Koprivica tvrdi da je mnogo argumenata da US poništi šavničke izbore: Gaženje prava birača ne vodi zakonitoj vlasti

Poništenje nelegalnih i nelegitimnih izbora u Šavniku koji traju od oktobra 2022. godine i sprovode se suprotno Ustavu Crne Gore, njenim zakonima i međunarodnim standardima, neophodan je uslov da ishod političkog dijaloga o izlasku iz “šavničkog lavirinta” bude održiv i prihvatljiv.

To je juče “Vijestima” rekao izvršni direktor Centra za demokratsku tranziciju (CDT) Dragan Koprivica, ocjenjujući da bi prihvatanje ishoda takvih izbora bilo “fatalno” za buduće izborne procese u državi.

Objašnjava da bi to otvorilo “nove ‘perspektive’ djelovanja partija”, te da bi se Šavnik koristio “kao model političke bitke”. Napominje, međutim, da bi poništenje izbora to onemogućilo.

“Vjerujemo da bi odustajanje od, blago rečeno, pravno i politički veoma ‘netegnutog’ uvođenja prinudne uprave, poništenje izbora i održavanje novih, uz pisani dogovor o pravilima ponašanja koja dopunjavaju zakone bio pozitivan ishod i dobra mjera kompromisa”, poručuje Koprivica.

Vlada je odlučila početkom prošle sedmice da ne uvodi prinudnu upravu u Šavnik, već da pokrene skupštinski dijalog o tome kako da se okončaju izbori koji u toj opštini traju skoro godinu i po. Oni nisu završeni na dva birališta jer partije bivšeg Demokratskog fronta (DF) to ne dozvoljavaju zbog “izbornih turista”, za koje tvrde da podržavaju Demokratsku partiju socijalista (DPS).

Iako je državni sekretar u Ministarstvu javne uprave Dragiša Janjušević najavio da bi partije na razgovore trebalo da pozove premijer Milojko Spajić (Pokret Evropa sad), to je učinio njegov partijski kolega i predsjednik skupštinskog Odbora za reformu izbornog zakonodavstva Vasilije Čarapić. Međutim, još nema najava kad bi dijalog mogao da počne...

Propusti lokalne komisije

Koprivica tvrdi da bi se šavnički izbori mogli poništiti tako što bi neko od aktera koji učestvuje na njima podnio prigovor na izborni proces Državnoj izbornoj komisiji (DIK) i i tražio od nje poništenje. Navodi da bi komisija to odbila jer nema zakonsku mogućnost da odlučuje o tome - ali da procesno mora biti dio postupka, pa bi nakon toga mogla da se uputi žalba Ustavnom sudu (US).

Sagovornik kaže da vjeruje da posao tog suda ne bi bio pretežak jer, prema njegovim riječima, postoji veliki broj argumenata za poništenje izbora. Napominje da je Opštinska izborna komisija (OIK) Šavnik napravila veliki broj propusta koji su osnova za podnošenje prigovora DIK-u.

“Prije svega, izvršene su povrede biračkog prava iz člana 45 Ustava i člana 10 Zakona o izboru odbornika i poslanika (ZIOP), da se ne može uspostaviti, niti priznati vlast koja nije izabrana na demokratskim izborima, u skladu sa zakonom. OIK je propustio da postupa u skladu sa članom 17 stav 1 ZIOP koji obavezuje organe za sprovođenje izbora da rade po zakonu. Dalje, OIK je propustio da postupi u skladu sa članom 27 stav 1 tačka 1 ZIOP koji propisuje da se komisija stara o zakonitom sprovođenju izbora”, rekao je Koprivica.

Sagovornik navodi da je jedan od propusta OIK-a u vezi sa članom 102 ZIOP o sprovođenju ponovnih izbora, te u vezi sa članom 98 ZIOP o rokovima za utvrđivanje konačnih rezultata glasanja. Postoji, dodaje, i propust OIK-a da postupi u skladu sa članom 103 stav 1 ZIOP, jer se ponovljeni izbori moraju sprovesti “najkasnije u roku od sedam dana od dana poništenja izbora”.

“Na kraju, ali ne manje važno, OIK je preko 120 puta propustio da postupi po nalozima DIK-a da donese odluku o ponavljanju izbora na određenim biračkim mjestima”, ukazuje izvršni direktor CDT-a.

“Izborni turisti” mogu u druge opštine

Podsjećajući da je članom 36 stav 2 Zakona o lokalnoj samoupravi (ZLS) propisano da se izbori za skupštinu održavaju najkasnije 15 dana prije isteka njenog mandata, Koprivica navodi da je mandat šavničkom parlamentu istekao još u junu 2022. Napominje da je članom 14 stav 1 ZOIP propisano da se izbori za odbornike i poslanike održavaju najkasnije 15 dana prije isteka izbornog perioda odbornika, odnosno poslanika kojima teče mandat.

Kaže da, uz navedeno, treba imati na umu da su šavnički izbori rezultirali desetinama krivičnih postupaka za krivična djela protiv izbornih prava.

“Što je takođe dokaz o razmjerama i ozbiljnosti nepravilnosti u ovom izbornom procesu”, ocjenjuje on.

