbili da opoziciji priznaju pravo da se na njen predlog mogu održati dva kontrolna saslušanja u toku proljećnjeg zasjedanja, što predviđa poslovnik. Obrazloženje predstavnika vlasti je bilo da premijer i ministri ne mogu odgovarati na pitanja koja se odnose na program koji ne postoji jer “Evropa sad 2” nije objavljen, kao i da je sporno da li se o predlogu opozicije glasa ili se samo prihvata. Da saslušanja nema definitivno je potvrđeno na kolegijumu Skupštine.

“Uredba o Vladi Crne Gore jasno postavlja osnov za sve članove Vlade da su dužni da se odazovu pozivu za kontrolno saslušanje, ali ukoliko odbori nastave da odbijaju pokretanje ovakvih inicijativa ili čak i kad su usvojene da se ponašaju inferiorno u odnosu na Vladu pa ne zakazuju termine tih saslušanja u nedopustivo dugom vremenskom okviru, onda su time poniženi svi poslanici a odgovornost, kao i u svemu, nosi onaj ko ima više moći. U ovom slučaju su to čelnici tih odbora i poslanici vladajuće koalicije”, ocijenila je Popović Trstenjak.

Šef kluba poslanika Demokrata Boris Bogdanović je kazao da je tačno da je odredbama člana 75 Poslovnika Skupštine Crne Gore propisano da odbor dva puta u toku redovnog zasjedanja Skupštine, na zatjev jedne trećine članova donosi odluku o kontrolnom saslušanju, ali da se ta odredba ne odnosi samo na parlamentarnu opoziciju:

“Već na jednu trećinu poslanika koji mogu biti i iz parlamentarne većine i iz parlamentarne opozicije ili pak zahtjev jedne trećine poslanika mogu potpisati i poslanici vlasti i poslanici opozicije, što se nerijetko i dešavalo”, kazao je Bogdanović.

On je rekao da ukoliko parlamentarna opozicija tvrdi da se ova odredba odnosi samo na njih, “što zaista nije tako, i u tom slučaju svaki od odbora ima vremena da tokom redovnog zasjedanja održi ne samo dva nego i mnogo više kontrolnih saslušanja za vrijeme redovnog zasjedanja”.

Bogdanović je naglasio da svaki zahtjev za kontrolnim saslušanjem mora biti uredan i usmjeren na ostvarivanje kontrolne funkcije Skupštine nad aktivnostima Vlade, a ne nad aktivnostima parlamentarne većine koja je birala Vladu, kakav je i bio slučaj prilikom podnošenja jednog od zahtjeva opozicije za kontrolnim saslušanjem ministarke evropskih integracija zbog odluke poslanice Maje Vukićević.

“Zaista ne mislim da se slabi kontrolna uloga parlamenta, već smatram da je ona sada daleko jača u odnosu na period tridesetogodišnje vladavine prethodnog režima”, kazao je Bogdanović.

Poslanik opozicionih Socijaldemokrata (SD) Boris Mugoša je kazao da se insistiranjem parlamentarne većine na ograničavanju definisanih prava opoziciji na kontrolno saslušanje, suštinski obesmišljava Poslovnik Skupštine i njena kontrolna uloga.

Podsjetio je da je Poslovnikom predviđeno da na inicijativu pet poslanika opozicije za kontrolno saslušanje postoji obaveza da se donese odluka o tom kontrolom saslušanju.

Istakao je da je uspostavljena praksa garantovala najmanje dva kontrolna saslušanja u toku redovnog zasjedanja Skupštine, a da je sada namjera da se to prekine.

Mugoša je kazao da je kontrolna uloga parlamenta izuzetno važna i u smislu evropskog puta Crne Gore, jer zauzima značajno mjesto u ocjenjivanju napretka naše države.

“Uloga parlamenta, blokiranjem kontrolnog mehanizma opozicije, ozbiljno je degradirana”, kazao je Mugoša “Vijestima”.

Bivša poslanica i potpredsjednica Skupštine u prethodnom sazivu, Branka Bošnjak, kazala je “Vijestima da parlamentarna većina u ovom sazivu Skupštine, “nažalost, radi ono za šta su se nekad zajednički borili da se ne dešava - a to je slabljenje kontrolne uloge Skupštine”.

“Umjesto da se dozvoli i ojača ovaj institut, jer valjda nemaju čega da se boje, oni opstruiraju kontrolna saslušanja i dozvoljavaju omalovažavanje Skupštine, ne samo izbjegavajući kontrolna saslušanja, vec i institut Premijerskog sata i poslaničkih pitanja”.

Za prvo pojavljivanje premijera Spajića pred poslanicima u okviru Premijerskog sata, u decembru prošle godine, vezuju se brojne peripetije. On je, kako su “Vijesti” tada objavile, telefonom obavijestio predsjednika Skupštine Andriju Mandića da se neće pojaviti na premijerskom satu, zakazanom dan kasnije u Skupštini, o čemu je Mandić obavijestio Kolegijum predsjednika Skupštine. Spajić je nakon sjednice kolegijuma potvrdio da će ipak doći na sjednicu.

“To je razočaravajuće, jer se onda dovodi u sumnju da Vlada, ipak, nešto krije i nečeg se plaši, jer ako ste čisti i radite sve kako treba, onda nema izbjegavanja. Čak, naprotiv, u vašu korist je da se pojavite i promovišete svoj rad… ali izgleda da su mnogi zaboravili za šta su se zalagali i protiv čega su se borili. Ne žele reviziju, ne žele reforme, već promovišu ponašanje svrgnutog režima, s tim što je bivši režim znao sofisticiranije da to radi, a ovi to rade bez pardona, brutalno obesmišljavajući Skupštinu, što je opasna tendencija”, kazala je Bošnjak.

Praksa izbjegavanja kontrolnih saslušanja u Parlamentu postojala je i u ranijim sazivima.

Za vrijeme vlade Zdravka Krivokapića, bilo je uobičajeno da se on ili njegovi ministri ne pojave na zakazanom kontrolnom saslušanju. Tako Krivokapić nije došao na kontrolno saslušanje koje je bilo zakazano u junu 2021. na Odboru za bezbjednost i odbranu prema inicijativi tadašnjeg poslanika DF Nebojše Medojevića. U pismu koje je uputio članovima Odbora, Krivokapić je tada kazao da bi da nije imao ranije preuzeti obavezu u vrijeme zasjedanja Odbora, razmislio da se odazove na poziv ovog skupštinskog tijela. Tadašnji ministar Spajić, takođe je obavijestio članove Odbora da neće doći na saslušanje, a direktor ANB-a je, kako je saopšteno iz njegovog kabineta, bio službeno odsutan. Krivokapić i tadašnji ministar unutrašnjih poslova Sergej Sekulović u decembru 2021. nisu došli na zakazano kontrolno saslušanje pred Odborom za bezbjednost i odbranu. Krivokapić je iste godine kazao da na kontrolna saslušanja ne dolazi, jer bi tamo, provodio po “20 sati”.

Bošnjak: Ko ponizi parlament srlja u propast

Bošnjak je ocijenila da onaj ko izbjegava i ponizi parlament, neizbježno srlja u propast.

“Danas je na političkoj sceni mnogo populizma, amaterizma, improvizacije i neuskustva, ogroman je manjak drzavničkog ponašanja i sigurna sam da maske padaju i da narod to već vidi. Ako imamo u vidu da je prvi potez Vlade bio ukidanje direktnih prenosa i da se mnogo teže dolazi do informacija, da se predstavljene činjenice i projekcije iz časa u čas mijenjaju, da se ‘bez pardona’ najavljuju protivzakonite procedure i sve je više direktnih netransparentnih tzv. strateških dogovora, onda naše društvo poprima obilježja apsolutističkog režima i jasno je zašto se izbjegava kontrolno saslušanje”, kazala je Bošnjak.

Poslanici i članovi Vlade bi da su iznad zakona i pravila

Popović Trstenjak je kazala da, pored reprezentativne i zakonodavne funkcije Skupštine, koje takođe moraju biti dodatno ojačane kako bi došlo ispunjenja strateškog cilja harmonizacije crnogorskog zakonodavstva sa pravnim sistemom EU, ali i većeg nivoa uređenja društva, isključivanje kontrolnih saslušanja ili fingiranje istih sa nekim manje problematičnim temama dodatno se smanjuje mogućnost da Crna Gora ima funkcionalnu parlamentarnu demokratiju i time narušava odnos različitih grana vlasti ove države.

“U konačnici, ovo naglašava potrebu da što prije dobijemo i Zakon o Skupštini i Zakon o Vladi, iako je sada već jasno da su najveći protivnici zakonskog uređenja svog rada upravo poslanici i članovi Vlade. Na taj način, oni i kroz taj primjer pokazuju da bi da su iznad zakona i pravila, a to nije odgovoran pristup”, ocijenila je Popović Trstenjak.

( Željka Vučinić )