Koprivica kaže da se ne smije zaboraviti ni pojava “izbornog turizma”, koju ni u svojim javnim istupanjima ne spore predstavnici lista koje učestvuju na izborima. Tako smo, podsjeća, čuli je da je veći broj birača koji su glasali na izborima koji su počeli 23. oktobra 2022. u međuvremenu odjavio prebivališe iz Šavnika.

“Oni sad već duži vremenski period (za neke i preko godinu dana) imaju prebivalište u drugoj jedinici lokalne samouprave, a njihov glas bi trebalo da odredi rezultat izbora u Šavniku jednom kad ti izbori budu okončani”, dodaje on.

Koprivica napominje da su izbori u Budvi i Andrijevici raspisani, i da se zbog toga može desiti da birači koji su glasali u Šavniku prije godinu i po sad glasaju na biralištima u jednoj od opština u kojima predstoji glasanje, da njihov glas bude uračunat u rezultat, a da onda “u nekoj jedinici vremena” njihov glas bude uračunat i u rezultat izbora u Šavniku, ako se oni okončaju.

“Takođe, ukoliko bi se hipotetički, a što nije realno, izbori na dva biračka mjesta okončali kroz nekoliko dana, onda bi izabrani odbornici 2028. završili mandat za koji su glas dobili 2022. Iz svega ovoga, jasno je da je biračima koji su iskoristili svoje biračko pravo 23. oktobra 2022. povrijeđeno to pravo jer izborni postupak do danas nije okončan. Njihova izborna volja, do današnjeg dana, nije efektuirana kroz određeni izborni rezultat”, konstatuje Koprivica.

Godina i po političkog i pravnog haosa

Vlada je 28. marta raspustila Skupštinu opštine (SO) Šavnik, ali su istog dana uveče odbornici vladajuće koalicije DPS-a i Socijaldemokrata (SD) na elektronskoj sjednici izglasali skraćenje mandata, kako bi izbjegli prinudnu upravu. Izvršna vlast je, međutim, neočekivano povukla svoju odluku “iz procedure objavljivanja u Službenom listu”. Razlog je, kako je “Vijestima” nezvanično tada objašnjeno, to što je odluka SO Šavnik o skraćenju mandata stupila na snagu danom donošenja, dok je odluka Vlade trebalo da stupi na snagu danom objavljivanja u Službenom listu.

Nakon poteza Vlade, iz igre je bila ispala opcija uvođenja prinudne uprave, a važeća je ostala odluka odbornika DPS-a i SD-a, koja je mogla da vodi raspisivanju izbora. Onda se oglasio predsjednik Crne Gore Jakov Milatović i odbio da raspiše izbore, da bi Službeni list potom objavio Vladinu odluku o prinudnoj upravi. Međutim, predsjednik ni nakon toga nije raspisao izbore. Tvrdi da odluke SO Šavnik i Vlade ne pružaju pravno valjan osnov za novi izlazak na birališta.

Na dva šavnička birališta, u zgradi Opštine i selu Kruševice, gdje pravo glasa ima 541 birač, glasalo se u devet navrata, posljednji put 18. decembra 2022, kad su izbori opet prekinuti, nakon čega tamošnji OIK ne može da se dogovori o tome da ih ponovi.

Do sada je pred pravosudnim organima procesuirano više desetina ljudi zbog dešavanja u vezi sa izborima u Šavniku, koja su uključivala brojne incidente, pa i fizičke sukobe.

Ako ne priznaju povrede prava, znači da im volja građana nije bitna

Dragan Koprivica kaže da, ako bi se prihvatilo da činjenice koje govore u prilog poništavanju izbora ne predstavljaju povredu biračkog prava, niti nepravilnosti razmjere koja utiče na izborni rezultat, “onda bi izbori mogli da traju još godinu i po ili 15 godina”.

“Svako drugačije prosuđivanje predstavljalo bi potvrdu da nije bitno ni biračko pravo građana, ni njihova volja, niti zakonitost i pravilnost samog postupka izbora”, ocjenjuje on.

Ukoliko se, navodi sagovornik, to ipak desi, crnogorski institucionalno-politički sistem upisao bi, prema njegovim riječima, “još jedan ‘slavan’ slučaj bez presedana”.

“Pored izbora koji traju godinu i po, dobili bismo i institucije koje takve izbore priznaju, a time i osnovu da se na ovaj način tretiraju svi budući izbori. Nadamo se da je u Crnoj Gori ostalo još malo integriteta i pameti i da ćemo kroz dijalog i ispravne pravne korake izbeći još jednu blamažu vezanu za izbore u Crnoj Gori”, konstatuje Koprivica.

Samo Ustavni sud može poništiti izbore

Prema Zakonu o Ustavnom sudu (član 97), postupak odlučivanja o povredi prava u toku izbora pokreće se podnošenjem žalbe na rješenje izborne komisije kojim je odbačen ili odbijen prigovor protiv odluke, radnje ili propusta biračkog odbora, odnosno komisije.

Žalba se podnosi u roku od 48 časova od dostavljanja rješenja. Po pravilu, podnosi se neposredno Ustavnom sudu.

U zakonu je (član 102) navedeno i da Ustavni sud, ako je nepravilnost koja je utvrđena u izbornom postupku imala bitan uticaj na rezultat, odlukom poništava cio izborni postupak ili njegove dijelove, koji se moraju tačno navesti, odnosno pojedine radnje u postupku koje se moraju tačno označiti.

( Nikola Dragaš )